Fréttablaðið - 22.01.2016, Blaðsíða 12

Föstudagsviðtalið
„Í byrjun síðasta árs þurfti að taka erf-
iðar ákvarðanir. Það var halli á árinu
2014 sem við þurftum að bregðast
við. Við drógum úr starfsemi fyrri
hluta ársins, til að geta byrjað af krafti
í byrjun síðasta leikárs. Það þurfti að
hætta við tvær sýningar, sem er aldrei
vinsælt. Tilfinningalega erfitt fyrir þá
góðu listamenn sem stóðu að þeim
sýningum og kostnaðarsamt líka.
Það er ekki ókeypis að bakka út úr
sýningum, en það var algjörlega nauð-
synlegt,“ segir Ari.
Hann segir að frá síðasta hausti hafi
reksturinn gengið vel. „Það hefur verið
meira og minna uppselt á allar sýn-
ingar og af þeim sökum er komið upp
ákveðið lúxusvandamál. Það er enn þá
svo mikill gangur í sumum sýningum
að við þurfum að færa til fyrirhugaðar
frumsýningar. Þannig að af tvennu
er auðveldara að starfa í meðbyr. Ég
lít svo á að við séum í meðbyr hvað
varðar aðsókn. Ég er glaður líka yfir því
að við erum með alls konar sýningar.
Mér finnst mikilvægt að Þjóðleikhúsið
bjóði alla velkomna, þannig að allir
eigi hlut í Þjóðleikhúsinu og það sé
ekki elítustofnun. Trésmiðir og sjúkra-
liðar eigi jafn mikið erindi í Þjóðleik-
húsið og bókmenntafræðingar í 101,“
segir hann.
„Við skiluðum rekstrarhagnaði á síð-
asta ári. Það er viðsnúningur en á móti
kemur að frá hruni hefur verið skorið
niður um þriðjung en ekkert slegið af
kröfum. Það gerir okkur viðkvæmari
fyrir sveiflum í aðsókn. Við þurfum að
sækja okkur umtalsverða fjármuni í
miðasölu og þurfum að vera markaðs-
drifnari. Ef eitthvað klikkar sjáum við
það strax í bókunum.“
Ekki bara fyrir elítuna
Þú talar um að Þjóðleikhúsið eigi ekki
bara að vera fyrir menningarelítu, var
það einhvern tíma þannig? „Stundum.
Ég gleðst alltaf yfir því þegar fólk er að
koma í fyrsta skipti í Þjóðleikhúsið.
Þá gæti maður haldið að Þjóðleik-
húsið hafi ekki verið að sinna þeim.
Við verðum að passa að þessi stofnun
verði ekki elítustofnun, ef við teljum
að Þjóðleikhúsið eigi að hafa erindi
við landsmenn. Ef við lítum á menn-
ingu og listir sem andlega næringu, þá
bjóðum við stundum upp á of mikið
af þverskorinni ýsu og of lítið af rjóma-
kökum. Þá þarf maður að breyta.“
Ertu að reyna að höfða til allra? „Ég
er að reyna, en er meðvitaður um list-
rænar kröfur sem gerðar eru til Þjóð-
leikhússins. Það er stundum sett strang-
asta mælistika sem er í vopnabúrinu á
Þjóðleikhúsið. Mér finnst ekkert að því
á meðan það er sanngjarnt.“
Er hægt að höfða til allra án þess að
fórna listrænum standard?
„Þetta er veruleikinn minn og okkar,
en mér finnst mikilvægt að leikhús sé
vinsælt. Það er erfitt að koma á sýningu
sem er langt á undan sinni samtíð eftir
fimm ár. Það er ekki hægt, því tíminn
er liðinn. Það er líka merkilegt að
meirihluti af öllum íslenskum leik-
ritum er bara sýndur einu sinni, það er
sjaldgæft að verk séu tekin til sýninga
aftur. Erlend verk sem eru sýnd hér
eru yfirleitt rjóminn af leikverkum í
heiminum. Verk sem er búið að setja
upp oft, á meðan verið er að setja upp
íslensk verk í fyrsta og eina skiptið.
Stundum finnst manni ekki fullur
skilningur á því. Þetta er um það bil
það erfiðasta sem við gerum, að setja
upp nýtt íslenskt leikverk. Ég segi leik-
verk því mér finnst ekki grundvallar-
munur á leikriti sem er byggt á áður
útgefnum t.d. skáldsögum eða sem er
frumsamið frá grunni. Áhættan er hin
sama.“
Ari segir að Þjóðleikhúsið sé að
sinna sinni menningarlegu skyldu
með því að taka upp hvort tveggja; ný
íslensk verk og leikgerðir. „Mér finnst
annað ekki útiloka hitt og margar af
þeim merkilegustu sýningum sem hafa
verið í íslensku leikhúsi undanfarin ár
hafa verið byggðar á skáldverkum.
Svo hafa komið frábær frumsamin
ný íslensk verk. Mér finnst skrýtin
umræða að annað sé réttara en hitt
og ef við setjum upp íslenskt leikverk
byggt á skáldsögu séum við að útiloka
eða drepa leikskáldið. Það eru yfirleitt
leikskáld sem gera leikgerðirnar, og
margir hafa unnið jöfnum höndum
frumsamin verk og gert leikgerðir,“
segir hann og nefnir Kjartan Ragnars-
son sem dæmi.
Ekki karlaleikhús
Það hefur líka verið í umræðunni að þú
hafir tilkynnt þrjú ný verk á komandi
leikári – öll eftir karla. Þið hafið mætt
talsverðri gagnrýni fyrir það. Vantar
konur í Þjóðleikhúsið?
„Já, sú gagnrýni kom nú í Frétta-
blaðinu. Það eru þrjár bækur sem við
erum búnir að kaupa en það er ekki
þar með sagt að þær séu allar að fara
upp á næsta ári eða það útiloki kaup á
öðrum bókum. En svo ég taki nú bara
sem dæmi eina þessara bóka, Gott
fólk eftir Val Grettisson. Þetta er bók
um ákaflega eldfimt efni sem er kyn-
bundið ofbeldi. Mismunandi upp-
lifun á slíku ofbeldi á milli geranda,
sem er karlmaður, og þolanda, sem er
kona. Hvar liggja mörkin? Þessi bók
finnst mér tala inn í okkar samtíma.
Leikstjórinn er kona, fastráðinn leik-
stjóri við húsið, Una Þorleifsdóttir.
Skiptir það öllu máli að bókin er eftir
karl? Sjáum til. Eigum við ekki að sjá
hvernig sýningin verður?“ útskýrir Ari
og heldur áfram.
„Til helminga eru konur og karlar
listrænir stjórnendur í Þjóðleikhúsinu.
Við erum að sýna verk núna um jólin
þar sem eitt af höfuðkvenhlutverkum
leikbókmenntanna, Blanche í Spor-
vagninum Girnd, er aðal, þetta er mjög
femínískt verk vegna þess að þetta verk
sýnir okkur mjög ljótan karlaheim þar
sem konur eiga undir högg að sækja. Í
hjarta Hróa hattar, hver er hetjan þar?
Maríanna og svona getum við haldið
áfram. Efnistökin skipta máli.“
Alvöru femínistar
Baltasar Kormákur hefur talað fyrir
kynjakvóta í kvikmyndagerð, myndir
þú vilja sjá eitthvað svipað í leikhús-
inu? „Hið besta væri ef hlutfall karla
og kvenna í lykilstöðum endurspegli
hlutfall þeirra í samfélaginu. Karlar og
konur eru jafn mörg. Þess vegna á þetta
að vera til helminga. Ég held við séum
ekki að fara að leiðrétta mörg þúsund
ára mismunun með annars konar mis-
munun. Við eigum ekki að gera það.“
Þannig að þú ert ósammála Baltasar?
„Erum við ekki í kjörstöðu, ef þetta
er til helminga? Er það ekki eins gott og
það getur verið í þessum besta heimi
allra heima? Er maður meiri femínisti
ef maður mismunar til kvenna? Er
maður þá alvöru femínisti? Er maður
ekki hinn raunverulegi femínisti ef
Held að ég sé
betri maður
Ari Matthíasson þjóðleikhússtjóri hefur gert skurk
í fjármálum leikhússins undanfarið ár. Hann situr
einnig í framkvæmdastjórn SÁÁ og segir gagnrýni á
samtökin oft drifna áfram af vanþekkingu.
maður hefur þetta til helminga?“ Ara
eru femínistar hugleiknir, en vill ekki
tilheyra þeim hópi, „þó að Balti hafi
komið út sem femínisti í viðtali hjá
ykkur og ég stutt hann út úr skápnum
sem slíkur. Ég spyr ykkur hver skil-
greiningin er á femínisma og þið segið
þeir sem vilja jafnrétti og vilja leiðrétta
kynbundinn mun og já, ég vil það. En
það er líka margt inni í þessu sem
sumir leyfa sér að segja og ég get ekki
aðhyllst, t.d. jákvæð mismunun. Mér
finnst það erfið tilhugsun því hún er í
eðli sínu mismunun.“
Tvíkeppni á markaði
Er samkeppni á milli leikhúsanna?
„Já, það er tvíkeppni á milli stóru leik-
húsanna á höfuðborgarsvæðinu. Það
er ánægjulegt hvað þau eru bæði öflug.
Andar köldu á milli?
„Nei, ekki held ég það. Stundum er
léttur pirringur, sem er bara hluti af
samkeppninni en við Kristín [innsk.
Eysteinsdóttir] eigum fín samskipti,
hún getur leitað til mín með einhverja
hluti og ég til hennar.“
Alltaf fullur og hætti svo
Ari var framkvæmdastjóri SÁÁ og situr
enn í framkvæmdastjórn samtakanna.
„Ég fór inn í það starf því ég fór í með-
ferð fyrir meira en tíu árum. Ég hætti
að drekka og fannst það merkilegt og
ánægjulegt. Það hafði verið mikill drag-
bítur á lífi mínu. Ég taldi mér trú um að
ég væri ekki mikil fyllibytta því ég fór
í MBA-nám og var í tveimur vinnum.
Ég var samt alltaf fullur og þetta var
komið gott. Í framhaldi af því hafði ég
áhuga á þessum fallegu og góðu mann-
ræktarsamtökum sem nota bene eru
stofnuð af körlum. Þannig að karlar
hafa stundum gert eitthvað gott líka –
þó við karlpeningurinn séum ábyrgir
fyrir mörgu því versta í heiminum. Ég
var svo seinna ráðinn framkvæmda-
stjóri SÁÁ og starfaði þar. Í kjölfar
þess fór ég í meistaranám í hagfræði,
heilsuhagfræði og gerði rannsókn á
þjóðfélagslegri byrði áfengis og vímu-
efnaneyslu á Íslandi.“
Við rannsóknina fékk hann aðgang
að viðtölum sem tekin voru við sjúk-
linga á Vogi. Viðtölin meta vanda
sjúklinganna. „Þessi rannsókn tók á
mörgum þáttum, refsikerfinu, heil-
brigðiskerfinu og ég reyndi að meta
þetta, og setja tölu – hvað kostar þetta
allt saman?“
Er maður meiri
femínisti ef maður
mismunar til kvenna? Er
maður þá alvöru femínisti?
trésmiðir og sjúkra-
liðar eigi jafn mikið
erindi í Þjóðleikhúsið og
bókmenntafræðingar í 101.
Það er þungbært
fyrir meðferðar-
fólkið að sitja undir ásök-
unum um að það láti þetta
eða hitt viðgangast.
Ari segir almennt gott á milli Borgarleikhússins og Þjóðleikhússins, þó stundum verði léttur pirringur. FréTTABlAðið/
Ólöf
Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@frettabladid.is
2 2 . j a n ú a r 2 0 1 6 F Ö S T U D a G U r12 F r é T T i r ∙ F r é T T a B L a ð i ð
2
1
-0
1
-2
0
1
6

2
2
:2
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
8
3
C
-F
6
4
8
1
8
3
C
-F
5
0
C
1
8
3
C
-F
3
D
0
1
8
3
C
-F
2
9
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
4
8
s
_
2
1
_
1
_
2
0
1
6
C
M
Y
K