Skírnir - 01.01.1943, Qupperneq 230

Eyða
Hér er eyða. Ein blaðsíða auð og tóm og ekkert handrit hæfi-
lega langt til að fylla hana. En öll handrit eru fyrst eyða. Annars
yrðu þau aldrei til. Eyða er upphaf allrar sköpunar. Tómið kallar
á fyllingu, þögnin þráir hljóm, myrkrið ljós. Moldin bíður eftir
fræinu, farvegurinn eftir læknum, grunnurinn hrópar á húsið.
Auðir fletir loftsins í sixtinsku kapellunni kölluðu á Júlíus páfa II.,
en hann á Michelangelo til að skapa þar ímynd skapara himins og
jarðar. Tómur hátturinn, hrynjandin, kveður í huga ljóðskáldsins
eða tónskáldsins og heimtar orð eða hljóma til fyllingar sér. Hver
þöi'f er raunar eyða, ákveðin eyða, sem heimtar þetta en ekki hitt.
„Við slátrarabúð stóð kona með körfu á handleggnum og var að
hugsa um að fá sér bjúgu í miðdegisverðinn. Henni varð litið til
mín um leið og ég gekk hjá henni . . . og út úr augnaráðinu skein
enn bjúga, þegar hún leit á mig“, segir Knut Hamsun. — Ég reyni
að rifja upp nafn á manni. Þarna er allt í einu eyða í minni mínu,
en það er ákveðin eyða, sem neitar að viðurkenna nokkuð af þeim
nöfnum, sem mér koma í hug. Mér finnst ég þó hafa veður af nafn-
inu, ef til vill af upphafsstafnum, nei, það byrjaði ekki á þessum
staf! Allt í einu kemur það, og um leið finn ég, að það fellur í
ljúfa löð. Þarna kom það! Og þetta er merkilegast, að eyður vita,
hvað þær vilja, þó að vér vitum það ekki. Þess vegna er svo mikill
vandi að fylla eyður tilverunnar. Það verður að geta í eyðurnar,
spá í eyðurnar, enda er eyðufylling talin eitt bezta gáfnaprófið.
Spámenn hafa á öllum öldum þótt mei'kilegir menn, þó að þeir
hafi stundum verið grýttir eða krossfestir. Ef þeir spáðu rétt í
eyðurnar, lifðu þeir, þótt þeir dæju. Enginn megnar að þagga eyð-
urnar, nema sá, sem fylgir hinum órituðu og þó ákveðnu boðum
þeirra. Þær virðast vera bréfsefni, sem skaparinn ætlar oss að
skrifa sér á, til þess að sýna, hve vel oss tekst að spá í eyðurnar.
Það, sem vér ritum þar, verður eflaust athugað á aðalskrifstof-
unni, en hvað af því verður geymt í lífsins bók, veit hann, sem
sendi oss bréfsefnin.
Eyðurnar ég þakka þér.
Þær eru mikils virði.
Og nú er þessi eyðan fyllt.
Guðm. Finnbogason.