Skírnir - 01.01.1943, Side 183

Skírnir
Náttúrufegurð í fornbókmenntum vorum
181
handritaskraut. Það sýnir að vísu að nokkru leyti skyn
forfeðra vorra á formi og litum, en skrautlist þeirra er í
eðli sínu svo fjarlæg náttúrunni, að af henni verður lítið
ráðið í þessu efni. Öðru máli gegnir um bókmenntirnar,
fornsögur vorar og kvæði. Að vísu verður þess að gæta,
að náttúrulýsingar þeirra eru aldrei bein viðfangsefni
höfundanna. Söguhöfundarnir skreyta ekki sögur sínar
með löngum náttúrulýsingum að hætti skáldsagnahöf-
unda á vorum tímum, og ljóðskáldin kveða ekki heil kvæði
um það, sem fyrir ber í náttúrunni, eða vefa hana í hýa-
lín tilfinninga sinna og geðshræringa. Náttúrulýsingar
þeirra koma sem snögg leiftur, er bregða ljósi yfir at-
hafnirnar eða eðli og skap þeirra manna, sem sagt er frá.
Og af litbrigðunum í þessu ljósbliki orðanna verðum vér
að ráða sjón höfundanna á náttúrunni og horf þeirra til
hennar.
Sænskur maður, Theodor Hjelmqvist að nafni, gaf út
doktorsritgerð árið 1891, sem hét: „Naturskildringarna
i den norröna diktningen“. Er þar safnað saman flestu
af því, sem telja má til náttúrulýsinga í fornbókmenntum
vorum, en á íslenzku hefir lítið verið að því efni vikið.
Ég skal nú taka nokkur dæmi og athuga, hvaða vitneskju
þau veita um horf forfeðra vorra til náttúrunnar og feg-
urðarskyn þeirra.
Vatnsdæla segir um Ingimund gamla og menn hans, er
þeir komu í Vatnsdalinn: „Síðan sótti liðit upp í dalinn
ok sá þar góða landkosti at grösum ok skógum; var fagrt
um at litast; lyfti þá mjök brúnum manna“. Þetta orða-
lag sýnir, að sögumaðurinn vill sérstaklega benda á, hve
menn glöddust af fegurð dalsins. Vatnsdalur þykir enn
einhver fegursti dalur á íslandi, svo að smekkurinn í
þessu efni virðist ekki hafa breytzt. — Minna má á það,
sem segir um Vínlandsfarana í Grænlendinga þætti.
„Þeim sýndist landit fagrt ok skógótt, ok skammt milli
skógar ok sjávar ok hvítir sandar“. Oss þykir enn skógur
og hvítir sandar við sjó prýða land, og enn eru grænar
grundir og hlíðar oss augnayndi, en mörg dæmi sýna, að