Skólavarðan - 01.09.2005, Blaðsíða 5

5
GESTASKRIF
SKÓLAVARÐAN 6.TBL. 5. ÁRG. 2005
Þor steinn Gunn ars son
Undanfarin ár hefur átt sér stað
mikil umræða bæði hérlendis og
víða erlendis um leiðir til að koma
til móts við vaxandi fjölbreytileika
í skólum hvað varðar uppruna,
tungumál, menningu og trúar-
brögð barna. Segja má að nokkur
áherslubreyting hafi orðið í þeirri
umræðu meðal fræðimanna á
sviði menntunar og félagsvísinda
almennt.
Áður var megináhersla lögð á að rann-
saka og ræða árangur barna í minnihluta-
hópum og gjarnan litið á þau sem börn
með sérþarfi r. Þessi áhersla er enn ríkjandi
nokkuð víða, bæði hérlendis og erlendis.
Í nýjum og nýlegum rannsóknum og
umræðu fræðimanna um skólastarf í
fjölmenningarsamfélagi er í auknum
mæli tekist á við stærri samfélagslegar
spurningar um jafnrétti og mismunun. Í
því sambandi er m.a. rætt um hvernig á
að innlima bæði meirihluta- og minni-
hlutanemendur í þróun menntunar í fjöl-
menningarsamfélagi og hver heildarsýn
á skólann í slíku samfélagi skuli vera (Gay,
2000; May, 1999; Nieto, 1999; Ladson-Billings,
2001; Banks & Banks, 2003; Wrigley, 2000; Wrigley,
2003).
Í þessari grein mun ég fjalla örstutt
um ofangreindar áherslubreytingar en
bendi þeim, sem vilja kynna sér málin
nánar, á nýjar og áhugaverðar heimildir
sem skráðar eru hér fyrir neðan. Nýjar
áherslur hafa verið rökstuddar með
eftirfarandi atriðum: Fyrri áherslur hafa
ýtt undir ójöfnuð, þ.e. börn af erlendum
uppruna hafa verið annars fl okks í skóla-
kerfi nu og gjarnan fl okkuð undir einn
hatt sem börn með sérþarfi r. Lög og
reglur um mannréttindi og jafnrétti,
m.a. í Barnasáttmála SÞ (Samningur Sam-
einuðu þjóðanna um réttindi barnsins
nr. 18/1992), hafa ekki náð að móta
skólastarf í nægilega ríkum mæli. Aukin
samskipti ríkja, nýir milliríkjasamningar,
tíðari fl utningar fjölskyldna milli landa,
tímabundið eða til lengri tíma, kalla á
breyttar áherslur í skólastarfi . Skóli með
fjölmenningarlega heildarsýn undirbýr öll
börn betur fyrir slíkt umhverfi .
Ný heildarsýn
En hvaða breytingar þurfa að eiga sér stað
til að öll börn og fjölskyldur þeirra megi
vel við una? Segja má að huga þurfi að
öllum hliðum skólastarfs ef auka á jöfnuð
í því. Fræðimenn eru nokkuð sammála
um að ekki nægi að taka upp nýja
kennsluhætti eða námsefni heldur þurfi
breytingar á viðhorfum og nýja heildarsýn
á skólastarfi ð. Einnig þurfi að líta á
skólasamfélagið sem samfélag kennara
og annars starfsfólks skóla, nemenda
og foreldra og að allir eigi þátttökurétt
í mótun þess. Hin nýja heildarsýn felur
í sér breytingar á eftirtöldum þáttum
skólastarfs og getur eftirfarandi umfjöllun
átt við leik-, grunn- eða framhaldsskóla:
1. Námskrá. Námskráin þarf að vera
þannig uppbyggð að hún vísi í veruleika
og reynsluheim allra barna í skólanum og
hafi merkingu fyrir þau. Breytingar sem
þyrfti að gera á hefðbundinni námskrá
í íslenskum skóla eru til dæmis að taka í
auknum mæli inn ólík sjónarhorn á hin ýmsu
viðfangsefni og auka hlut gagnrýninnar
hugsunar í skólastarfi almennt, svo og að
virkja kennara, foreldra og börn í þróun
námskrárinnar.
2. Kennslufræði. Kennslufræði sem lögð
er til grundvallar og kennsluaðferðir þurfa
að tryggja að allir nemendur hafi aðgang
að námsferlinu. Leggja þarf áherslu á
kennsluaðferðir sem miða að samvinnu,
samskiptum, samstöðu og virðingu.
3. Námsmat. Mikilvægt er að námsmat
sé þannig úr garði gert að það taki tillit
til fjölbreytileikans í barnahópnum og
ólíkrar hæfni einstaklinga, þ.e. fjölbreytt
og alhliða námsmat.
4. Heildarskipulag og stjórnun skóla.
Hér er m.a. rætt um að bekkjakerfi í grunn-
skólum víki fyrir opnari formum, ýmiss
konar hópaskipulag geti komið í staðinn.
Einnig er lögð áhersla á að aðgangur
að stjórnendum sé opinn kennurum,
foreldrum og börnum og að ákvarðanir
séu teknar á lýðræðislegan hátt. Ekki síst
séu börn og foreldrar virkir þátttakendur í
mótun skólastarfsins.
5. Umhverfi , námsefni og annar
efniviður. Dæmi um breytingar í þessum
efnum eru að mikilvægt er talið að
umhverfi ð gefi skýr skilaboð um að öll börn
séu jafn mikilvæg og virðing sé borin fyrir
öllum. Í þessum þætti þyrfti því að huga
að skilaboðum, beinum eða óbeinum,
sem felast í námsefni, bókum, myndum
og öðrum þeim efnivið sem notaður er í
skólanum. Spyrja þarf spurninga, svo sem:
Er efnið hliðhollara einum hópi barna en
öðrum? Er fjölbreytileikinn sýnilegur á
Skólaþróun í
fjölmenningarsamfélagi
Hanna Ragnarsdóttir