Skírnir - 01.01.1943, Page 169

Skírnir
Auður og örbirgð í íslenzkri prédikun
167
að hann er hér á skeiðvellinum ekki til þess að afla sér
þæginda, heldur til þess að hann þroski sinn innra mann,
æfi sál sína í því, sem gott er og fagurt, með því að vinna
heildinni sem mest gagn og láta sem allra mest gott af sér
leiða“.18)
En þó að þessu sé svona farið, að einstaka sterkar sálir
geti tekið auð og fátækt án þess að verða snortnar af
hvoru sem er, þá er hitt algengara, að hvoru tveggju fylgi
nokkur hætta, að dómi prédikaranna.
Það er óþarfi að telja upp þær hættur, sem hér er átt
við. Auðnum eru eignaðar freistingar til ofmetnaðar, óhófs,
ágirndar, hégómaskapar, eyðslusemi, svalls, hirðuleysis
um andlega hluti, áhyggju og búksorgar o. s. frv.
En fátæktin hefir einnig sínar hættur í för með sér. Út
af fyrir sig er vöntun jarðneskra gæða sár og kveljandi,
veldur mæðu og erfiðleikum. En auk þess getur skorturinn
orðið siðspillandi og sálardrepandi. Pétur biskup bendir á
það í sömu ræðu og ég vitnaði í áðan, að sömu ógæfu geti
leitt af gagnstæðum orsökum. „Hefir ekki . . . örbirgðin
freistað til syndar, syndin leitt til forherðingar og forherð-
ingin til glötunar? Hefir ekki ágirnd leitt einatt af sér
kærleiksleysi við guð og menn, kærleiksleysið leitt af sér
harðýðgi og miskunnarleysi, miskunnarleysið útsogið hús
ekkna og föðurlausra, og tár þeirra leitt af sér eymd og
hegningu?“19) — Séra Páll Sigurðsson talar um það
„ófrelsi og áþján, sem af því leiðir að vera bundnir frá
morgni til kvölds við ógleðilega vinnu, því ógleðilega verð
ég að kalla þá vinnu, sem oft misheppnast og seður tæp-
lega verkamanninn; og ef lífið á að geta haldizt, þá höf-
um vér að tiltölu bæði lítinn tíma og þaðan af minna fé
aflögum, til að mennta sjálfa oss og börn vor“.20)
Það er þannig viðurkennt, að fátæktin búi yfir sínum
siðferðilegu freistingum engu síður en auðlegðin. Van-
traust á tilverunni, áhyggjur, oftrú á auðæfunum, hatur
og öfund — allt ræðst þetta inn í huga þess manns, er
skortir þessa heims gæði, nema hann sé sérstaklega vel á
verði. Niðurstaðan verður því sú, að hvorki auður né fá-