Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2013, Blaðsíða 19

Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Reynir Traustason • Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir Ritstjórnarfulltrúi: Ingi
Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Viktoría Hermannsdóttir • Umsjónarmaður helgarblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir • Framkvæmdastjóri
og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson • Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéttASkot
512 70 70FR jál S t, ó Háð DAg b l Að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AðAlnÚmeR
RitStjóRn
áSkRiFtARSími
AUglýSingAR
Sandkorn
20 Umræða Vikublað 17.–19. desember 2013
Ef maður er glaður
vinnur maður betur
Það fékkst enginn til
þess að búa þarna
Var búinn að sætta mig
við að þetta væri búið
Mikilvægi Al-Thani dómsins
Þórunn Egilsdóttir um nýstofnaðan hóp jákvæðra þingmanna. – DV Eyjólfur Valdimarsson, á RÚV, um ástæðu þess að Kristín Hálfdánardóttir býr í húsnæði RÚV. – DV Fórnarlamb í Stokkseyrarmálinu í Héraðsdómi Reykjavíkur. – DV
D
ómurinn yfir fjórum af
stjórnendum Kaupþings á
fimmtudaginn mun hafa
mikilvægt fordæmisgildi
verði hann staðfestur fyrir
Hæstarétti Íslands. Frá því dómarnir
féllu hafa eðlilega farið fram um-
ræður manna á milli um hvort þeir
hafi verið of þungir og hvort lík-
legt sé að Hæstiréttur muni stað-
festa þá. Dómarnir í málinu eru
afdráttar lausir og tel ég að inntak
þeirra verði staðfest fyrir Hæstarétti
þó kannski verði dómar yfir Kaup-
þingsmönnunum eitthvað mildaðir.
En hvaða máli skiptir það svo sem
hvort fjórmenningarnir fá þriggja
eða fimm ára dóma? Fælingar-
mátturinn er sá sami.
Tiltölulega lítil efnislega gagn-
rýni hefur komið fram á dómana
hingað til. Helst ber að nefna gagn-
rýni Brynjars Níelssonar, lög- og
þingmanns, sem var á þá leið að
íslensk löggjöf hlyti að vera svona
sérstæð fyrst bankamenn í öðrum
löndum hefðu ekki verið ákærðir og
dæmdir líkt og hér á landi: „Ég ætla
ekki að þreyta fólk á efnislegri um-
fjöllun um hvað eru umboðssvik og
markaðsmisnotkun. En ég velti fyr-
ir mér af hverju bankamenn í öðr-
um löndum hafi ekki verið ákærðir
og dæmdir fyrir sömu verk.“ Brynjar
komst þó að því að ekki væru lög-
in öðruvísi í meginatriðum heldur
hlytu skýringarnar að vera aðrar en
ólík lagaákvæði um umboðssvik og
markaðsmisnotkun.
Þetta er rétt hjá Brynjari í þeim
skilningi að þær ákvarðanir sem
leitt hafa til þess að Al-Thani mál-
ið var rannsakað til að byrja með
eru pólitískar en ekki lögfræðilegar.
Brynjar kemst því að réttri niður-
stöðu á röngum forsendum. Fyrst
þarf að nefna þá réttu ákvörðun
Seðlabanka Íslands og ríkisstjórn-
arinnar haustið 2008 að veita Glitni
ekki lán til að standa við skuld-
bindingar hans sem aftur leiddi
af sér hrun hinna tveggja bank-
anna enda vitum við að ríkisvaldið
hefði ekki getað haldið bankakerf-
inu á lífi í óbreyttri mynd. Ef bank-
arnir hefðu ekki hrunið er ólíklegt
að sú pólitíska ákvörðun hefði ver-
ið tekin að stofna embætti sérstaks
saksóknara til að rannsaka lögbrot-
in í aðdragandanum. Stofnanalegt,
lagalegt uppgjör við efnahagsbrot
innan bankanna hefði varla farið
fram ef íslenska ríkið hefði lagt þá-
verandi stjórnendum og hluthöfum
þeirra til hundruð milljarða króna til
að reyna að halda þeim á lífi.
Brynjar getur hins vegar varla,
án rökstuðnings, haldið því fram
að sú ákvörðun sérstaks saksóknara
að ákæra fjórmenningana sé póli-
tísk og enn síður að dómarnir í mál-
inu séu pólitískir. Samanburðurinn
sem Brynjar kýs að taka til að grafa
undan dómunum í Al-Thani mál-
inu er því skakkur þar sem álíka
kerfishrun og hér átti sér ekki stað
í öðrum löndum: Í Bandaríkjunum
og Írlandi lagði ríkisvaldið til dæm-
is fjármuni inn í bankakerfin þar
í landi árið 2008 og síðar. Viðlíka
embætti og sérstakur saksóknari var
ekki stofnað í þessum löndum. Þessi
samanburðarrök Brynjars ganga
því ekki upp af því hann er að bera
saman óskylda hluti: Á Íslandi varð
allsherjar bankahrun og í kjölfarið
uppgjör við það sem enn stendur
yfir.
Dómurinn í Al-Thani málinu
er mikilvægur fyrir þetta laga-
lega og stofnanalega uppgjör af því
hann snýst um einn af kjörnunum
í hruninu: Þá manngerðu blekk-
ingu sem stoðir íslensku bankanna
voru byggðar á um árabil. Um er
að ræða fyrsta dóminn þar sem ís-
lenskir bankamenn eru dæmdir
fyrir markaðsmisnotkun vegna við-
skipta með hlutabréf í bönkunum
sem þeir stýrðu; fyrsta dóminn þar
sem menn eru dæmdir fyrir að hafa
stundað sýndarviðskipti með þessi
bréf til þess að halda uppi hluta-
bréfaverði í bönkunum og þar af
leiðandi blekkja markaðinn til að
halda að staða þeirra væri betri en
hún í raun og veru var.
Dómurinn í Al-Thani mál-
inu er önnur hliðin á miklu stærra
markaðs misnotkunarmáli sem sér-
stakur saksóknari hefur til rann-
sóknar. Það mál snýst um áralanga
markaðsmisnotkun Kaupþings með
hlutabréf í bankanum sjálfum þegar
hlutabréf voru keypt og seld á hluta-
bréfamarkaði með það fyrir augum
að halda uppi hlutabréfaverðinu í
bankanum. Kaupþingsbréfin sem
seld voru í Al-Thani fléttunni keypti
bankinn með þessum hætti á mark-
aði.
Ef markaðsmisnotkunarþáttur-
inn í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur
í Al-Thani málinu heldur í Hæsta-
rétti Íslands er líklegt að rétturinn
muni einnig fallast á röksemdir um
slíka misnotkun í stærra málinu
sem eftir á að gefa út ákæru í. Sömu
stjórnendur Kaupþings og hafa verið
dæmdir í Al-Thani málinu gætu því
átt yfir höfði sér aðra ákæru og eftir
atvikum dóm í því máli. Þá styttist
í ákvörðun um útgáfu ákæru fyrir
markaðsmisnotkun, og eftir atvik-
um, í Stímmálinu svokallaða í Glitni
og einnig mun vera til rannsóknar
meint allsherjar markaðsmisnotkun
í þeim banka. Landsbanki Íslands er
einnig til rannsóknar fyrir slíka alls-
herjar markaðsmisnotkun.
Dómurinn í Al-Thani málinu
hefur því mikið fordæmisgildi fyrir
önnur mál sem eru til rannsóknar
hjá embætti sérstaks saksóknara
og mun söguskoðun framtíðar-
innar á embættinu, og þá pólitísku
ákvörðun að stofna það og gera
upp bankahrunið, standa og falla
með því hvort dómurinn heldur
fyrir Hæstarétti Íslands eða ekki.
Segja má að embætti sérstaks sak-
sóknara standi eða falli með þess-
um dómi. n
Ingi Freyr Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Leiðari
Glitnismenn næst
Í kjölfar þungra dóma yfir Kaup-
þingsmönnum hafa kviknað
vonir um að réttlæti nái fram
að ganga og það takist að koma
böndum á fleiri skrúðkrimma
hrunsins. Næsta stórmál er
væntanlega Glitnismálið þar
sem menn fiktuðu við verð-
mæti bankans í gegnum Stím.
Þar glittir í einn af höfuðpaur-
um hrunsins, sjálfan Jón Ásgeir
Jóhannesson, sem fram að þessu
hefur aðeins verið dæmdur fyrir
fremur litlar sakir.
Heiðurslaunin varin
Í miðju svartnætti niðurskurðar
er það ljós í myrkrinu að Al-
þingi mun standa vörð um þá
23 einstaklinga
sem fá heiðurs-
laun lista-
manna, gangi
tillaga mennta-
málanefndar
eftir. Flestir fá 3
milljónir á ári en
fjórir listamenn,
Þráinn Bertelsson, Edda Heiðrún
Backman, Megas og Vigdís Gríms-
dóttir fá 3,7 milljónir hvert.
Samtals kostar pakkinn 75 millj-
ónir króna.
Matthías fær 84
milljónir
Það er gjarnan tekið sem dæmi
um öflug og skilvirk heiðurslaun
að Matthías Johannessen, þá-
verandi ritstjóri
Morgunblaðsins,
var aðeins 55
ára þegar hann
fékk heiðurslaun
sem eru merkt
honum til ævi-
loka. Í hartnær 20
ár var hann á launum sem rit-
stjóri með þessa aukagetu. Þessi
einfalda ákvörðun að setja hann
á listann fyrir frábært framlag
til menninga og lista hefur fært
honum aukalega 84 milljónir
króna ef miðað er við þrjár
milljónir á ári.
Björn í háska
Björn Bjarnason, fyrrverandi ráð-
herra, hefur marga fjöruna sopið
á lífsleið sinni. Hann er víðförull
maður. Þann 11.
desember var
hann í hraðlest
frá Brussel til Par-
ísar þegar babb
kom í bátinn.
Svo virtist sem
sprengja gæti
verið á ferðinni.
„… Þegar við komum á brautar-
pallinn í París var öllum beint
í öfuga átt og sagt að það hefði
fundist taska án eigenda. Heyrð-
um við mikinn hvell þegar hún
var sprengd,“ skrifar Björn á vef-
síðu sína.
E
ftir að hafa lesið grein Þor-
steins Sæmundssonar al-
þingismanns – Frjáls verslun?
í blaðinu 10.12. – held ég að
full ástæða sé til að hafa áhyggjur af
fleiru í menntunarstigi þjóðarinnar
en læsi unglinga. Þegar hann kemst
að því að verslun á Íslandi í dag sé
engu frjálsari og búi við sömu fá-
keppnina og var um miðja nítjándu
öld er full ástæða til að staldra við og
leiðbeina þingmanninum af föður-
legri umhyggju.
Ólíku saman að jafna
Um miðja nítjándu öld réðu vissu-
lega örfáir danskir kaupmenn allri
verslun og viðskiptum hér á landi og
beittu öllum brögðum til að hafa sem
mest út úr þeim viðskiptum og koma
þeim ávinningi úr landi sem fyrst
og skilja helst ekkert eftir til upp-
byggingar á Íslandi. Þeir sem hafa
lesið um þau bolabrögð öll eiga því
erfitt með að samsama það ástand
þeirri gríðarlegu fjölbreytni og miklu
samkeppni sem við eigum að venj-
ast hér á Íslandi í dag í verslun og
viðskiptum. Allt tal um að hér ríki fá-
keppni og eini munurinn á þessum
tímum sé sá að nú þurfi landsmenn
að glíma við íslenska kaupmenn og
verslunarfólk í stað danskra stenst
auðvitað enga skoðun. Áður fyrr
höfðu menn aðeins möguleika á að
versla við viðurkennda danska kaup-
menn á hverjum stað en nú er helsta
vandamál landsmanna að velja
verslanir og ef þær standa sig ekki
er leitað til útlanda eða í netheima.
Við þetta allt þarf íslensk verslun að
keppa og fákeppni ekki sá skjöldur
sem þingmaðurinn lætur í veðri
vaka. Að halda því fram að íslenskir
nútíma neytendur séu engu betur
settir en forfeður og – mæður okkar,
sem bjuggu við danska einokun, fell-
ur í besta falli undir kjánagang en í
versta falli undir sögufölsun.
Atvinnugrein sem skilar sínu
Vissulega var rétt hjá Jóni Sigurðssyni
forseta að miklu skipti að færa versl-
unina á hendur Íslendinga, bæði til
að treysta íslenska hagsmuni og ekki
síður til að tryggja að afrakstur versl-
unarinnar yrði eftir í landinu. Það
hefur íslenskri verslunarstétt vissu-
lega tekist og meira en það. Auk þess
að greiða öll sín gjöld og skyldur til
hins opinbera af eigin rekstri er ís-
lensk verslun langumsvifamesti aðili
við innheimtu virðisaukaskatts sem
hún rukkar hjá viðskiptavinum sín-
um og greiðir síðan til ríkisins. Allri
þessari gríðarlegu innheimtu fjár-
muna skilar hin meinta varasama
atvinnugrein frá sér án þess að fá
nokkuð í innheimtulaun. Það gerðu
alltént dönsku kaupmennirnir ekki
enda ekki einu sinni farið fram á það.
Þetta er aðeins eitt dæmi um að sam-
jöfnuður danskra og íslenskra kaup-
manna á þessu 150 ára tímabili er
óraunhæfur. Margt fleira væri hægt
að telja upp á þessum nótum sem
sýnir að málflutningur þingmanns-
ins er byggður á veikum grunni.
Aðrar atvinnugreinar
Svo er það sérstakt umhugsunarefni
hvers vegna þingmaðurinn finnur
hjá sér hvöt til að tala svo niðrandi
um þessa einu atvinnugrein eins og
raun ber vitni og leggja sig fram um
að gera hana að blóraböggli fyrir allt
sem miður fer í þessu þjóðfélagi. Ég
get mér þess til að eitthvað myndi
heyrast frá sjávarútvegi, iðnaði,
ferðaþjónustu og landbúnaði ef þeir
sem skipa Alþingi töluðu með þess-
um sama hætti um þær ágætu at-
vinnugreinar. Vonandi detta þeir
ekki í slíkan forarpytt enda þótt allar
atvinnugreinar verði að taka réttlátri
og málefnalegri gagnrýni. n
Ómálefnalegur málflutningur
Ragnar Sverrisson
formaður Kaupmannafélags Akureyrar
Kjallari „Málflutningur
þingmannsins er
byggður á veikum grunni.
Fordæmisgildið mikið Fordæmisgildi Al-Thani dómsins er mikið og mun söguskoðunin á embætti sérstaks saksóknara standa og falla
með því hvort dómurinn heldur í Hæstarétti Íslands. Mynd SIGtRyGGuR ARI„En ég velti
fyrir mér
af hverju banka-
menn í öðrum
löndum hafi ekki
verið ákærðir
og dæmdir fyrir
sömu verk