Fréttablaðið - 09.12.2015, Qupperneq 52

Mættu og taktu númer
Bækur
Líkvaka
HHHH Höfundur: Guðmundur S.
Brynjólfsson
Útgefandi: Sæmundur
Kápuhönnun: Davíð Þór
Guðlaugsson
Prentun: Svet Print
196 bls.
Mannvonskan birtist í óteljandi
myndum í þessari voluðu veröld
og það er hætt við að án hennar
færi lítið fyrir bókmenntum.
Þannig hafa illmenni bók-
menntanna alla tíð heillað og
laðað til sín lesendur ekki síður
en hetjur og góðmenni. Í upphafi
bókarinnar Líkvaka eftir Guð-
mund S. Brynjólfsson vísar höf-
undur til orða W. Somerset Maug-
ham um þrjóta í skáldsögum sem
segir meðal annars: „Þegar höf-
undurinn er að klæða sögupers-
ónu sína af holdi og blóði, er hann
um leið að glæða lífi þann þátt af
sjálfum sér, sem ekki getur birzt á
annan hátt. Sköpunargleði hans
er áþekkust því, sem fargi sé létt
af honum.“ Og samkvæmt þessum
orðum hlýtur gríðarlegu fargi að
vera létt af höfundi Líkvöku.
Mannvonskan, grimmdin og
hryllingurinn er að mörgu leyti
alls ráðandi en þannig er það líka
víða í samfélagi manna og það
sem Guðmundi tekst einkar vel
upp við að draga fram er hvernig
eitt leiðir af öðru í þessari sköp-
unarsögu morðingja frá barns-
aldri til verknaðar. Hér er illska
hvorki sjálfsprottið afl né eðlis-
lægt ástand heldur samfélagslegt
og kennt fyrirbæri.
Líkvaka hefst á því að morðingi
situr, eða öllu heldur liggur, yfir
líki manneskju sem hann myrti.
Þaðan streymir til lesandans
rödd sögumannsins Engilberts
sem talar án afláts og þrátt
fyrir allt mótlætið í lífinu eða
eins og hann segir sjálfur
og gamli sveitapresturinn
kenndi honum: „Það er
gott að tala.“ Sögumaður
rifjar upp martraðakennda
æsku, uppfulla af illsku og
ofbeldi fullorðna fólksins
og rekur áfram ævi sína
fram til þeirrar stundar
þar sem sagan hefst.
Einföld hringrás og
skýr atburðarás þar
sem eitt leiðir af öðru
og lesandinn öðlast
bæði samúð og sam-
kennd með geðveik-
um morðingja með
sundurtætta sál af
illsku heimsins.
Guðmundur S.
Brynjólfsson er
fantagóður og lipur penni.
Stíllinn er þéttur og afdráttarlaus
og fellur ákaflega vel að persónu
sögumanns sem er í senn vel
gefinn en stórskemmdur einstak-
lingur en fyrst og síðast afsprengi
ofbeldisfulls samfélags. Kafl-
arnir eru stuttir og viðburðaríkir
sem gefur sterka tilfinningu fyrir
takmarkaðri einbeitingu sögu-
manns ásamt þunga þess sem lýst
er hverju sinni hversu erfitt er að
dvelja við slíkar minningar. Þrátt
fyrir þessa knöppu nálgun tekst
Guðmundi vel að láta sögu-
mann draga upp skýra mynd af
persónum sem snerta líf hans með
einum eða öðrum hætti og sér-
staklega eftirminnilegar eru lýs-
ingar á sveitaprestinum og konu
hans. Guðmundur er greinilega á
heimavelli þegar hann lýsir góðu
fólki í litlu þorpi úti á landi.
Með því að láta hinn brotna og
skemmda Engilbert segja söguna
kemst Guðmundur líka burt frá
öllum samtímalegum rétttrúnaði
þar sem sögumaður getur leyft sér
að láta gamminn geisa þvert á við-
teknar skoðanir og lífssýnir
samfélags sem telur sig
umburðarlynt en fellir
þó oft þunga dóma yfir
þeim sem standa utan
garðs. Þar nýtur dálítið
gamaldags og illkvittinn
húmor Guðmundar sín vel í
laumulegum setningum sem
sögumaður eins og rétt missir
út úr sér á óvæntustu stöðum.
Líkvaka býr yfir slíkum
óhugnaði að rétt er að vara
viðkvæmar sálir við lestri bók-
arinnar. Vandi Líkvöku er helst
að óhugnaðurinn verður eftir því
sem á líður helst til leiðigjarn og
þvingaður. Því hefði betur farið
að láta hringnum lokið öllu fyrr
því innan verksins er að finna
forvitnilegar pælingar um eðli
mannsins, mannlífsins, guðdóm-
inn og almennt siðferði. Eitthvað
sem á alltaf erindi á meðan illsku
er að finna í heiminum og á henni
er því miður víst enginn skortur.
Magnús Guðmundsson
Niðurstaða: Óhugnanleg en vel
skrifuð bók sem snertir á mörgum
samfélagsmeinum og dregur upp
áhrifaríka lýsingu á skepnuskap
mannsins.
Svona verður morðingi til
Þetta verður lokaerindi mitt við skólann. Ég er að verða sjö-tugur og ætla að kveðja Umhverfis-og verkfræðideildina
um áramótin samkvæmt lands-
lögum,“ segir Trausti Valsson
skipulagsfræðingur um fyrirlestur
sem hann heldur í dag í stofu 132
í Öskju. Á eftir setjast í panel þau
Birgir Jónsson dósent, Halldór
Eyjólfsson, fyrrv. MS-stúdent
Trausta, og Harpa Þórsdóttir,
forstöðumaður Hönnunarsafns
Íslands. Auk þess verða leyfðar
spurningar úr sal. Fundarstjóri
er Guðmundur Freyr Úlfarsson
deildarstjóri.
Trausti kveðst ætla að fjalla um
afmörkuð atriði úr sinni nýju bók
sem nefnist Mótun framtíðar, eink-
um störfin sem hann sé stoltastur
af. „Bókin er starfsævisaga, saman-
tekt á því sem ég hef verið að fást
við síðustu tuttugu og sjö ár, þó
hún byrji á að lýsa fólkinu sem
að mér stendur, uppvextinum og
skólaárunum,“ segir hann.
Trausti var akkúrat með réttu
menntunina, doktorspróf í
umhverfisskipulagi, þegar hann
kom heim frá námi í Bandaríkjun-
um 1987 og fékk því fljótlega starf
við Umhverfis-og skipulagsdeild
HÍ, fyrst sem dósent en fljótlega
sem prófessor. „Verkfræðingarnir
við deildina höfðu séð í blaðavið-
tali að ég hefði þá þekkingu sem
felst í því að rannsaka náttúruna
til að geta aðlagað vegi, brýr, flug-
velli, hafnir og byggð að henni.
Það heitir á ensku Design with
nature og var dálítið nýtt þá. Áður
var yfirleitt byrjað á að fá jarðýtur
til að slétta úr svæðum en lítil til-
finning var fyrir þeim verðmætum
sem felast í landslaginu og að lagni
þyrfti til að láta mannvirki falla að
umhverfinu.“
Eftir inngönguna í EES byrjuðu
Íslendingar að taka við tilskipun-
unum frá Brussel. Ein þeirra var
um mat á umhverfisáhrifum
framkvæmda. Það er grundvallar-
fag í dag og Trausti aftur í vissu
lykilhlutverki innan sviðsins. Sér
hann fyrir sér að bókin hans verði
kannski kennslubók við deildina?
„Ég veit það ekki en mér finnst
leiðinlegt að leggjast alveg í leti
svo ég bjó til nýtt námskeið fyrir
Endurmenntunarstofnun HÍ sem
heitir Þróun hugmynda um skipu-
lag og hönnun og byrjar eftir ára-
mótin. Þessi nýja bók nýtist sem
kennslubók þar.“
Fundurinn í Öskju stendur frá
klukkan 15 til 16.30 og er öllum
opinn. gun@frettabladid.is
Ætla að fjalla um störfin sem ég er stoltastur af
Farið verður lauslega yfir feril Trausta Valssonar, prófessors í skipulagsfræði, í Öskju síðdegis í dag og
sjónum einkum beint að umhverfismálum. Fundurinn er á vegum Umhverfis-og skipulagsdeildar Há-
skóla Íslands. Hann er haldinn í tengslum við útgáfu bókarinnar Mótun framtíðar og er öllum opinn.
Skipulag með næmi gagnvart náttúrunni, samfélaginu og efnahagslegu umhverfi er sérgrein Trausta Valssonar.
FréTTablaðið/STeFán
Úr bókinni MóTUn
FraMTÍðar
Ég var alltaf smíðandi og
teiknandi og hafði þó sérstak-
lega gaman af að módelera.
Snemma eignaðist ég olíuleir
sem hægt var að móta aftur og
aftur, og hafði mikla unun af að
móta mannshausa úr leirnum.
Svona hausa mótaði ég líka
stundum í snjó úti í garði, á
meðan hinir krakkarnir bjuggu
til snjókarla með kolamola
fyrir augu og gulrót sem nef.
9 . d e s e m B e r 2 0 1 5 m i ð V i k u d a G u r32 m e N N i N G ∙ F r É t t a B L a ð i ð
menning
0
8
-1
2
-2
0
1
5
2
2
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
9
B
-1
7
1
4
1
7
9
B
-1
5
D
8
1
7
9
B
-1
4
9
C
1
7
9
B
-1
3
6
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
6
4
s
_
8
_
1
2
_
2
0
1
5
C
M
Y
K