Skírnir - 01.01.1973, Blaðsíða 198

196
0YSTEIN NORENG
SKÍRNIR
verður að verjast þessum háska - því sem vill breyta og umbylta
því. Drápið á Diðriki er sjálfsvörn allrar sveitarinnar þótt kringum-
stæður valdi að það fellur í hlut Ragnhildar að vinna verkið. Og því
er það rangt að framselja hana yfirvöldunum. Jákvætt mat á drápi
Diðriks kemur hér heim við félagslegan skilning á átökum í sög-
unni. Aftur á móti er svo að sjá sem sögulegt mat verksins komi hér
ekki til. Framferði Diðriks er talið að stefni sveitinni í voða, en
ekki er litið á hann sem fulltrúa nýrra tíma, óhjákvæmilegra breyt-
inga eða framfara.
Lesendur úr A, E og S-hópum geta á hinn bóginn ekki gert það
endanlega upp við sig hvort virða skuli dráp Diðriks á betri veg eða
verri. Þessir lesendur gera mikinn mun á sögufólkinu í Med-
menneske, hafa samúð með Ragnhildi, og sumpart Hákoni, en and-
úð að því skapi á Diðriki. Þess vegna líta þeir einkum á átök þeirra
sem siðferðislega baráttu á milli góðs og ills. Þeim finnst jafnframt
að rangt sé að drepa fólk, og finnst að hver og einn eigi að bera
áhyrgð á gerðum sínum. Því er það að mat þeirra á atburðarásinni
verður órökvíslegt og sjálfu sér ósamkvæmt.
Þannig má segja að félagslegur skilningur á efni og atburðum
sögunnar verði til að menn meti rökvíslega veigamestu vandamál-
in í sögunni — hvort sem menn virða sjálft dráp Diðriks á betri
veg eða verri. Þeir lesendur sem mest leggja upp úr sálfræðilegu
og siðferðislegu efni sögunnar eiga hins vegar örðugra að meta
þessi vandamál með samkvæmni.
Vesturfararnir I er fyrsta bindi í skáldsagnaflokki Vilhelms Mo-
bergs um ameríkufarir sænskrar alþýðu á öldinni sem leið. Fyrsta
bindið greinir frá undirrótum og upphafi vesturfaranna í Smá-
löndum um það bil árið 1860: raunsæisleg epísk skáldsaga, reist á
ýtarlegri rannsókn sögulegra heimilda.
Alls eru það 17 manns sem slást í flokk vesturfara sem sagan
lýsir. Sumir flytja af fátæktarsökum, þeir vilja komast yfir sitt eig-
ið jarðnæði sem þeir eiga engan kost heima. Aðrir fara úr landi
vegna þess að heima fá þeir ekki að lifa lífinu eins og þeir kjósa,
sér í lagi af trúarbragðaástæðum. í sögunni er Karl-Óskar fulltrúi
hinna efnahagslegu ástæðna: hann vill gerast sjálfstæður bóndi.
Bróðir hans, Róbert, rís á hinn bóginn gegn félagslegu misrétti og