Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.2013, Blaðsíða 12

12 Fréttir 20.–22. september 2013 Helgarblað
H
ælisleitandi sem sviptur
var framfærslu sinni á ólög-
mætan hátt í nóvember í
fyrra hefur ekki fengið fram-
færsluna endurgreidda.
Hann var sviptur framfærslu á þeirri
forsendu að hann dveldist ekki leng-
ur í Reykjanesbæ. Hann hafði engan
andmælarétt og þurfti því að fara með
málið fyrir dómstóla. „Þau sögðu
að ég mætti ekki eyða peningunum
mínum annars staðar en í Reykjanes-
bæ, þess vegna hafi þau tekið af mér
framfærsluna,“ segir Samuel Eboigbe
í samtali við DV.
Samuel er frá Nígeríu en hann
kom upphaflega hingað til lands í
desember 2011. Mál hans var tekið
fyrir í Héraðsdómi Reykjavíkur
þann 23. maí síðastliðinn en þar var
ákvörðun Útlendingastofnunar um
niðurfellingu framfærslunnar dæmd
ógild. Nú fjórum mánuðum síðar
hefur Samuel ekki ennþá fengið pen-
ingana sem hann á inni til baka. „Þau
hafa ekkert endurgreitt mér ennþá
og ég hef ekkert heyrt frá þeim,“ segir
hann.
„Óásættanlegt“
„Það er algjörlega óásættanlegt að
það sé ekki búið að endurgreiða
þetta,“ segir Katrín Oddsdóttir, lög-
fræðingur Samuels. Kerfið þurfi að
bregðast við með sómasamlegum
hætti þegar dómstólar komi með
„áfellisdóma“ yfir ákvörðunum sem
teknar eru.
Katrín beindi þeirri kröfu til emb-
ættis ríkislögmanns og Útlendinga-
stofnunar í ágúst síðastliðnum að
Samuel fengi þegar í stað endurgreitt
það sem hann ætti inni. Ekki hefur
verið brugðist við þeirri kröfu þrátt
fyrir skýran dómsúrskurð um ólög-
mæti ákvörðunarinnar.
Kristín Völundardóttir, forstjóri
Útlendingastofnunar, segir í skriflegu
svari við fyrirspurn DV, að málið sé í
afgreiðsluferli innan stofnunarinnar.
Hún segist vænta málaloka fljótlega.
Ríkið viðurkennir mistök
Katrín segir að brotið hafi verið
á mannréttindum skjólstæðings
síns. Málið í heild sýni að verið sé
að taka ólögmætar ákvarðanir í
stjórnsýslunni. „Hann mátti ekki
vinna á Íslandi, hafði ekki at-
vinnuleyfi á umræddum tíma og
hafði enga aðra leið til þess að draga
fram lífið hérna,“ segir Katrín. Þá
segir hún að Samuel hafi aldrei verið
gerð grein fyrir því að honum bæri
skylda til þess að búa á einhverjum
ákveðnum stað, enda séu engin lög
sem kveði á um slíkt.
Mál Samuels beindist einnig að
þeirri ákvörðun innanríkisráðuneyt-
isins um að synja beiðni hans um
hæli hér á landi, en sú ákvörðun var
einnig dæmd ólögleg. Þessari niður-
stöðu dómsins var áfrýjað til Hæsta-
réttar ólíkt þeirri sem snéri að fram-
færslunni. Katrín segir að þar með
hafi íslenska ríkið í raun viðurkennt
að um ólögmæta ákvörðun hefði
verið að ræða. „Í því ljósi finnst
manni afar hart að ekki hafi farið í
gang eitthvert ferli sem sjái til þess að
viðkomandi einstaklingi sé bættur sá
skaði sem hann varð fyrir vegna ólög-
mætrar ákvörðunar.“
Ekkert endurgreitt
Samuel kom til landsins í desem-
ber 2011og sótti í kjölfarið um hæli.
Hann bjó ásamt öðrum hælisleitend-
um á gistiheimilinu Fit og fékk dag-
peninga frá Reykjanesbæ, eins og lög
kveða á um, en hann gat ekki unnið
hér á landi vegna stöðu sinnar sem
hælisleitandi. Eins og RÚV greindi frá
í nóvember í fyrra var honum seinna
tjáð af yfirvöldum að hann fengi ekki
dagpeninga lengur. Yfirvöld höfðu þá
farið yfir greiðslusögu hans og kom-
ist að því að hann hefði keypt vörur
í Hafnarfirði út á greiðslukort sem
bærinn lét honum í té. Þetta töldu
yfir völd nægja til þess að rökstyðja þá
ákvörðun sína að taka af honum dag-
peningana.
„Það er auðvitað ekki hægt að tak-
marka ferðafrelsi fólks á grundvelli
þess að það sé hælisleitendur,“ segir
Katrín sem er á því að málið í heild
sinni sé eitt risavaxið klúður. „Það var
verið að fletta upp mjög persónuleg-
um upplýsingum um hann, eins og til
dæmis hvar hann verslaði, sem á síð-
an auðvitað ekki að skipta neinu máli
gagnvart lögunum,“ segir Katrín.
Skilur ekki hvers vegna
Samuel var framfærslulaus í fimm
vikur eða þangað til hann fór með
málið fyrir dómstóla. Þá þegar
ákváðu yfirvöld að byrja að greiða
honum dagpeninga aftur, og viður-
kenndu þannig um leið ólögmæti
ákvörðunar sinnar, að mati Katrínar.
Katrín segir ekki um háa upphæð
að ræða fyrir stofnunina. „Þetta er
spurning um einhverjar fimmtíu þús-
und krónur, sem eru gífurlegir pen-
ingar fyrir hann þó það sé kannski
ekki mikið fyrir kerfið. Manni finnst
það að sjálfsögðu mikið réttlætismál
að það sé gengið frá þessu.“
Samuel segist í samtali við
DV hafa búist við því að fá pen-
inginn endurgreiddan í kjölfar
dómsins. Nú hafi hins vegar liðið
nokkrir mánuðir án þess að nokk-
uð hafi gerst. Hann segist þó ekki
hafa mestar áhyggjur af peningun-
um sem slíkum, heldur því á hvaða
forsendum dagpeningarnir hafi
verið teknir af honum. „Ég veit ekki
ennþá hvað ég gerði rangt og ég hef
beðið um að fá upplýsingar um það
hvað ég má og hvað ég má ekki, til
þess að koma í veg fyrir að eitthvað
svona endurtaki sig. Ef ég braut lög-
in á einhvern hátt finnst mér að þau
eigi að segja mér hvað það var. Þau
hafa ekki ennþá útskýrt hvers vegna
þetta var gert.“
Mannréttindabrot viðurkennd
Katrín telur algengt að teknar séu
fljótfærnislegar ákvarðanir í þessum
málaflokki, enda sé lagaramminn
allt of óskýr. Hún segir ljóst að með
því að una niðurstöðu héraðsdóms
hafi ríkið viðurkennt að hafa brotið
gegn mannréttindum Samuels.
„Ríkið viðurkennir í rauninni að
þetta hafi verið ólögmæt ákvörðun
og í ákvörðuninni felast að sjálf-
sögðu mannréttindabrot vegna þess
að allir eiga stjórnarskrárvarinn rétt
til að geta dregið fram lífið.“
Hún segir stöðu Samuels hafa
verið afar erfiða þegar málið kom
upp. „Hann hafði engin önnur bjarg-
ráð en þessa framfærslu og þegar
hún brást þurfti hann að treysta á að
vinir héldu honum uppi, menn sem
voru sjálfir hælisleitendur og áttu
eiginlega enga peninga.“
Vörn byggð á huldulögum
Í niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavík-
ur í dómi gegn Útlendingastofnun
kemur fram að Samuel hafi haft rétt-
arstöðu hælisleitanda á þeim tíma
sem framfærslan var tekin af honum,
og því hafi hann átt rétt á lágmarks-
framfærslu. Útlendingastofnun vís-
aði hins vegar til þess að ráðherra
hefði heimild til þess að setja regl-
ur um að útlendingar, sem sæki um
hæli, skuli dveljast í tilteknu sveitar-
félagi. Katrín bendir á að slíkar regl-
ur hafi hins vegar aldrei verið settar
og því hafi vörn Útlendingastofnun-
ar verið byggð á lögum sem ekki eru
til. „Þessi reglugerð hefur aldrei ver-
ið sett þannig að það þýddi ekkert að
byggja á henni,“ segir Katrín.
Í dómnum kemur fram að óheim-
ilt hafi verið af Útlendingastofn-
un „að túlka framangreindar regl-
ur á þann hátt að réttur stefnanda
til framfærslu hafi verið bundinn
lagalegum skilyrðum um búsetu.“
Þá hafi stofnunin ekki fært fullnægj-
andi sönnur fyrir því að „stefnandi
hafi brotið reglur sem talið verður
að honum hafi borið að fara eftir
að viðlögðum missi framfærslu.“
Niðurstaðan var því sú að ákvörðun
Útlendinga stofnunar um að fella
niður framfærslu Samuels, hefði
verið ólögmæt og því bæri stofnun-
inni að fella hana úr gildi n.
Fær ekki dagpeninga
þrátt fyrir dómsúrskurð
n Útlendingastofnun lokaði á framfærslu til hælisleitanda n Ákvörðunin dæmd ógild fyrir dómi.
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is
Í ferli Kristín Völundardóttir, forstjóri
Útlendingastofnunar, segir málið í ferli hjá
stofnuninni.
Kerfið þarf að bregðast við Katrín
Oddsdóttir, lögmaður Samuels, segir að
kerfið þurfi að bregðast við með sómasam-
legum hætti þegar dómstólar komi með
„áfellisdóma“ yfir ákvörðunum sem teknar
eru.
Ekkert endurgreitt Samuel
Eboigbe hefur ekkert fengið
endurgreitt frá Útlendingastofn-
un þrátt fyrir að Héraðsdómur
Reykjavíkur hafi ógilt ákvörðun
stofnunarinnar. Mynd SigtRygguR ARi
„Þau sögðu að
ég mætti ekki
eyða peningunum
mínum annars stað-
ar en í Reykjanesbæ