Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.2013, Blaðsíða 9

Fréttir 9Vikublað 10.–12. desember 2013
á eyrunum upp að töflu og látinn
standa fyrir framan bekkinn á meðan
presturinn sagði að dæmin mín
hefðu fokið í Öskjuhlíðinni. Niður­
brotið var algjört og þú varst níddur
niður í svaðið.“
Ætlaði fyrir steypubíl
Eftir margra ára vinnu með sál­
fræðingi segist hann loksins geta tek­
ist á við haustþunglyndið sem lagist
alltaf á hann þegar daginn tók að
stytta. „Það hjálpar mér að takast á við
hvern dag en það lagar ekkert. Af því
að á haustin þurfti ég alltaf að ganga
inn í þetta helvíti og á haustin helltust
minningarnar yfir mig. Ólíkt mörgum
þá hef ég aldrei gleymt neinu.“
Ísleifur segir að sagan hans sé
kannski klisja að einhverju leyti, því
sextán ára að aldri hélt hann utan
í nám og bjó erlendis til nítján ára
aldurs. „Á þeim tíma var ég eiturlyfja­
neytandi. Þegar ég kom heim var ég í
mjög slæmu ástandi og sá að þetta gat
ekki gengið svona. Síðan hef ég haldið
mér allsgáðum.“
Til þess að halda sér réttum
megin við línuna hefur Ísleifur einnig
stundað íþróttir, og má geta þess að
enginn Íslendingur hefur lagst til
sunds jafn hátt fyrir ofan sjávarmál
og Ísleifur sem keppti einnig á bæði
ólympíuleikunum og heimsmeistara­
móti í siglingum á sínum tíma.
Ísleifur hefur engu að síður glímt
við svo alvarlegt þunglyndi að þrisvar
sinnum hefur hann þurft að fara á
geðdeild. Það hefur líklega bjargað lífi
hans, því í fyrsta sinn sem hann var
lagður inn var hann búinn að ákveða
að fyrirfara sér. „Þetta var í kringum
2000 þegar farsímarnir voru nýkomn­
ir á markað. Konan mín hringdi í mig
og spurði hvar ég væri. Ég sagði sem
var að ég væri í Hveragerði og hún
spurði hvað ég væri að gera þar þegar
ég ætti að vera í vinnunni. Ég brotnaði
niður og sagði henni að ég gæti ekki
lifað svona lengur, ég hefði keyrt yfir
Hellisheiðina á 200 kílómetra hraða.
Ég var heppinn að það voru engir
steypubílar á ferðinni, því ég ætlaði
ekki að lifa þessa ferð af. Þá átti ég tvo
unga syni. Í kjölfarið fór konan mín
með mig inn á geðdeild þar sem ég
var lokaður inni í þrjár vikur.“
Vildi afsökunarbeiðni
Eftir að Ísleifur sagði sögu sína fann
hann fyrir létti. Hann öðlaðist von
um að nú yrði lífið betra. Hann vissi
þó frá upphafi að brotin væru fyrnd
og þegar hann lagði fram kæru til lög­
reglu sagði hann yfirmanni kynferðis­
brotadeildar að hann vissi vel að
hann gæti ekki gert neina kröfu. „Það
var ekki fyrr en kirkjan kallaði eftir
því að ég gerði kröfu um bætur. Af því
að peningarnir skiptu ekki máli. Ég
bað bara um að ég yrði persónulega
beðinn afsökunar. Ég vildi að daginn
eftir sættir myndi biskupinn standa
upp í hámessu og biðja mig, Ísleif
Friðriksson, afsökunar á ofbeldinu og
taka utan um mig. Eins og fólk biður
annað fólk afsökunar. Eins og hon­
um þætti sárt að vita að ég hefði lent í
þessu. Eins og það skipti máli.
En hann gat ekki gert það. Þess
í stað setti hann af stað þetta ferli
sem tók þrjú ár og lyktar með þess­
um hætti. Að fyrst ég sé svona frek­
ur að biðja um peninga þá ætli þeir
að leggja mér lið með frjálsum fram­
lögum eins og segir í þessu bréfi, eða
ég get ekki skilið það öðruvísi,“ segir
Ísleifur og bendir á að upphæðin sé
hvergi tilgreind og hann hafi ekki
fengið upplýsingar um það hversu
há þessi frjálsu framlög ættu að vera.
Lögmaður hans þurfti því að láta
leggja peningana inn á bók til að sjá
það og um leið ákvað Ísleifur að af­
þakka framlag kirkjunnar.
Ísleifur hefur óskað eftir upplýs­
ingum um hvernig þessi upphæð var
ákveðin en ekki fengið svör. Hann
segir að hann hafi lesið nafnlaust við­
tal við mann í Morgunblaðinu sem
sagði sömu sögu og hann hafði að
segja, en sá fékk 300 þúsund frá kirkj­
unni. „Ég botna ekkert í þessu. En ég
þrái að vita hver þessi maður er sem
hefur gengið í gegnum það sama og
ég. Þess vegna hvet ég hann og alla
sem hafa orðið fyrir þessu ofbeldi að
hafa samband við mig svo við getum
myndað stuðningshóp og verið til
staðar fyrir hvert annað,“ segir Ísleif­
ur og gefur upp netfangið isfinsen@
gmail.com.
Má ekki enda svona
Að lokum segir hann að í bréfi kirkj­
unnar sé látið í það skína að málið
hafi verið kirkjunni kostnaðarsamt,
en þar segir: „Reykjavíkurbiskups­
dæmi Kaþólsku kirkjunnar hefur
á undanförnum árum lagt mikla
vinnu, krafta og fjármuni í þetta mál,
einkum hvað snertir nefndirnar báð­
ar og starfsfólk.“
Ísleifur gefur lítið fyrir það. „Við
skulum hafa það alveg á hreinu að
kirkjan er stóreignarstofnun og henni
er engin vorkunn að bæta þetta
þannig að sómi sé að. Hún á heilar
bújarðir, prestssetur og kapellur
hér og þar um landið. Hún á einnig
verðmætustu lóð landsins á Landa­
kotshæð og heila skólabyggingu og
prestssetur. Ég er ekki að tala um
kirkjuna því hún er ekki til sölu. En
þeir gætu alveg létt undir með sér ef
þeir hefðu einhvern áhuga fyrir því.
Ef það er einhver spurning um þessa
peninga.“
Að lokum áréttar hann að fyrst
kaþólska kirkjan hafi ekki manndóm
til að axla ábyrgð í þessu máli, eins
og hann orðar það, þá verði ríkið að
grípa inn í. „Það má ekki leyfa þessu
að enda svona.“ n
K
atrín Oddsdóttir lögmaður
telur að kaþólska kirkjan
kunni að hafa skapað sér bóta­
skyldu gagnvart þeim sem
gerðu bótakröfur vegna ofbeldis sem
þeir sættu í Landakotsskóla með því
að skapa réttmætar væntingar sem
að engu voru hafðar. Þá gagnrýnir
hún framkomu kirkjunnar gagnvart
skjólstæðingi sínum, Valgarði Braga­
syni.
Valgarður sagði sögu sína í
helgar blaði DV, en þar kom fram að
kynferðisofbeldið gagnvart honum
hófst þegar hann var sjö ára og að á
lokaárinu í skólanum hafi hann verið
látinn sitja í skammarkróknum heila
önn.
Valgarður gerði kröfu upp á níu
milljónir, þar af voru tæpar þrjár
milljónir ætlaðar föður hans vegna
endurgreiðslu skólagjalda og 300
þúsund krónur áttu að fara upp í
málskostnað. Kirkjan viðurkenndi
ekki bótakröfu gagnvart Valgarði en
greiddi honum 82.170 króna frjálst
framlag.
Kirkjan gerði illt verra
„Kirkjan ákvað að taka til sinna ráða
og bjó þetta ferli til með því að mynda
fagráð og innkalla kröfur,“ segir
Katrín. „Með því býr hún til það sem
mætti kalla réttmætar væntingar um
að fólk yrði að einhverju leyti bættara
eða fengi uppreisn æru. En ég held
að kirkjan hafi gert ill verra með því
að standa svona að þessu en ef hún
hefði aldrei farið af stað.
Kirkjan hefði frekar átt að láta þar
við sitja að gera rannsóknarskýrslu
og biðjast síðan afsökunar. Að segja
við fólk að það eigi að lýsa kröfum
og geti ráðið sér lögmann gefur fólki
þær vonir að það muni að minnsta
kosti hafa fyrir lögmannskostnaðin­
um ef það fari af stað í þá vegferð.
Þessar upphæðir sem voru
greiddar voru svo smánarlegar að
það hefði alveg eins verið hægt að
henda í fólkið klinki. Mér finnst þetta
algjör vanvirðing, og ég er ekki frá því
að miski skjólstæðingsins míns sé
meiri en áður.“
Réttmætar væntingar
Þá er ekki verið að tala um fjár­
hagslegan skaða sem Valgarður
ber af málinu en framlag kirkjunn­
ar til hans nemur ekki þriðjungi af
málskostnaði. „Þess vegna segi ég
að það sé fræðilegur möguleiki á að
kirkjan hafi skapað sér bótaskyldu
með þessu framferði. Skaðinn er
ómældur, þarna er um að ræða fjár­
hagslegt tap og miska manns sem
sætti langvarandi ofbeldi. Þegar
kirkjan rétti út sáttarhönd en slær til
hans um leið og hann nálgaðist hana
er það annað áfall fyrir viðkomandi.
Þannig heldur ofbeldið áfram með
þessari nálgun. Þá hefði mér þótt
meiri sæmd í því að biðjast bara af­
sökunar.“
Katrín segir að margt hafi orkað
tvímælis í þessu ferli og nefnir þar
fund sem hún átti með skjólstæðingi
sínum og stjórnendum kirkjunnar. „Í
fundargerð segir að þeir hafi beðið
hann afsökunar sem er rangt. Engu
að síður eru nöfnin okkar skrifuð
undir fundargerðina eins og við höf­
um samþykkt hana. Allt þetta ferli er
einn stór hvítþvottur að mínu mati
og ég skil ekki svona vinnubrögð.“
Óljós viðmið
Hvorki Katrín né Valgarður hafa
fengið upplýsingar um hvað lá að
baki ákvörðun kirkjunnar um að
greiða honum 82.170 krónur.
Af þeim sautján kröfugerðum sem
fagráð kaþólsku kirkjunnar fjallaði
um viðurkenndi það bótaskyldu
gagnvart einum í hópnum. Katrín
telur að það sé vegna þess að við­
komandi reyndi að segja frá of­
beldinu á sínum tíma.
Þar sem viðkomandi var eldri en
Valgarður hefði líklega verið hægt að
forða honum frá ofbeldinu hefðu til­
raunir til að stöðva ofbeldið borið ár­
angur. „Eins og þetta horfir við mín­
um skjólstæðingi þá lítur kirkjan svo
á að málið sé fyrnt, þrátt fyrir að aðr­
ir hafi sagt frá sambærilegum mál­
um áður en brotin gagnvart honum
voru framin. Ég skil því ekki hvern­
ig kirkjan kemst að þeirri niðurstöðu
að hún sé bótaskyld gagnvart einum
en ekki öðrum.
Ekki nema hún liti svo á að með
tilraunum til að opna á þetta hafi
fyrningarfresturinn verið rofinn að
þeirra mati.“
Fordæmi fyrir sanngirnisbótum
Katrín segir ekki ógerlegt að fara
með málið fyrir dómstóla en nokkr­
ar hindranir séu engu að síður í veg­
inum, meðal annars að brotin eru
fyrnd.
Fordæmi eru hins vegar fyrir því
að ríkið greiði sanngirnisbætur til
þeirra sem fengu illa meðferð eða
voru beittir ofbeldi á stofnunum á
vegum ríkisins í æsku. Þetta á með­
al annars við um Heyrnleysingja­
skólinn, skólaheimilið Bjarg og
heimavistarskólann að Jaðri. Lögum
samkvæmt er það forsætisráðherra
sem ákveður skipan nefndarinnar,
skipunartíma og verkefni hennar.
Það er hann sem kveður á um það
hvaða starfsemi nefndin skoðar og á
hvaða tímabili.
Grunnskólar voru reknir af ríkinu
fram til ársins 1996 þegar sveitarfé­
lögin tóku við rekstri þeirra. Sam­
kvæmt rannsóknarnefnd kaþólsku
kirkjunnar eru engin merki um að
virkt eftirlit hafi verið með Landa­
kotsskóla og engin gögn um skólann
var að finna í höfuðstöðvum kirkj­
unnar.
Eftirlitið ekkert
Rannsóknarnefndinni var einnig tjáð
að sumarbúðir kirkjunnar á Riftúni
hefðu verið reknar eftir hugmynda­
fræði séra Georgs og Margrétar og
kirkjuyfirvöld hafi ekki skipt sér af
starfseminni. Af þrjátíu fyrrverandi
nemendum Landakotsskóla sem
rannsóknarnefndin ræddi við sögð­
ust 27 hafa orðið fyrir andlegu of­
beldi og átta kynferðisofbeldi, auk
einnar stúlku til viðbótar sem sagð­
ist hafa grun um að sér hefði verið
byrluð lyf og nauðgað. Af frásögn­
um þeirra má dæma að ofbeldið var
oftast framið í skólanum og í sumar­
búðunum.
Katrín segist ekki átta sig á mun­
inum á Landakotsskóla og öðrum
stofnunum þar sem greiddar hafa
verið sanngirnisbætur. „Þessi brot
voru fyrnd en það voru Breiðavíkur­
málin líka. Einhverra hluta vegna
hefur ekki myndast sambærilegur
þrýstingur á stjórnvöld að taka þessi
mál til skoðunar eins og upptöku­
heimilin. Ég veit ekki af hverju.“ n
Miskinn meiri en áður
Lögmaður segir kirkjuna jafnvel hafa skapað sér bótaskyldu með ferlinu
„Ég nenni
ekki að svara“
„Ég held að það sé betra að þú hafir samband við
lögfræðing, þú getur talað við hann. Ég nenni ekki
að svara. Það er betra að þú talir við lögfræðinginn
okkar, því ég þori ekki að svara spurningum um
Landakotsskóla sjálfur þar sem ég er ekki þar. Það er
best að þú talir beint við lögfræðinginn. Ég held að
hann ætli að tala við biskupinn í næstu viku og eftir
það þá getum við kannski svarað en eins og er þá
getum við ekki gert það. Ég ætla ekki að svara frekari
spurningum núna, takk.“
Þannig svaraði séra Jakob Rolland kanslari þegar
blaðamaður vildi ræða málalyktir kirkjunnar gagn-
vart þeim sem sættu ofbeldi í Landakotsskóla. Pétur
Bürcher biskup var ekki við og því svaraði séra Jakob. Lögmaður kaþólsku kirkjunnar hefur
hins vegar hvorki svarað síma né skilaboðum.
Blaðamaður hefur einnig óskað eftir upplýsingum í gegnum netfang sem gefið var
upp varðandi skýrslu fagráðsins. Óskað var eftir upplýsingum um hve margir sendu inn
kröfu, fengu bætur eða frjáls framlög frá kirkjunni og hve há þau framlög voru. Eins vildi
blaðamaður fá upplýsingar um reiknilíkanið sem notað var til að ákvarða upphæðina en þær
upplýsingar hafa ekki fengist að svo stöddu.
Jakob Rolland kanslari kaþólsku kirkjunnar vísar á lögmann
„Ég var heppinn
að það voru engir
steypubílar á ferðinni,
því ég ætlaði ekki að lifa
þessa ferð af. „Allt þetta
ferli er einn
stór hvítþvottur
að mínu mati
Afsökunarbeiðni
hefði verið betri
Katrín Oddsdóttir er
lögmaður Valgarðs og
gagnrýnir vinnubrögð
kirkjunnar harðlega. Það
sé óeðlilegt að kalla eftir
kröfum og afgreiða þær
síðan svo snautlega.
Valgarður Sagði sögu sína í helgarblaði
DV en hann fékk 82.170 krónur frá kirkjunni
vegna ofbeldis sem hann sætti í skólanum.
Það nemur ekki þriðjungi af málskostnaði.