Skírnir - 01.01.1943, Page 219

Skírnir
Ritfregnir
217
Sjálfsævisaga hans nær fram undir aldamót. í niðurlagi bókar-
innar fer hann nokkrum orðum um þróunarkenningu Darwins.
Telur hann, að samhjálpin sé engu veigaminni þá.ttur í þróuninni
en samkeppnin. Hefir Krapotkin samið mikið rit um þessi mál og
hlotið heimsfrægð fyrir.
Saga Krapotkins er saga hugsjónamannsins, sem stefnir beint og
hiklaust að markinu. Hann veit, að leiðin er torsótt, en hann veit
líka, að hann er ekki einn á ferð. Förunautar hans eru margir og
þess vegna horfir hann vonglaður fram á veginn, bjargfastur í
trúnni á betri og farsælli framtíð.
Kristín Ólafsdóttir læknir hefir þýtt bókina með ágætum og er
ég viss um, að marga mundi fýsa að sjá meira á íslenzku eftir
Krapotkin. Finnbogi Guðmundsson.
GuSm. Finnbogason: Huganir. Útg. ísafoldarprentsmiðja h.f.
Reykjavík 1943. 362 bls.
Essays eru ein grein fagurra bókmennta, ritgerðir, venjulega
stuttar, þar sem höfundur tekur eitthvað ákveðið efni til með-
ferðar og skýrir það innan að, frá sínu eigin brjósti, frá sínu sér-
staka, persónulega sjónarmiði. Þeim er ekki ætlað að fræða, setja
fram staðreyndir, heldur leiða fram ákveðið viðfangsefni í ljósi
sjálfstæðrar hugsunar, athugunar, skoðunar höfundarins.
Essays er ung bókmenntagrein og iðkuð af tiltölulega fáum.
Einkum á þetta við hér á landi, því að telja má dr. Guðm. Finn-
bogason brautryðjanda hennar með oss. Um fjóra áratugi hefir
hann haslað sér þar völl, fyrstur íslendinga að ég ætla og fremstur
jafnan. Og loks hefir hann haldið henni undir skírn: essay, það er
á íslenzku hugan.
Á sjötugsafmæli G. F. í sumar kom út bók með úrvali hugana
hans, sem áður hafa prentaðar verið, frá árunum 1905—1942,
þrjátíu talsins. Viðfangsefnin eru harla margvísleg, því að G. F.
hefir að mörgu hugað um dagana.
Dr. Guðm. Finnbogason er maður frumlegur í hugsun og fer
sínar eigin götur. Ekkert mannlegt er honum óviðkomandi; hann
virðist á allt jafnvígur: skáldskap, málfræði, heimspeki, sagnfræði.
Margt verður honum hugunarefni, sem aðrir láta sig engu skipta.
Margt stendur honum ljóst og lifandi fyrir hugskotssjónum, sem
öðrum er óljóst og þoku hulið. Og ekki fatast honum tökin að
koma að því orðum, sem hann vildi sagt hafa.
Huganir þessar hafa allar verið áður prentaðar, nema sú síð-
asta, en mikill fengur er í þessu úrvali, þvi að menn geta nú geng-
ið að því á einum stað, sem áður var á víð og dreif í blöðum og
tímaritum. Hver og ein hugan í safni þessu hefir til síns ágætis
nokkuð. Nýju ljósi er brugðið yfir hvert viðfangsefni, oft á óvænt-