Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.2013, Blaðsíða 10

Sex StærStu gjaldþrot ÍSlandSSögunnar
10 Fréttir 21. ágúst 2013 Miðvikudagur
n Kollsteypur íslenskra auðmanna n Fjárfestar og fasteignasalar efstir n Enginn Breti hefur tapað meira en Björgólfur n Um þrjú hundruð manns urðu gjaldþrota í fyrra
Jóhann Páll Jóhannsson
blaðamaður skrifar johannpall@dv.is
S
tærstu gjaldþrot Íslendinga
má rekja til banka- og
gjaldeyrishrunsins haustið
2008 og hinnar gífurlegu
skuldasöfnunar sem átti
sér stað í aðdraganda þess. Tróna
viðskiptafélagarnir Björgólfur
Guðmundsson og Magnús Þor-
steinsson á toppnum, en af ís-
lensku útrásarvíkingunum fóru
þeir einna verst út úr hruninu.
Afskriftakóngar sleppa
Það gefur auga leið að í kreppunni
hefur hvert eignarhalds félagið
á fætur öðru farið í þrot. Eins og
DV hefur fjallað um undanfarin
ár tengjast mörg þeirra þekktum
viðskiptamönnum sem voru um-
svifamiklir fyrir hrun. Margir
náðu þeir að kreista talsverða fjár-
muni út úr félögum sínum í formi
arðgreiðslna, launagreiðslna og
bónusa án þess að stefna persónu-
legum fjárhag sínum í hættu.
Um Björgólf og Magnús gildir
þó að þeir höfðu gengist í persónu-
legar ábyrgðir og skuldbindingar
upp á milljarða króna þegar
útrásin stóð sem hæst.
Björgólfur á ekki aðeins metið
í persónulegu gjaldþroti heldur er
hann einnig sá Íslendingur sem
hefur fengið mestar skuldir afskrif-
aðar. Í úttekt um afskriftir sem birt-
ist í DV í fyrrasumar kom fram að
afskriftir í íslenska bankakerfinu
næmu á fimmta hundrað millj-
arða króna. Af þeim sem fengið
hafa mestar afskriftir hafa fæstir
farið í persónulegt gjaldþrot. Af-
skriftirnar koma niður á afkomu
bankanna og skila sér oft í hærri
vöxtum til viðskiptavina. Þá hafa
erlendir kröfuhafar þurft á taka á
sig talsvert tjón eftir að hafa lánað
íslensku bönkunum fjármuni sem
þeir lánuðu svo áfram og gátu ekki
greitt til baka.
291 gjaldþrota í fyrra
Að því er fram kemur í Fjármála-
stöðugleika, skýrslu sem Seðla-
bankinn gaf út í fyrra, hafa tæp-
lega 18.000 einstaklingar verið
skráðir með árangurslaust fjárnám
eða gjaldþrot frá ársbyrjun 2009. Á
vanskilaskrá eru á þriðja tug þús-
unda og var 291 einstaklingur úr-
skurðaður gjaldþrota á síðasta ári.
Þetta er mestur fjöldi gjaldþrota
frá því að kreppan skall á. Raunar
þarf að leita aftur til ársins 2003 til
að finna fleiri persónuleg gjaldþrot
á einu ári, en þá voru þau 389 tals-
ins. Þegar tölurnar eru skoðaðar í
sögulegu samhengi kemur í ljós
að miklu fleiri einstaklingar urðu
gjaldþrota við upphaf aldarinnar
heldur en á árunum eftir hrun.
Missir eigna og réttinda
Þegar héraðsdómur úrskurðar
menn gjaldþrota missa þeir eignir
sínar, fjárhagsleg réttindi og skyld-
ur í hendur þrotabúsins, sérstakrar
lögpersónu sem skiptastjóri er
skipaður yfir. Kveðið er á um þetta
í lögum um gjaldþrotaskipti sem
samþykkt voru árið 1991 og hafa
verið uppfærð margsinnis síð-
an. Störf skiptastjóra snúast fyrst
og fremst um að selja þær eignir
sem eftir standa í þrotabúinu og
greiða þannig upp skuldir þrota-
manns. Ferlið getur tekið mörg ár,
en eftir að því lýkur fer skuldari á
vanskilaskrá sem gerir honum erf-
iðara um vik að fá lán á góðum
kjörum í framtíðinni. Þá fær toll-
stjóri heimildir til launaafdráttar
hjá vinnuveitanda og sérstakrar
makainnheimtu ef þrotamaður er
samskattaður með öðrum. n
B
jörgólfur Guðmundsson var
úrskurðaður gjaldþrota í Hér-
aðsdómi Reykjavíkur þann
31. júlí árið 2009. Ekki er að-
eins um að ræða stærsta persónulega
gjaldþrot Íslandssögunnar heldur tók
Björgólfur svakalegri kollsteypu en
nokkur Breti hefur gert. Skuldir og
persónulegar ábyrgðir hans námu
rúmum 96 milljörðum króna þegar
búið var tekið til gjaldþrotaskipta.
Björgólfur á sér langa og skraut-
lega viðskiptasögu. Ferill hans hófst
í Dósaverksmiðjunni á sjöunda ára-
tugnum en árið 1977 var hann ráðinn
framkvæmdastjóri Hafskips. Eftir að
Hafskip fór í þrot árið 1985 hófst hið
svokallaða Hafskipsmál sem endaði
með því að fjórir hlutu dóm, meðal
annars Björgólfur sjálfur sem dæmd-
ur var í 12 mánaða skilorðsbundið
fangelsi. Eftir þessar hrakfarir flutti
hann af landi brott og hóf framleiðslu
gosdrykkja og bjórs ásamt syni sín-
um Björgólfi Thor Björgólfssyni og
Magnúsi Þorsteinssyni. Frægt varð
þegar þeir seldu Heineken bjórverk-
smiðju sína fyrir hundruð milljóna
dollara. Ýmsar getgátur hafa verið
uppi um viðskipti þremenninganna í
Rússlandi. Í framhaldi af morðum og
íkveikjum sem beindust gegn fyrir-
tæki þeirra leiddu breskir fjölmiðlar
að því líkur að Björgólfsfeðgar væru
tengdir rússnesku mafíunni. Þessu
vísuðu þeir alfarið á bug.
Félagarnir þrifust vel í Rússlandi
á tímabili gríðarlegra þjóðfélags-
breytinga, einkavæðingar ríkisfyrir-
tækja og tilfærslu auðs og valda til
nýríkra athafnamanna. Þegar fé-
lagarnir sneru heim um aldamótin
2000 var Hafskipsmálið hætt að
flækjast fyrir þeim. Davíð Oddsson
var forsætisráðherra og einkavæð-
ing bankanna í pípunum. Feðgarn-
ir hoppuðu á þessa lest og mynd-
uðu svokallaðan Samson-hóp sem
keypti 45,8 prósent í Landsbanka
Íslands með láni frá Búnaðarbank-
anum. Voru kaupin harðlega gagn-
rýnd, meðal annars af Steingrími Ara
Arasyni sem sagði sig úr einkavæð-
ingarnefnd vegna þess að honum
blöskraði vinnubrögð Davíðs Odds-
sonar og Halldórs Ásgrímssonar. Eftir
að Landsbankinn óx gerðist Björgólf-
ur stórtækur í íslensku viðskipta-
lífi, eignaðist hlut í fjölda fyrirtækja,
sölsaði undir sig fasteignir og lóðir og
átti frumkvæði að byggingu Hörpu.
Björgólfur var einn helsti forsprakki
útrásarinnar og gegndi stjórnarfor-
mennsku í Landsbankanum allt frá
2003 þar til bankinn féll með braki og
brestum haustið 2008.
Í tilkynningu sem send var út eft-
ir að bú Björgólfs var tekið til gjald-
þrotaskipta kom fram að persónu-
legar ábyrgðir og skuldbindingar
hans hefðu um það bil tvöfaldast
vegna yfirtöku hans á ábyrgðum
í þágu félaga honum tengdum og
gengisfalls íslensku krónunnar.
Höfðu eignir hans horfið að mestu
vegna yfirtöku ríkisins á hlutabréf-
um Björgólfs í Landsbankanum og
Straumi. Viðsnúningurinn á fjárhag
Björgólfs er ótrúlegur, enda námu
eignir hans 100 milljörðum króna í
upphafi ársins 2008.
„Á vanskilaskrá eru
á þriðja tug þús-
unda og var 291 einstak-
lingur úrskurðaður gjald-
þrota á síðasta ári.
Björgólfur Guðmundsson
96 milljarðar
1
Björgólfur Guðmundsson Stærsta
einstaklingsgjaldþrot Íslandssögunnar.
M
agnús Þorsteinsson var við-
skiptafélagi Björgólfs Guð-
mundssonar um árabil.
Sjálfur er hann annar stærsti
þrotamaður Íslandssögunnar og
varð fyrsti útrásarvíkingurinn til að
fara í þrot. Héraðsdómur Norður-
lands eystra kvað upp úrskurðinn
þann 4. maí árið 2009 vegna van-
efnda hans við fjárfestingarbankann
Straum-Burðarás. Skuldaði Magnús
Straumi rúman milljarð króna vegna
sjálfskuldarábyrgðar sem hann skrif-
aði upp á árið 2007 þegar hann keypti
BOM ehf. af fjárfestingafélaginu
Sjöfn. Síðar greindi DV frá því að 24
milljarða króna krafa hefði borist í
þrotabúið frá Landsbankanum.
Eins og áður segir var Magnús
þátttakandi í Rússlandsævintýri
Björgólfsfeðga og keypti með þeim
hlut í Landsbankanum þegar heim
var komið. Hann var verksmiðju-
stjóri í Bravó-verksmiðjunni í
Pétursborg og stofnaði Avion Group
á Íslandi árið 2004. Magnús gegndi
stjórnarformennsku í Avion og
keypti 94,1 prósents hlut Burðaráss
hf. í Eimskipafélagi Íslands á 21,6
milljarða króna og tryggði þannig
fyrirtækinu yfirráð yfir 67 þotum
og 22 skipum. Má því ljóst vera að
Magnús var býsna umsvifamikill
fyrir hrun. Hann var skráður fyrir
33 prósenta hlut í Eimskipum og
tíu prósenta hlut í Icelandic Group
gegnum félagið Frontline Holding
sem hann eignaðist að fullu árið
2006.
Athygli vakti þegar Magnús færði
lögheimili sitt til Rússlands rétt áður
en gjaldþrotamálið var dómtekið í
héraðsdómi. Þá sendi hann frá sér
yfirlýsingu þar sem hann vísaði því á
bug að tengsl væru á milli búferla-
flutninganna og gjaldþrotsins. Eftir
að hann tapaði málinu hefur lítið til
hans spurst og er hann ennþá bú-
settur í Rússlandi.
Magnús Þorsteinsson
25 milljarðar
2
Magnús Þorsteinsson Fyrsti útrásar-vík-
ingurinn til að fara í þrot. Mynd:RóBeRt Reynisson
Íslandsmeistarar í
gjaldþroti Hér sjást
viðskiptafélagarnir
Björgólfur Guðmundsson
og Magnús Þorsteinsson.