Dagblaðið Vísir - DV

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Tidligere udgivet som

Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.2013, Qupperneq 23

Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.2013, Qupperneq 23
Menning 23Mánudagur 16. september 2013 Stórstjarna á glæpahátíð n Höfundur bókarinnar Natural Causes S koski glæpasagnahöfundurinn James Oswald hefur tilkynnt þátt töku í glæpasagnahátíðinni Iceland Noir í Reykjavík í nóv­ ember. Iceland Noir er fyrsta alþjóð­ lega glæpasagnahátíðin á Íslandi. Hún fer fram dagana 21.–24. nóvember og verður boðið upp á pallborðsumræð­ ur, viðtöl við höfunda og fleiri viðburði tengda bókmenntagreininni. Oswald, sem starfar sem bóndi, vakti heims­ athygli þegar fyrsta glæpasaga hans, Natural Causes sló rækilega í gegn á metsölulistum, en bókina gaf hann sjálfur út sem rafbók. Alls sóttu 350.000 manns sér eintak af bókinni og þykir velgengni Oswalds minna um margt á velgengni E.L. James, höfundar Fifty Shades of Gray syrpunnar. Oswald hef­ ur nú gert samning við útgáfurisann Penguin og notaði fyrirframgreiðsluna frá útgefandanum til þess að kaupa sér nýja dráttarvél. n simonb@dv.is 50 ástæður til að vera á móti listamannalaunum n Eiríkur Örn Norðdahl segir umræðu um listamannalaun minna á fótboltaspil n „Ekki einfalt mál“ Brot úr 50 rökum Eiríks Rök 1 Það er í alvöru fullt af fólki sem sveltur. Þegar enginn sveltur getum við eytt pening í annað. Einsog utanríkisráðu- neyti og listir. Rök 2 Listamenn sem komast á jötuna verða latir og list þeirra löt. Rök 6 Listamannalaun ýta undir þá hug- mynd að list eigi helst að vera eitthvað sem „fólk“ hvorki skilur né kann að meta. Rök 21 Tíminn sem fer í að sýsla með umsóknir fer ekki í að búa til list. Hann fer til spillis. Rök 27 Allt ferlið er niðurlægjandi. Rök 29 Þá þyrfti maður kannski ekki að hafa áhyggjur af því í febrúar á ári hverju að verða rekinn í mars. Rök 30 Ef listamenn þyrftu að vera duglegri við að selja sitt væri meiri list í umferð, fleiri málverk á veggjum og fleiri bækur í hillum. Rök 36 Sinfóníuhljómsveitir og leikhús breyta fullkomlega vænlegu fólki í sjálf- virk hulstur undir sálir annarra. Það heitir þrældómur. Rök 40 Að vera listamaður er ekki vinna heldur köllun. Að skapa eitthvað sem er einhvers virði er nóg laun í sjálfu sér. Launum er ofaukið. Rök 41 Shakespeare fékk engin lista- mannalaun. En það fékk Leni Riefenstahl. Rök 46 Ritlaun eru niðurgreiðsla á við sjómannaafslátt – gagnast bara útgefendum og hafa óæskileg áhrif á verðmyndun á frjálsum markaði. Rök 49 Þjóðin á þær brýr sem hún borgar fyrir. En ekki bækurnar sem hún borgar fyrir. Listamannalaun eru innihaldslaus fjárfesting. Ætlaði að fara upp í 100 en er lentur í tímahraki. Þarf að gera ritlaunaumsókn- ina mína. Og fara til Rio. Takk fyrir mig. manns við að flytja burt frá landinu? „Það er ekki samfelldur þráður í neinni umræðu á Íslandi, eða mjög stuttur samfelldur þráður sem er endurtekinn í sífellu. Við erum far­ in að eiga þessa listamannalauna­ umræðu 4–5 sinnum á ári og hún er alltaf eins, færist aldrei skref úr stað. Það er bara skipt um mælendur. Vig­ dís sækir, Andri ver, Ásbjörn sækir, Kristín ver, Grímur sækir, Sjón ver. Og þetta er meira eins og fótbolta­ spil en fótbolti – ég er fastur á prikinu í miðjunni, kemst eitt skref til hægri, eitt til vinstri og get ekki komið við boltann nema með hjólhestaspyrnu. Ef við ætlum ekki að breyta um tón þá eigum við eftir að drepa hvert annað úr leiðindum og selvfölgelig­ heder. Það þarf líka að vera hægt að ræða tilhögun fjárframlaga ríkis­ ins til listamanna á öðrum og fjöl­ breyttari forsendum en hvort þau eigi að vera til eða ekki – til dæm­ is hvort það megi eyrnamerkja pen­ inga til yngri listamanna, tekjutengja launin að hluta, og hækka launin og fjölga þeim (þetta er óttaleg hungur­ lús, verktakalaun fyrir skatta og gjöld, rétt í kringum atvinnuleysis­ bótaupphæðina – enda væntanlega hugsað sem viðbót við aðrar tekjur). Og svo framvegis. Það er margt að ræða og við erum hvergi nærri búin. Við erum varla byrjuð. Enda byrj­ um við alltaf aftur á byrjuninni á 2–3 mánaða fresti. Og ég nenni ekki að gera það þar til ég hrekk upp af. Ég er ennþá ungur maður og hef margt þarfara við lífið að gera. Ísland virkar alltaf aðeins klikk­ aðra séð frá útlöndum. Það er oft betra að vera á landinu, tala við fólk augliti til auglitis, til að muna að það eru ekki allir klikkaðir. Maður fær að vísu einhvers konar perspektíf af því að vera úti, en það gerir líka takmark­ að gagn. Hins vegar breytir það að við skulum geta átt bærilegar sam­ ræður undir fjögur augu ekki hinu að þegar við tökum til máls á opinber­ um vettvangi breytist það allt saman til hins verra.“ n „Við erum farin að eiga þessa lista- mannalaunaumræðu 4–5 sinnum á ári og hún er alltaf eins, færist aldrei skref úr stað. Náhirðin fær á baukinn n Nýtt verk Braga er uppgjör við íslensku góðborgarana Þ egar Guðgeir Vagn Valbrands­ son er sakaður um ritstuld svarar hann því til að hann steli ekki bókum heldur setji bara nafn sitt á þær. Í stofunni hjá prófessornum er brjóstmynd af for­ manni flokksins á veggnum en í stað fálka á stalli er páfagaukur. Það er ekki fyrr en eftir hlé sem fálkinn fær sinn stað á stallinum, tími Flokksins er aftur að renna upp. Það er varla hægt að segja að Bragi Ólafsson tali undir rós í nýjasta leikriti sínu Maður að mínu skapi – stofuleikur sem frumsýnt var í Þjóðleikhúsinu um helgina. Hann velur sér form hins hefð­ bundna stofudrama til að skrifa hápóli­ tískan farsa. Hér fær gamla valdastéttin í Sjálfstæðisflokknum á baukinn, klíka sem varð til í Menntaskólanum í Reykja vík og átti eftir að setja mark sitt á íslensk samfélag um áratugaskeið. Spilltir góðborgarar Guðgeir Vagn (Eggert Þorleifsson) er skopmynd af Hannesi Hólmsteini Gissurar syni, einum nánasti ráð­ gjafa Davíðs Oddssonar fyrrverandi forsætis ráðherra og oft nefndur einn af hugmyndasmiðum hinnar (sér)ís­ lensku nýfrjálshyggju. Líkt og Hannes þá hefur Guðgeir í smíði bók, saman­ safn af fleygum setningum og tilvitn­ unum (bók Hannesar kom út árið 2010 og kallaðist Kjarni málsins). Guðgeir hefur sér til aðstoðar nem­ enda úr lögfræðideild Háskóla Ís­ lands sem heitir Ársæll Daði (Þorleifur Einarsson). Sá á í mestu vandræðum með að skila af sér lokaritgerðinni, lítur barnalega út og til að áhorfendur næðu örugglega tilvísuninni mætti hann með reiðhjólahjálm í síðustu senuna fyrir hlé. Vinur Guðgeirs, fyrrverandi heil­ brigðisráðherrann Klemens (Pálmi Gests son), spilar einnig stórt hlutverk. Sá hefur þurft að segja af sér út af spill­ ingu en leitar nú leiða til að snúa aft­ ur í pólitíkina. Gefið er í skyn að bæði Guðgeir og Klemens séu skápahomm­ ar. Guðgeir er týndur í aðdáun sinni á breskum aðalsmönnum, fínum vín­ um og leitar í samneyti við unga há­ skólanema. Klemens er gróteskari í nálgun sinni, káfar á ungum mönnum á skemmtistöðum og drekkur í óhófi. Of margar sögur Fulltrúi „venjulega fólksins“ á þessu stórfurðulega heimili er skúringakonan Berta (Ólafía Hrönn Jónsdóttir). Bróðir hennar Agnar (Þorsteinn Bachmann) er lögfræðimenntaður öryrki sem var eitt sinn hluti af gáfumannaklíkunni í lærða skólanum en var svikinn af þeim Guðgeiri og Klemens. Nærvera Bertu á heimilinu veldur gárum á annars sléttu yfirborðinu og gömul leyndar­ mál koma upp á yfirborðið. Kristbjörg Kjeld leikur svo móðursystur Guðgeirs sem hefur tapað ævisparnaðinum út af áhættufjárfestingum Klemens. Það eru ansi margar sögur sem Bragi reynir að segja í þessu verki. Hann reynir að afhjúpa hræsni góð­ borgaranna, valdastéttarinnar. Allt sem Guðgeir Vagn hefur tekið sér fyr­ ir hendur í lífinu er byggt á lygum eða svikum. Aðdáun hans á fínum vínum, mat og lávörðum í London er dregin sundur og saman í háði og spotti. Hin­ ar fleygu tilvitnanir í hans bestu vini eru ekkert annað en innantómt bull. Þegar fiðrildi blakar vængjum í norð­ urenda lærða skólans ... Mistækt lokauppgjör En Bragi heldur áfram. Það er sögð sagan af óskilgetna barninu (áhorf­ endur voru hins vegar löngu búnir að fatta hver pabbinn var, svo sú afhjúp­ un varð pínulítið kjánaleg), fjármála­ prettum sem eldri borgarar verða fyr­ ir barðinu á, pólitískum svikum og svo undir þessu öllu er sagan um menn sem geta ekki komið út úr skápnum, geta ekki horfst í augu við hverjir þeir í raun og veru eru. Allar þessar sögur koma svo saman í einu stóru lokauppgjöri í síðasta þætti verksins. Og þar afhjúpast veikleik­ ar sviðsetningarinnar. Síðustu tuttugu mínúturnar voru í raun eitt samfellt öskur þar sem vaðið var úr einum há­ punktinum í annan. Augnablik sem höfðu dramatíska möguleika misstu marks og velta mætti fyrir sér hvort Stefán Jónsson leikstjóri hefði getað „tónað niður“ átökin og leitt leikarana (sér í lagi hinn unga Þorleif Einarsson) að hinum fínni blæbrigðum í túlkun sinni. Verkinu mistekst að vekja samúð áhorfenda með hreingerningakon­ unni Bertu sem er í raun eina „raun­ verulega persóna“ verksins. Hún ýtir hinum leikurunum út af sviðinu og gægist stundum yfir sviðsmyndina til að fylgjast með framvindu leiksins. Í hinu ofur melódramatíska lokaatriði brotnar hún niður og kallar eftir sam­ kennd frá áhorfendum meðan sam­ leikarar hennar eru sem frosnir í eigin rullum. Þetta er sniðug hugmynd en undirbygging þessarar leiðar er of veik í leikritinu sjálfu til að áhorfendur finni í raun og veru til með Bertu. Í staðinn verður farsinn aðeins farsa­ kenndari. Pólitískt verk Bragi leikur sér með myndmál nýfrjáls­ hyggjunnar (forsíða á leikskránni er til að mynda dásamleg paródía á fram­ boðsmynd ungs Sjálfstæðismanns) og raunverulegar persónur úr íslenskri pólitík sem gert er grín að í sjálfu must­ eri hinnar íslensku tungu. Aðferða­ fræði verksins er ekki ólík þeirri sem leikskáld og listamenn þurftu að not­ ast við í alræðisríkjum þar sem ekki mátti fjalla á gagnrýninn hátt um valdastéttina. Frægt dæmi er fimmta sinfónía sovéska tónskáldsins Dmitry Schostakovich sem hann sagði „svar sovésks listamanns við réttmætri gagn­ rýni sovéskra yfirvalda“ eftir að sömu yfirvöld höfðu bannað flutning á fjórðu sinfóníu hans. Í samfélagi þar sem ekki ríkir málfrelsi verður kaldhæðni beittasta vopn listamanna. Spurningin er hins vegar hvort við búum í slíku samfélagi hér á Íslandi. Er Bragi kannski að skrifa þetta leik­ rit einum tíu árum of seint? Vissulega var hér tími þar sem sú klíka sem Bragi beinir spjótum sínum að hélt á þráð­ um samfélagsins í höndum sér en sá tími er liðinn. Samfélagið eins og við þekktum það hrundi og hin nýja sam­ félagsgerð er enn í mótun. Stóra svið Þjóðleikhússins er svo sannarlega stað­ ur til að eiga samtal við þjóðina en það er kannski helst til ódýrt hjá Braga að velja sér mann eins og Hannes Hólm­ stein sem skotspón í heilu leikriti. Jafn­ vel þó Eggert Þorleifsson fari á kostum í hlutverki háskólaprófessorsins um­ deilda – en leikur hans er í sjálfu sér nægileg ástæða til að kaupa sér miða á verkið. n Maður að mínu skapi – stofuleikur Höfundur: Bragi Ólafsson Leikstjóri: Stefán Jónsson Sviðsmynd: Finnur Arnar Arnarsson Leikarar: Eggert Þorleifsson, Kristbjörg Kjeld, Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Pálmi Gestsson, Þorleifur Einarsson, Þorsteinn Bachmann Leikhús Símon Birgisson simonb@dv.is Lokauppgjör Farsinn tekur yfir. MyNd eddi Maður að mínu skapi Eggert Þorleifsson í hlutverki Guðgeirs Vagns í leikritinu Maður að mínu skapi. James Oswald Mætir á glæpahátíð.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.