Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2012, Blaðsíða 11

Úttekt 11Miðvikudagur 14. nóvember 2012
S
pilafíknin er stödd þar
sem alkóhólismi var fyrir
þrjátíu árum. Viðhorfið
til fíknarinnar er svolítið
þannig að fólk skilur ekki
af hverju fólk hættir ekki bara að
spila. Það er ekki litið á þetta sem
sjúkdóm,“ segir Ásgrímur G. Jör-
undsson, ráðgjafi hjá SÁÁ. Í starfi
sínu hefur Ásgrímur kynnst mörg-
um sem glíma við spilafíkn og
segir fíknina vissulega lífshættu-
lega.
Um tvö og hálft prósent
þjóðarinnar eiga við spilavanda
að stríða og fjögur til sjö þúsund
Íslendingar eiga við verulegan
spilavanda að stríða. Þetta kemur
fram í rannsókn sem Daníel Þór
Ólafsson, dósent við Háskóla Ís-
lands, gerði og var kynnt í mars á
þessu ári. Niðurstöður rannsókn-
anna sýna fram á að spilavandi
meðal Íslendinga hafi aukist tölu-
vert milli ára. Á Íslandi má einnig
rekja nokkur sjálfsvíg til spilafíkn-
ar þó ekki sé hægt að segja með
fullri vissu hversu mörg tilvik er
um að ræða. Fíkn í fjárhættuspil
er misjöfn en flestir fíklarnir spila
í spilakössum, póker eða á netinu.
Allir eiga þeir það sameiginlegt að
leggja undir stórar fjárhæðir.
Mikil sveifla
„Þetta er mun betur falið vanda-
mál en kannski önnur fíkn, þarna
er fólk að gera hluti án þess að það
finnist lykt af því eða dagleg hegð-
un breytist að öðru leyti,“ segir Ás-
grímur. „Þegar þú notar áfengi eða
eiturlyf þá er það svona efnafíkn,
þú setur í þig einhverja vímugjafa.
Það er bara ákveðið ástand en
spilafíknin er þannig fíkn að þú
losar um fíknina bara í gegnum
augun og eyrun og þær athafn-
ir sem þú ert að framkvæma.
Þegar alkóhólistinn fer á fyll-
erí þá dettur hann í það kannski
um kvöldið og er að drekka fram
á nótt og kannski næsta dag.
Spilafíkillinn er alltaf, í hvert ein-
asta skipti sem hann veðjar, sem
er kannski í hvert skipti sem hann
leggur undir, að losa um boðefni,“
segir hann. „Þegar raunveruleik-
inn rennur upp og spilafíkill-
inn fær ekki vinninginn þá koma
vonbrigðin. Hann er í svo mikilli
sveiflu, langt umfram það sem er
eðlilegt.“
Spilafíkn er sjúkdómur
Hann segir spilafíkn vissulega
vera fíknisjúkdóm og hann sé
meðhöndlaður sem slíkur hjá
SÁÁ. Í sumum tilvikum er fólk lagt
inn til meðferðar á Vogi. „Yfir leitt
leitar fólk sér ekki aðstoðar fyrr en
allt er komið í óefni. Þetta byrjar
eins og leikur, fólk er bara að gera
sér dagamun, bara eins og að fara
í bíó. Svo eru ákveðnir einstak-
lingar sem læsast inn í þessu.
Þeir sem eru veikastir – það er oft
erfitt að ná að stoppa í upphafi. Þá
leggjum við fólk inn á Vog ef svo
ber undir, þannig að við nýtum
allt meðferðarkerfið okkar fyrir
þetta líka. Við fjöllum um þetta
sem sjúkdóm,“ segir Ásgrímur.
Peningurinn er efnið
Ásgrímur segir spilafíkla þurfa
að huga að ýmsu þegar þeir hafa
gert sér grein fyrir vanda sínum
og tekið á honum. Peningar eru
til að mynda kveikjan að fíkninni
og getur reynst mörgum erfitt að
sjá um sín eigin fjármál. „Þú ert
alltaf með pening í höndunum og
peningurinn er þetta efni sem þú
notar til að geta spilað. Það er oft
mikið mál en það er hluti af því að
komast út úr þessu. Peningarnir
og aðgengi að þeim geta verið
vaki til þess að spila. Fólk þarf að
gera eitthvað í þeim málum til
þess að geta fengið bata. Stund-
um eru það þjónustufulltrúarnir
í bankanum sem vita af þessum
vanda og eru að aðstoða fólk með
þetta. Sumir eru til að mynda með
kort sem eru ekki með pin-núm-
eri þannig að þeir geti ekki tekið
út pening, bara keypt vörur. En
svo eru spilastaðirnir misopnir
með þetta.“
Hann segir fíknina í mörgum
tilvikum hafa náð öllu af fólki.
„Oft eru hlutirnir farnir þannig
að fólk er búið að spila allt frá sér.
Fólk á kannski ekki lengur hús-
næðið sem það býr í, og stundum
er viðkomandi sá eini á heimilinu
sem veit að húsið er að fara. Hin-
ir í fjölskyldunni vita það ekki
ennþá.“
Niðurstaðan tilviljunum háð
Hann segir spilafíkla ávallt
trúa því að þeir geti unnið. „Í
flestum fjárhættuspilum er þó
niðurstaðan tilviljunum háð og
hefur ekkert með færni að gera.
Það eru kannski einhverjir sem
geta verið eitthvað aðeins betri í
póker, kunnað að lesa betur í spil-
ið, en það eru ekki spilafíklar. Þeir
eru alltaf tilbúnir að taka séns.
Í spilakössunum er það þannig
að þeir leggja undir og þeir trúa
því að þeir séu að fara að vinna.
Kassinn gefur skilaboð um það
að þeir séu hér um bil að vinna.
Í „gambli“ þá annaðhvort vinnur
þú eða tapar, en þeir eru að reikna
sér eitthvað til tekna sem er ekki
raunverulegt.“ n
viktoria@dv.is
n Um 2,5 prósent þjóðarinnar eru spilafíklar
Spilafíkn er
sjúkdómur
„Þetta byrjar eins
og leikur, fólk er
bara að gera sér daga-
mun, bara eins og að
fara í bíó.
„Yfirleitt leitar fólk
sér ekki aðstoðar
fyrr en allt er komið í óefni
Vissulega sjúkdómur Ásgrímur
G. Jörundsson segir spilafíkn vera
sjúkdóm. Spilafíkn er meðhöndluð
hjá SÁÁ. Fíknin getur verið erfiðari
að því leyti að hún fer leynt.
Þ
að snerist allt um það að fjár-
magna og finna pening. Þessu
fylgdu svik og prettir gagnvart
mínum nánustu en enginn
vissi af þessu, öll þessi ár, seg-
ir margföld amma á sextugsaldri sem
var föst í viðjum spilafíknar í fjörutíu
ár. Konan sem vill ekki koma fram
undir nafni verður hér kölluð Dóra. Í
um fjóra áratugi faldi hún fíknina fyrir
sínum nánustu og spilaði fjárhættu-
spil hvenær sem færi gafst til, aðallega
í spilakössum. Fyrir um tveimur árum
sigldi hún í strand og ákvað að svipta
sig lífi til þess að losna undan fíkninni
sem stjórnaði öllu hennar lífi. „Mér
fannst eins og allir væru betur settir
án mín. Sem betur fer var einhver sem
tók í höndina á mér og hjálpaði mér í
gegnum þetta,“ segir Dóra sem segist
fegin að hafa fengið hjálp eftir öll þessi
ár. „Þessi sjúkdómur er þannig að
hann er mjög skæður og mjög margir
hafa farið þá leið að fremja sjálfsvíg
til að losna. Það er mjög algengt. Sem
betur fer tókst mér það ekki.“
Bindindismanneskja á Vogi
Dóra fór fyrst að spila þegar hún
var 15–16 ára. Hún hefur alltaf verið
bindindismanneskja en lifði fyrir að
spila fjárhættuspil. „Ég hef kannski
aðeins öðruvísi sögu en margir aðrir,
mín fíkn er spilafíkn en ég þekki enga
aðra fíkn. Mín saga er kannski svolítið
svona á skjön við margar aðrar. Ég fór
í meðferð á Vogi sem bindindismann-
eskja en ég hef aldrei smakkað áfengi
og fór í meðferð á Vogi vegna spila-
fíknar.
Þetta hófst þegar ég var unglingur,
fyrst í spilakössum, svo komu happa-
drættin, getraunir og svo þegar ég
kynntist háspennukössunum hjá
Happdrætti Háskólans þá fór ég á kaf
í þetta. Mér fannst þetta rosalega gam-
an, því miður þá vann ég oftar fyrst til
að byrja með, eins og flestir spilafíklar
gera, svo þegar ég kynntist þessum há-
spennukössum sem Háskólinn er með
þá heltók þetta mann. Mér var orðið
sama um allt nema það að finna pen-
ing til að spila án þess að nokkur vissi
af.“
Hún segir líf sitt hafa stjórnast af
spilafíkninni. „Ég hugsaði um það dag
og nótt hvernig ég gæti fjármagnað
spilafíknina. Lífið snerist um það. Ég
tók lán og lagði húsið mitt að veði, ég
tók af matarpeningunum og borgaði
ekki allar skuldirnar á réttum tíma. Það
fór allt á hliðina. Þetta var púsluspil í
mörg ár,“ segir hún.
Veðjaði matarpeningunum
Hún segist hafa spilað hvenær sem
færi gafst og reyndi að fara á milli staða.
„Hvenær sem ég fann stund. Þú ferð
ekkert í sjoppukassann nema rétt fyrst,
svo voru það þessir háspennukassar.
Þetta er svolítið skrýtinn heimur – ég
var farin að þekkja fólkið á spilastöð-
unum. Þetta voru orðnir kunningjar.
Það eru alveg óskaplega margir sem
stunda þetta,“ segir hún.
„Ef ég fór út í búð að versla í mat-
inn þá gaf ég mér yfirleitt góðan tíma
og búðarferðin gat tekið 4–5 tíma þess
vegna. Ég fór kannski með með 10
þúsund krónur út í búð og ætlaði að
tvöfalda upphæðina og ákvað að nota
5.000 krónur í kassann. Í 90 prósent til-
vika tókst það ekki. Ég fór á milli staða
til þess að spila en átti líka mína upp-
áhaldsstaði og var mest í háspennu-
kössunum sem Háskólinn rekur,“ seg-
ir hún.
Dóra segist hafa spilað til þess að
komast í ákveðið ástand. „Þig langar
að komast eitthvert og ert að leita að
einhverju sem ég segi stundum að sé
eins og algleymi. Það er ekkert sem þú
hefur áhyggjur af, þú ert laus við allt en
það kemur náttúrulega tvöfalt til baka
þegar þú rankar við þér. Þeir segja það
þeir sem þekkja til að þessi fíkn sé
sterkari en eiturlyfja- og eiturlyfjafíkn.
Þegar fólk er komið á þann stað sem ég
var á þá ertu löngu hættur á vinnings-
tímabilinu og vilt bara fá þennan frið.
Bara fara í þetta algleymi og þurfa ekki
að hugsa um neitt.“
Eiginmaðurinn vissi ekki af
fíkninni
Dóra segir líklega fáa hafa grunað
að hún, venjuleg húsmóðir í Reykja-
vík, væri háð spilakössum. Hún náði
að fela fíknina fyrir fjölskyldu sinni
og meira að segja fyrir eiginmanni
sínum til 40 ára. „Hann vissi eiginlega
ekki af þessu fyrr en ég fór í meðferð.
Hann vissi að ég hafði gaman af þessu
en ekki að þetta væri mikið vanda-
mál. Það vissi það enginn í kringum
mig. Þessi fíkn spyr hvorki um stétt né
stöðu.“
Eftir að Dóru var bjargað frá sjálfs-
vígstilrauninni þá fór hún í meðferð
við spilafíkn. Í leit sinni á netinu fann
hún líka GA-samtökin sem eru sam-
tök spilafíkla sem hún segir að hafi
hjálpað sér mikið en samtökin byggja
á 12 spora kerfi. Hún sækir fundi þar
nokkrum sinnum í viku og hjálpar ný-
liðum sem leita sér hjálpar hjá sam-
tökunum. „Ég gúglaði spilafíkn og þá
kom upp heimasíða GA-samtakanna.
Ég á samtökunum líf mitt að launa.“
Hún segir það líka hafa skipt
höfuð máli hversu vel fjölskylda henn-
ar studdi við bakið á henni. „Ég á
alveg yndislega fjölskyldu sem hefur
staðið við bakið á mér í gegnum súrt
og sætt. Ég væri ekki hér á þessum
stað sem ég er á í dag hefði ég ekki
haft þau. Stuðningur er svo mikil-
vægur fyrir fíkla.“
Margar konur spilafíklar
Konur virðast hafa verið minna í um-
ræðunni um spilafíkn en Dóra segir
margar konur vera spilafíkla en vilja
síður viðurkenna það. „Því miður er
það mín reynsla að konur eru ekki
síður í þessu og eru mun ólíklegri til
að viðurkenna það. Það er svo mikil
skömm fyrir okkur sem konur að
viðurkenna að við höfum ekki stjórn-
ina. Við eigum að heita mæður og
ömmur og allt það. Þessu fylgir svo
mikil skömm.“
Hún segist vera fegin að hafa losn-
að úr viðjum spilafíknarinnar. „Það var
ansi stór biti að viðurkenna þetta og
enn þann dag í dag hugsa ég hvern-
ig ég gat verið í þessum pakka. Ég skil
það ekki og vona ég þurfi ekki að skilja
það.“ n
viktoria@dv.is
n Var föst í viðjum spilafíknar í 40 ár
Amma reyndi
sjálfsvíg vegna
spilafíknar
„Ég tók lán og lagði
húsið mitt að veði,
ég tók af matarpeningun-
um og borgaði ekki allar
skuldirnar á réttum tíma.