Skírnir - 01.01.1943, Page 207

Skírnir
Ritfregnir
205
Dr. Yilhjálmur var löngu orðinn frægur fyrir ritstörf sín og
boðskap þann, er hann hefir flutt með þeim um norðurheimskauta-
löndin, og menn vissu vel, að hann var mikilvirkur rithöfundur.
Með riti sínu um Grænland sést enn ljóst dæmi elju hans og af-
kasta, auk glöggskyggni hans og lagni á að leiða fram rökin til
stuðnings við boðskap hans og víða með hinni mestu ritsnilld. Bókin
um Grænland ber þess sérstaklega ljósan vottinn, og verður hún
því skemmtileg til lestrar auk fróðleiksins, er hún flytur, enda mun
henni hafa verið mjög vel tekið vestan hafs.
Bókin hefst á landfræði Grænlands og hugleiðingum um, hvernig
landið hafi fundizt og byggzt bæði vestan og austan að í upphafi.
Þá ræðir um frásagnir frá Grikkjum á 3. öld fyrir Krists burð um
Norðurhöfin, og er það einkum vitneskja sú, er menn hafa um
ferðir Pyþeasar frá Massiliu, er uppi var á dögum Alexanders mikla.
Leiðir höfundur líkur að því, að Pyþeas hafi komizt alla leið norður
i ísinn út af Scoresbysundi og hafi þannig orðið Grænlands var.
Geti því nafnið Ultima Thule einmitt eins vel átt við þennan hluta
Grænlands eins og ísland, sem annars er oft talið. — Þá er rædd
þekking sú, er írlendingar, Skotar og nálægar þjóðir höfðu um
Grænland fyrir byggð Islands, en kunnugt er, að þær voru orðnar
miklar siglingaþjóðir snemma og löngu áður en sögur fara af því.
Fóru þær víða um norðurhöfin og þekktu ísland löngu áður en
Norðmenn fóru að leita landsins til aðseturs. Hafskip þeirrar tiðar
voru ágæt í sjó að leggja bg vörðust vel í stórviðrum. Hins vegar
var seglabúnaður þeirra síðri, nema leiði væri, og hröktust þau því
víða um, er í langferðir var haldið, svo sem oft var í frásögur fært
síðar, þegar tekið var að skrásetja frásagnirnar um víkingaöldina.
Hrakningum þessum hefir venjulega fylgt dimmviðri og því yfir-
leitt slæmt skyggni. Virðist því höf. gera of mikið úr því, er hann
telur, að fyrstu vitneskju um Grænland austan frá hafi menn fengið
þegar við vesturströnd íslands, af því að sjá megi yfir á milli land-
anna. Enda er þetta óþarfa tilgáta, þegar aðrar likur liggja miklu
nær, þær er í frásögur hafa verið færðar, að landsins hafi orðið
vart í hrakningum skipa eða þá, ef könnunarferðir voru farnar af
ráðnum hug, oftast eftir tilvísun þeirra, er áður höfðu hrakizt úr
leið og lands orðið varir. Sökum þess, hve höfundur virðist gera
mikið úr skyggninu milli landanna, svo að ætla mætti, að það væri
daglegur viðburður að sjá yfir frá íslandi til Grænlands, er rétt að
athuga það atriði nokkru nánar. Vegalengdin, sem sjá má hér við
land í góðu skyggni og við venjuleg Ijósbrotsskilyrði, hefir verið
margprófuð af sjófaröndum og mælingamönnum og er sem næst
1 = 4 v/h, þar sem h er hæð augans yfir sjávarmál, en 1 fjarlægð
sjóndeildarhrings frá auganu í km. Af hæsta tindi Snæfellsjökuls,
sem er 1410 m. yfir sjó, verður sjóndeildarhringurinn því í 150 km.