Lögmannablaðið - 01.12.2013, Blaðsíða 4

4 lögmannaBlaðið tBl 04/13
Árni HelGAson HDl.
leiðAri
skuldaniðurfelling vekur
spurningar
RíkisstjóRnin kynnti á dögunum
fyrirhugaðar aðgerðir sínar vegna
verðtryggðra lána. Eftir þessu útspili
hefur verið beðið frá því í vor, þegar
ríkisstjórnin tók við og fyrstu viðbrögð
eftir að áformin voru kynnt báru þess
merki. Fólk var almennt fegið að loksins
færi nú að koma lækkun á lánið þeirra
enda þónokkur hópur sem fær allt að
fjórum milljónum króna í lækkun með
þeim hluta aðgerðanna sem snúa að
beinni niðurfærslu lána.
Pólitísk umræða um málið er því
marki brennd að auðvelt er að svara
málflutningi þeirra sem hafa efasemdir
eða gagnrýna áformin þannig að þeir
séu á móti því að fólk fái „leiðréttingu“
á lánin sín. Hver er á móti því að
margir hafi það betra og ótilgreindir
erlendir hrægammar borgi? Það vilja
ekki margir vera í því hlutverki, a.m.k.
ekki þeir sem þurfa að ná endurkjöri í
lok kjörtímabilsins.
fjármögnun aðgerðanna háð
óvissu
Engu að síður er fullt tilefni til að efast
og spyrja. Aðgerðin er fjármögnuð að
stærstum hluta með nýjum skatti, sem
ætlunin er að leggja á þrotabú föllnu
bankana en sá skattur á raunar einnig
að brúa bilið varðandi fjárlög næsta árs.
Það er nýlunda hér á landi að skattleggja
eignir þrotabúa og eru ýmsar ástæður
fyrir því; eignir þrotabúa eru jafnan
háðar ákveðinni óvissu, auk þess sem
kröfuhafar búanna hafa orðið fyrir
verulegu tapi þá þegar, þar sem þeir
fá ekki fullnustu krafna sinna.
Aðgerðin er afturvirk að því leyti að
þessi skattur lá ekki fyrir þegar búin
voru tekin til gjaldþrotaskipta, hvað
þá þegar lánadrottnar föllnu bankanna
lánuðu þeim á sínum tíma. Ekki frekar
en það lá fyrir á þeim tímapunkti að
innistæður yrðu teknar fram fyrir í rétt­
inda röð við gjaldþrotaskipti og gerðar
að forgangskröfum eða að gjaldeyrishöft
yrðu sett á þannig að ekki væri unnt að
komast út með peningana aftur.
Þessar tvær aðgerðir mátti þó rökstyðja
með ákveðnum neyðaréttarsjónarmiðum
á sínum tíma en slík rök eiga engan
veginn við í þessu tilfelli, þar sem
ríkisstjórnin er eingöngu að sækja
sér fjármagn til að uppfylla tiltekin
kosningaloforð og til þess að loka
fjárlagagati næsta árs.
efnað fólk nýtur góðs af
aðgerðum
Aðgerðirnar eru þannig uppbyggðar
að allir með verðtryggt húsnæðislán
njóta þeirra, algerlega óháð því hver
eignastaða viðkomandi er að öðru
leyti. Hjón sem keyptu sér einbýlishús
í miðbæ eða vesturbæ Reykjavíkur árið
1990, svo dæmi sé tekið, njóta góðs af
aðgerðunum, jafnvel þótt eignin hafi
margfaldast í verði á þessu tímabili og
áhvílandi lán nánast uppgerð.
sú áhugaverða staða gæti jafnvel komið
upp að einstaklingur sem greiðir auð­
legðar skatt vegna eignastöðu upp á 75
milljónir eða meira (t.d. ef við komandi
á einbýlishús metið á 90 milljónir og á
því eru áhvílandi 10 milljónir), fengi
á sama tíma bætur frá ríkinu vegna
þess skaða sem hann varð fyrir út af
verðbólguáhrifum.
leiga og námslán
undanþegin
Að sama skapi tekur aðgerðin ekki
til stórra hópa sem sannarlega urðu
fyrir verðbólguáhrifunum án þess að
eignir þess hafi hækkað á meðan,
t.d. leigjendur og fólk með námslán.
Aðgerðirnar ná ekki til þeirra, nema að
því leyti að leigjendur geta ráðstafað
séreignasparnaði sínum inn á sérstakan
húsnæðissparnaðarreikning.
Þar sem hámark upp á 4 milljónir er
sett á það sem hver og einn fær í sinn
hlut varðandi beina lækkun lána þá er
ennfremur ljóst að aðgerðin dugar ekki
þeim sem mest skulda í eignum sínum.
Þótt fyrstu viðbrögð við aðgerðunum
hafi verið jákvæð er ljóst að fjármögnun
aðgerðanna er óljós og mun að líkindum
á hana reyna fyrir dómi. sú ákvörðun
að láta aðgerðirnar ná aðeins til hluta
þeirra sem urðu fyrir verðbólguáhrifum
á sínum tíma en skilja aðra eftir vekur
ennfremur upp spurningar um jafnræði
og skyldur ríkisvaldsins í þeim efnum.
Það á því mikið ryk eftir að setjast áður
en myndin skýrist endanlega.