Skírnir - 01.01.1943, Page 182
Guöm. Finnbogason
Náttúrnfegurð í fornbók-
menntum vorum
Maður spurði mig fyrir skömmu, hvort forfeður vorir
mundu hafa haft líka tilfinning fyrir fegurð náttúrunnar
og vér, sem nú lifum. Hann tók til dæmis hin frægu orð
Gunnars á Hlíðarenda um Fljótshlíðina. Leit hann hana
búmannsaugum líkt og bóndinn á laxveiðajörðinni? „Hér
er fagurt“, sagði gesturinn. „Já, þegar vel veiðist“, svar-
aði bóndi.
Ég skal taka það fram, að mér virðist þetta svar bónd-
ans bæði mannlegt og skiljanlegt. I því felst ekki annað
en það, að vér skynjum ekki að jafnaði fegurð eða njót-
um hennar nema þegar hugurinn er laus við annir og
amstur. Þegar vel veiddist, þá var bóndinn áhyggjulaus
og gaf sér tóm til að líta í kringum sig og sjá, að þarna
var fagurt. Ég skal síðar víkja að Gunnari á Hlíðarenda.
En ef svara á spurningunni, sem fyrir mig var lögð, þá
er á margt að líta. Fyrst það, hvort líklegt sé, að meðfætt
eðli vort sé í þessu efni orðið frábrugðið eðli forfeðra
vorra. Ég held varla, að svo sé. Vér erum afkomendur
þeirra og lifum í sama landinu, og þótt mataræði hafi
breytzt á ýmsa lund, býst ég ekki við, að það hafi haft
nein veruleg áhrif á meðfætt fegurðarskyn. Hitt kann að
vera, að sumar hugmyndir forfeðra vorra um náttúruna,
sem vér mundum stundum kalla hjátrú, hafi meinað þeim
að líta á hana jafn frjálsum augum og vér. Eina ráðið til
að ganga úr skugga um það er að athuga heimildirnar,
fornbókmenntir vorar og listir. í listum er ekki um auð-
ugan garð að gresja. Þar væri helzt að nefna útskurð og