Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.2012, Blaðsíða 36

Enn ný byrjun
á AkurEyri
36 Menning 30. nóvember – 2. desember 2012 Helgarblað
N
ýr leikhússtjóri er tekinn til
starfa á Akureyri. Mættur
með nýtt sett af ungum
leikurum að sunnan. Sem
er reyndar ekki nýtt í um­
brotasamri sögu atvinnuleikhúss á
Akureyri. Fyrir nokkrum árum kom
Magnús Geir Þórðarson þangað og
hafði með sér nokkrar upprennandi
stjörnur úr borginni. Unga fólkið
var hresst, spretti úr spori – einnig
utan leikhússins – og norðanmenn
voru kátir um hríð. Þá kom gott til­
boð að sunnan, Magnús Geir hvarf
á braut og ekki bara hann: hann
tók ungstirnin með sér. Framhald
sögunnar þekkjum við. Á sviðum
Borgarleikhússins hafa hinar ungu
stjörnur haldið áfram að skína, þó
ekki alveg jafn skært og fyrir norðan.
Hér syðra er – þrátt fyrir allt – harðari
samkeppni, grimmari samanburður.
Og það tekur leikarann svo óskap­
lega langan tíma að ná raunveruleg­
um þroska.
Á Akureyri stóð eftir allslaust leik­
hús, að heita mátti. Þeir leikarar, sem
verið höfðu fyrir – og voru raunar
ekki margir – voru komnir á tvist og
bast. Arftaki Magnúsar Geirs þurfti
að byrja frá grunni. Honum var verk­
efnið ofviða og við horfðum upp á
leikhúsið koðna niður.
Nú virðast norðanmenn hafa
sammælst um að hefja nýja endur­
reisn. Þeir ráða nýjan leikhússtjóra
og hann birtist galvaskur með nýj­
an leikhóp. Það er fjarri mér að hafa
uppi hrakspár, en í ljósi reynslunnar
hljótum við samt að spyrja hvort
sagan muni ekki bara endurtaka sig,
eins og henni er gjarnt, ef enginn lær­
ir af mistökum fortíðarinnar. Hvort
engin von sé til að búa til stöðugan
leikhóp, raunverulegt „ensemble“, á
Akureyri? Auðvitað hef ég engin svör
við því frekar en aðrir, en ég verð að
játa að ég er, eftir allt sem á undan
er gengið, ekki nema miðlungi bjart­
sýnn á það.
Uppsuða úr gamalli bíómynd
Ragnheiður Skúladóttir, nýi leikhús­
stjórinn, kallar til ungan og hressan
leikstjóra, Egil Heiðar Anton Pálsson,
sem hefur undanfarin ár starfað
mest erlendis. Hann kýs að búa til
leiksýningu upp úr gamalli bíómynd
eftir frægan finnskan kvikmyndaleik­
stjóra, Aki Kaurismäki. Egill Heiðar
Anton fer frjálsum höndum um efni­
viðinn og úr verður lífleg leiksýning.
Söguefnið er fremur nöturlegt; þetta
snýst um mann sem er orðinn svo
lífsleiður eftir áföll og atvinnumissi
að hann ákveður að binda enda á allt
saman. En þessi vesalings maður er
svo vonlaus að hann getur ekki einu
sinni stytt sér aldur hjálparlaust og
bregður því á það ráð að ráða leigu­
morðingja til að vinna verkið. Þegar
frá því hefur verið gengið, gerist hið
óvænta: maðurinn kynnist konu,
verður ástfanginn og nú er aftur
gaman að lifa. Hann vill rifta samn­
ingnum, en þá fer í verra: barinn
þar sem hann hitti morðingjann er
brunninn og morðinginn einhvers
staðar úti í myrkviði stórborgarinnar
– á leiðinni til hans.
Þetta hljómar eins og upphaf á
spennuleik, en sú verður þó ekki
raunin. Hér er ekki mikið verið að
sýsla með fléttugerð og þess háttar,
spennumögnun og dramatíska há­
tinda, öðru nær. Morðinginn birtist á
sviðinu, það verður auðvitað svolítið
havarí í kringum það, en allt fær þó
þokkalegan endi, eftir því sem við er
að búast. Það kemur sem sé á daginn
að morðinginn hefur einnig sinn
djöful að draga; já, er það ekki oftast
þannig: að gerandinn, ofbeldismað­
urinn, reynist sjálfur vera þolandi,
fórnarlamb af einhverju tagi. Nema
hér er ekki verið að fara út í mjög
djúpar sálfræðipælingar, Kaurismäki
er víst ekki mikið í slíku; það er miklu
fremur, sýnist mér, verið að skopast
að ýmiss konar klisjugerð í bókum og
bíómyndum, jafnvel bara lífinu sjálfu.
Þetta er leikræn sýning, við erum
sífellt minnt á að við erum stödd í
leikhúsi. Aftast á sviðinu hreiðrar
harmónikuhljómsveit um sig, félagar
í Harmonikkufélagi Eyjafjarðar, og
stendur fyrir sínu. Listilega gerðar
varp­ og hreyfimyndir Egils Ingi­
bergssonar, ýktar og stílfærðar, oft í
teiknimyndastíl, setja mikinn svip
á það sem fram fer, og kvikmyndin,
sem brugðið er upp í lokin, virkaði
líka ágætlega; það er ekki alltaf sem
bíó gerir sig á sviði. Leigumorðinginn
sjálfur gengur um, myrkur á svip,
frakkaklæddur með dökk gleraugu,
beint út úr „film noir“ frá fimmta
áratugnum, með reykvél í hendi, litla
dælu sem spýr úr sér þessu leiðinda
leikhúspúðri sem alltof margir leik­
stjórar eru alltof oft að drekkja okkur
í af því þeir kunna engin ráð betri til
að skapa dulúðugt andrúmsloft. Það
er sem sagt verið að henda svolítið
gaman að leikhúsinu sjálfu í leiðinni
– og ætli okkur finnist nokkuð að því?
Góður leikur Hannesar Óla
Sýningin hefst með því að leikendur
ganga inn í eigin persónu, en grípa
í tómt: það er ekkert farið að undir­
búa sýninguna, leiktjöld og props og
búningar, ekkert á sínum stað, meira
að segja ekki búið að kveikja ljósin þó
áhorfendur séu sestir; þetta er svona
hálfvandræðalegt allt saman, en fátt
annað til ráða en reyna að gera gott
úr öllu: leikendur segja deili á sér,
kynna sig með nafni: Einar Aðal­
steinsson, Aðalbjörg Árnadóttir,
Anna Gunndís Guðmundsdóttir,
Hannes Óli Sigurðsson; Helga Mjöll
Oddsdóttir sem gerir búninga er líka
með á sviðinu. Við fáum að vita að
fjögur þeirra eru pör. Svo fara þau að
segja okkur söguna. Hannes Óli má
að vísu eiginlega ekki vera að þessu,
hann er á kafi í bók, Útlendingn­
um eftir Camus; í því er væntanlega
fólgin bókmenntaleg vísun til skiln­
ingsauka á því drama sem við verð­
um vitni að, ef drama skyldi kalla. En
félagar hans rífa hann upp úr lestrin­
um og loks fer þetta að renna. Sögu­
efnið er ekki stórbrotið, og ekki mikið
vafstur í kringum lokahnútinn þegar
að því kemur að hnýta hann. Maður
skilur aðalleikandann vel er hann
lýsir frati á allt saman, sparkar af
sér bjánalegu hlutverki og rigsar út í
gegnum salinn. Epískur og krítískur
andi Brechts er varla fjarri góðu
gamni.
Það er ekki vandalaust að gera
svona í návígi við áhorfendur;
getur orkað býsna tilgerðarlega og
ég segi ekki að leikendur hafi með
öllu sneitt hjá því. En þau eru sjó­
uð í spunakúnstunum og komast á
heildina litið vel frá þessu. Einar var
mjög góður í gervi leigumorðingj­
ans, náði því hárrétta jafnvægi
milli hins brothætta og ógnvekj­
andi sem hlutverkið kallar á; útlit
og líkamsvöxtur leikarans hjálpar
líka til. Þegar ég sá sýninguna um
síðustu helgi, var ef til vill tekið að
örla á leikþreytu, eins og skemmti­
legheitin væru ekki jafn fersk og
þau hafa eflaust verið í byrjun; það
þarf eflaust heilmikið til að hafa
alltaf jafn gaman að svona löguðu,
undirtektir salarins skipta líka máli.
Hannes Óli leikur mjög vel mann­
inn sem hættir við að vilja ekki lifa
lengur, hann nær að sýna tilfinn­
ingalega einlægni sem gefur sýn­
ingunni nauðsynlegt jarðsamband.
Þetta er það besta sem ég hef enn
séð til Hannesar Óla, sem hefur átt
til að fara fram úr sér; nú er hann
allur að mýkjast og spekjast og ef
hann fær góð hlutverk getur hann
smám saman átt eftir að dýpka – rétt
hlutverk á réttum tíma, það er það
sem gildir í leiklistinni, sama lögmál
og hjá buxnapressara Halldórs Lax­
ness.
Þetta varð á endanum dágóð
kvöldskemmtun og áhorfend­
ur fóru flestir úr leikhúsinu léttir
í lund, sýndist mér. Og hvert sem
framhaldið verður, var ánægjulegt
að sjá aftur vandað til verka á sviði
L.A. Gamla samkomuhúsið á Akur­
eyri er leikhús með sál og ég vona
að Akureyringar verði aldrei svo
heillum horfnir að fórna því, eins
þótt hinar dýrðlegustu menningar­
og listahallir rísi af grunni úti um
allt. n
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
Leigumorðinginn
eftir Aki Kaurismäki
Þýðandi: Jórunn Sigurðardóttir.
Leikstjóri: Egill Heiðar Anton Pálsson.
Leikmynd, lýsing og hreyfimyndir: Egill
Ingibergsson
Búningar: Helga Mjöll Oddsdóttir
Tónskáld og tónlistarstjóri: Georg Kári
Hilmarsson.
Ljós: Nafn ljósamanns.
Sýnt hjá Leikfélagi Akureyrar
„Gamla
sam-
komuhúsið á
Akureyri er leik-
hús með sál.
Úr gamalli bíómynd
Egill Heiðar Anton Pálsson
hefur undanfarin ár starfað
mest erlendis. Hann kýs að
búa til leiksýningu upp úr
gamalli bíómynd eftir frægan
finnskan kvikmyndaleik-
stjóra, Aki Kaurismäki.