Bændablaðið - 14.08.2014, Qupperneq 30

26 Bændablaðið | Fimmtudagur 14. ágúst 2014
Slysavarnir á fjórhjólum
Í síðustu forvarnarpistlum
hef ég meðal annars skrifað
um forvarnarstarf á erlendri
grundu. Í sumar ferðaðist ég með
Ástrala sem rekur verkstæði á
landbúnaðarsvæði og vinnur mikið
fyrir bændur í nágrenninu. Þessi
maður fræddi mig um að síðustu ár
hefur banaslysum þar sem fjórhjól
koma við sögu fjölgað mikið í
Ástralíu og á Nýja-Sjálandi. Vegna
þess efndu yfirvöld til samkeppni
um hönnun á veltigrindum sem
ætlaðar eru til varnar slysum. Í
fyrsta sæti lenti hönnun frá Nýja-
Sjálandi sem er veltibogi sem
gerður er úr sveigjanlegu efni.
Ef ökumaðurinn lendir undir
boganum á hann ekki að meiðast
alvarlega.
Um tuttugu banaslys árlega
á fjórhjólum í áströlskum
landbúnaði
Til eru nákvæmar tölur um slys við
landbúnaðarstörf í Ástralíu. Árið
2012 urðu fleiri banaslys þar sem
fjórhjól komu við sögu en dráttarvélar,
alls 20. Í miklum meirihluta valt
fjórhjólið yfir ökumanninn svo að
hann kramdist til dauða. Fyrir vikið
hafa verið hannaðar veltigrindur sem
eiga að minnka líkurnar á alvarlegum
slysum. Þessi ferðafélagi minn frá
í sumar sagðist hafa sett svona
veltigrindur á fjórhjól, en hann sagði
mér að það stæði til að setja það í lög
að ekki mætti selja fjórhjól í Ástralíu
nema með veltigrind.
Hönnunarsamkeppni um
hentugar veltigrindur
Á Nýja-Sjálandi eru líka mörg
fjórhjólaslys eins og í Ástralíu. Þar
stendur til að setja veltigrindarlög
þar sem bannað verði að nota
fjórhjól við landbúnaðarstörf
nema að á hjólinu sé veltibúr.
Efnt var til hönnunarsamkeppni
um bestu veltigrindina. Fyrstu
verðlaun hlaut Matthew Tiplady,
nýsjálenskur verkfræðingur, sem
hannaði veltigrind úr sveigjanlegu
efni. Við fyrstu prófanir virðist hún
vera hreinasta snilld. Þessi hönnun
er þannig að ef ökumaðurinn
veltir fjórhjólinu og lendir undir
veltigrindinni gefur veltigrindin eftir
og á ekki að skaða ökumanninn. Þessi
hönnun er komin á markað í Nýja-
Sjálandi og má sjá myndir af þessu
á vefsíðunni www.atvlifeguard.co.nz.
Íslendingar umgangast bæði
mótorhjól og fjórhjól
af of miklu kæruleysi
Sjálfur hef ég verið kringum
mótorhjól í um 40 ár og er búinn
að missa allt of marga vini og
félaga í mótorhjólaslysum. Of
mörg fjórhjólaslys verða því miður
á Íslandi, en helsta orsök bæði
mótorhjólaslysa og fjórhjólaslysa
er of mikið kæruleysi þeirra sem
umgangast hjólin. /HLJ
liklegur@internet.is
Hjörtur L. JónssonÖRYGGI – HEILSA – UMHVERFI
Myndin sýnir veltibogann frá Nýja-
Sjálandi.
Á verð á greiðslumarki að vera hærra
en 100 krónur á lítra?
Fyrir nokkru skrifaði ég grein þar
sem ég sagði að verð á mjólkurkvóta
ætti að vera undir 100 krónum.
Þetta hreyfði við lesendum og
óskuðu þeir eftir forsendum fyrir
þessum fullyrðingum.
Kvótaverðið síðustu ár hefur
ekki miðast við rekstur búanna
sem á að styrkja heldur hefur
kvótaverðið fengið sjálfstætt líf óháð
rekstrarafkomu. Menn treysta því að
eftir að búið er að kaupa kvótann
haldi hann verðgildi sínu. Með þeirri
aðferð er hægt að horfa á kvótann sem
fjárfestingu sem heldur sér og þannig
réttlætt verðið. Bankar hafa ýtt undir
þessa trú með því að lána mönnum
fyrir kvótakaupum til 30 ára en ekki
til 2-5 ára eins og eðlilegt væri.
Á vef Hagstofunnar má sjá
upplýsingar um afkomu búa. Nýjustu
tölurnar eru frá 2012. Þessar tölur eru
byggðar á búreikningum 132 búa. Til
einföldunar eru inni í tekjum búanna
tekjur af annarri starfsemi, og auðvitað
kostnaður. Að auki eru bændur á stærri
búum að reikna sér hærri laun en það
eitt breytir ekki útkomunni. Því er
útkoma útreikninga heldur betri í
þessari greiningu minni en hún er í
raun. Búin sem ég skoða eru skilgreind
sem kúabú.
Skv. þessu á meðalbúið 91% af
beingreiðslunum eftir þegar búið er
að greiða allan kostnað og laun. Þá
á eftir að greiða vexti og afborganir
lána. Stærðarhagkvæmni skilar sér
enda sést það á þessum tölum að það
verður meira eftir af beingreiðslum
að meðaltali eftir því sem búin
eru stærri. Stærstu búin eiga allar
beingreiðslurnar inni og meira til
(110% og 103%). Vaxtagreiðslur
búanna hækka eftir því sem þau
stækka og í samræmi við vextina
hækka afborganir lána þannig að
miðað við að lánin séu greidd til baka
á 25 árum eru stærstu búin með minna
eftir til endurfjárfestinga í krónutölu
en önnur bú. Það getur ekki gengið
upp, þar sem endurnýjun á vélum og
öðrum varanlegum rekstarfjármunum
eykst eftir því sem eignir búanna eru
meiri og þau stærri.
Ályktunin sem ég dreg af þessu er
sú að það þeir sem hafa verið að stækka
búin sín undanfarin ár hafa í raun verið
að tapa á því. Stærstu búin hafa ekki
getu til að bæta við sig framleiðslu
nema að framleiða fyrir utan kvóta.
Þau einfaldlega þola ekki frekari
skuldsetningu. Fjármagnskostnaður
og kvótaverð koma í veg fyrir að
stækkun á búum sé hagkvæm. Öll
bú geta bætt afkomu sína með því
að framleiða umfram kvóta, þar sem
framleiðslukostnaður utan laun er
lægri en afurðarstöðvarverð. Stór bú
hafa því ekki svigrúm til að kaupa
kvóta, og þau hagnast ekki á að kaupa
kvóta nema verðið á kvótanum sé
mjög lágt og það borgi sig upp á
2-4 árum á beingreiðslum. Þau
mega alls ekki fjárfesta til að stækka
reksturinn. Sé kvótaverð 100 krónur
eru beingreiðslurnar um 3 ár að greiða
upp kaupverðið.
Annað gildir um bú sem eru
undir 261 þúsund lítrum. Þau bú
standa ekki undir sér nema að
nota hluta af beingreiðslum til að
borga rekstarkostnað og laun, að
undanteknum búum sem eru með
kvóta upp á 191-209 þúsund lítra.
Vissulega hagnast þessir aðilar á
að framleiða mjólk utan kvóta að
því gefnu að laun verði óbreytt. Þá
borgar sig að framleiða utan kvóta án
fjárfestinga. En það borgar sig ekki
að kaupa greiðslumark nema það
borgi sig hratt upp og laun verði ekki
hækkuð. Það er enginn tilgangur í að
kaupa kvóta og stækka bú nema að
bændur geti hækkað laun sín í leiðinni
– eða hvað? Þessi bú bera heldur ekki
hátt kvótaverð, því að þau í raun tapa á
því að stækka þar sem greiðslumarkið
er of dýrt.
Bankarnir reiknuðu kvótakaupin
sem einstaka fjárfestingu og horfðu
bara á beingreiðslurnar. Vissulega
fundu menn fyrir jákvæðum áhrifum
í rekstrinum ef þeir settu kvótakaupin
í 20-30 ára lán en þá sitja þeir líka
uppi með lánin langt inn í framtíðina
og verðmæti kvótans löngu farið.
Þeir treystu á að kvótaverð héldist
hátt um ókomin ár og að landverð
hækkaði. Bændur tóku lán til 30 ára
til kvótakaupa í kerfi sem enginn veit
hvernig verður eftir nokkur ár. Myndi
einhver vilja taka lán til 40 ára til að
kaupa sér jeppa?
Það sem ég er að benda á að það
getur ekki gengið að hafa kvótaverð
það hátt að bóndinn tapi á að
framleiða mjólk upp í kvótann eins
og raunin virðist vegna hárra vaxta
og dýrra fjárfestinga í fasteignum,
tækjum og greiðslumarki. Í framhaldi
af þessari greiningu má spyrja: Hvers
vegna ætti kvótaverð að vera hærra
en 100 krónur á lítrann?
Jón Þór Helgason
burekstur.blog.is
Fjöldi reikninga 132 6 4 10 7 7 15 17 11 13 15 17 10
Mjólkurframleiðsla kg Meðaltal <87 87-104 104-122 122-139 139-157 157-174 174-191 191-209 209-226 226-261 261-348 >348
Beingreiðslur 9.639 3.219 4.047 5.225 5.875 7.283 7.717 8.477 9.348 9.958 11.484 14.131 18.790
Hagnaður fyrir vexti, afskriftir
og óreglulega liði 8.729 1.996 2.379 2.584 2.917 6.392 6.150 6.492 9.815 9.120 10.131 15.613 19.323
Eftir af beingreiðslunum 91% 62% 59% 49% 50% 88% 80% 77% 105% 92% 88% 110% 103%
Vextir -2.878 -651 -489 -472 -1.236 -1.885 -2.158 -2.614 187 -430 -1.212 -7.275 -12.530
Til ráðstöfunar í afborganir
og endurfjárfestingar
5.851 1.345 1.890 2.112 1.681 4.507 3.992 3.878 10.002 8.690 8.919 8.338 6.793
Afborg. langtímalána á ári 25 ára lán -2.112 -224 -38 -507 -561 -997 -1.119 -1.483 -2.074 -2.075 -2.837 -4.181 -5.585
Til ráðstöfunar til endurfjárfestinga 3.739 1.121 1.852 1.605 1.120 3.510 2.873 2.395 7.928 6.615 6.082 4.157 1.208
Upplýsingar um afkomu kúabúa. Tölur í þúsundum.
Tækið sem alla iðnaðarmenn
dreymir um:
Trésmiðinn, píparann,
rafvirkjann, bílasmiðinn,
flísalagningamanninn,
dúkarann, málarann
F A G M E N N S K A A L L A L E I Ð
FJÖLNOTAVÉL
SuperCut
FM 14-180
Steinskurðarvél