Skólavarðan - 01.09.2005, Blaðsíða 29

29
SKÓLAVARÐAN 6.TBL. 5. ÁRG. 2005
„Einsetning grunnskólans“ er sú
kennisetning sem hljómaði hvað
háværast í eyrum mínum og jafn-
aldra minna á ungdómsárum. Ég held
að stjórnmálamenn allra flokka hafi
aldrei verið jafn sammála um nokkuð
og þetta slagorð og eru þá kærleiks-
boðorðið og gullna reglan ekki
undanskilin. Mikið fannst mér þetta
líka hljóma vel, þar til ég kynntist
skuggahliðunum.

Skuggahliðarnar eru tvær helstar. Sú fyrri
er að einsetning grunnskólans kemur
námshagsmunum og velferð nemenda
lítið við en kemur þeim mun meira við
hagsmunum hinna fullorðnu, ekki síst
atvinnurekenda. Það er ómögulegt að
sjá að börnin hafi hag af því að vera öll í
skólanum á sama tíma, heldur er líklegra
að þrengsli og takmarkaðri aðgangur
þeirra að tækjum skólans sé þeim í óhag.
Hin hliðin, og ekki síður skuggaleg, er sú
að einsetningin veldur því að húsnæði
grunnskólans er gjörnýtt fyrri hluta dags
en húsnæði tónlistarskóla, íþróttafélaga
og félagasamtaka gjörnýtt seinni hluta
dags og fram á kvöld. Á öðrum tímum
er vannýting á aðstöðu beggja. Það er
nemendum mjög í óhag að þurfa að berjast
um tíma og pláss og vera að störfum langt
fram eftir kvöldi.
Undanfarið hefur námshraði verið mikið
til umræðu. Að manni læðist sá grunur að
hér sé að fæðast ný kreddukennisetning í
menntamálum. Þá er ég ekki að tala um
hversu fljótur hver og einn er að læra
heldur hversu hratt hann kemst í gegnum
framhaldsskóla, lýkur stúdentsprófi og
fer að sérhæfa sig í ákveðnum greinum.
Menn benda á Tævan og hin og þessi ríki
þar sem fólk lýkur háskólanámi áður en
unglingabólurnar eru grónar. Þetta þykir
sumum voða fínt, skilvirk framleiðni í
skólakerfinu og fólk orðið allskyns fræð-
ingar og verðmæti á vinnumarkaðnum
mörgum árum á undan jafnöldrum sínum
á Íslandi. Auðvitað er þetta sjónarmið.
Það byggist á þeirri hugmynd að menntun
sé fyrst og fremst, og jafnvel aðeins, tæki
til að framleiða verðmæta starfskrafta á
sem hagkvæmastan hátt.
Fyrir mitt leyti verð ég að segja að mér
finnst sú tilhugsun að þessi sjónarmið verði
ofan á beinlínis óhugnanleg. Framhalds-
skólaárin eru í mínum huga gullin ár
þar sem fólk hefur tíma til, í vernduðu
umhverfi, að prófa hluti í félagslífi og
fjölbreyttum námsgreinum fyrir þær sakir
að eðlilegt þykir að ljúka námi á fjórum
árum. Þeir sem áhuga hafa á, og getu til,
geta lokið stúdentsprófi á skemmri tíma
og þó nokkrir gera það. Mér datt það
ekki í hug, til þess fannst mér of gaman
í skólanum og kannski hafði ég ekki
vitsmuni til þess. Einhverjum þykir sjálf-
sagt engin ástæða til að halda fólki inni í
rándýrum skólum bara til að skemmta því,
enda er engin ástæða til þess. Út úr þessum
framhaldsskólaskemmtilegheitum, félagslífi
og fíflagangi koma iðulega einstaklingar
með opinn huga og mikið hugmyndaflug
sem er stórkostleg auðlind á margan hátt
og mjög mikilvægur þáttur í að skapa
efnisleg gæði sem og önnur.
Ég stundaði nám á tónlistarbraut
til stúdentsprófs við Fjölbrautaskóla
Vesturlands á Akranesi. Á seinni hluta
námsins fékk ég æði fyrir líffræði og
tengdum greinum. Þar opnaðist fyrir
mér nýr heimur og minnstu munaði að
ég veldi líffræði umfram tónlist. Mér eru
sérstaklega minnisstæðir tveir áfangar
sem ég tók í þessu æði mínu og þurfti alls
ekki að taka. Þetta voru erfðafræði 103 og
líf- og lífeðlisfræði 103. Sá síðarnefndi var
sérstaklega mikilvægur þar sem að hann
snýst um mannslíkamann og starfsemi
hans. Þessi áfangi hefði átt að vera algjör
skylda á öllum brautum því að þarna
komst maður að því, nítján ára gamall,
að maður vissi ekki einu sinni hvernig piss
verður til. Að vísu er ég nú eiginlega búinn
að gleyma því núna en mikið var gott að
vita það á sínum tíma. Ég er viss um að
fjölmargt fólk með stúdentspróf hefur
aldrei vitað hvernig piss verður til. Á hinn
bóginn var maður neyddur í einhverja
vektorastærðfræði sem ég er löngu búinn
að gleyma og fékk enga ánægju út úr að
kunna þann stutta tíma sem á því stóð. Í
stærðfræði vilja ýmsir herða enn tökin
og virðast telja hana móður allra vísinda
og merkilegasta greina. Ég leyfi mér að
fullyrða að stærðfræði er sú grein sem
nýtist fæstum í hlutfalli við kennslumagn
og gleymist helst án þess að nemandinn
sjái nokkru sinni tilganginn með að læra
hana. Tungumálum er gert hátt undir
höfði í íslenskum skólum enda er kennsla í
þeim algjörlega nauðsynleg lítilli þjóð með
forna tungu. Listum er á hinn bóginn ekki
sinnt sem skyldi í grunnskólum og æpandi
lítið sem ekkert í framhaldsskólum.
Lögboðin kennsla í tónmennt fer mjög
víða ekki fram vegna skorts á kennurum
til starfans og þykir ekki stór synd. Við
erum jú bara að tala um drottningu
listanna og eitt helsta tjáningarform
mannsins. Ég er hræddur um að skortur
á stærðfræðikennslu yrði ekki liðinn með
sama hætti enda stærðfræðin mikilvæg,
ekki skal neita því, en hvort er í raun mikil-
vægara?
Framhaldsskólarnir útskrifa í löngum
röðum stúdenta sem kunna ekki skil á
helstu hugtökum listanna og þekkja ekki
nöfn helstu listamanna sögunnar hvað
þá verk þeirra. Þeir útskrifa langar raðir
stúdenta sem hamast við að gleyma
vektorafræðinni hafi þeir ekki gleymt
henni þá þegar. Það má alls ekki skilja mig
sem svo að mér sé eitthvað sérstaklega
uppsigað við vektora. Fjarri fer því. Sann-
færing mín er amt sú að vektorar ættu að
tilheyra sérhæfingu en lágmarksþekking
á listum ætti að vera skylda. Það er mín
skoðun að fólk sem nær stúdentsprófi eigi
að kunna skil á helstu listamönnum sem
mannkynið hefur alið. Framhaldsskóli sem
útskrifar stúdenta sem þekkja ekkert til
Mozarts, Michelangelos og Dostojevskís
hefur að mínu mati brugðist hlutverki
sínu. Slíkur skóli er þekkingarveita en ekki
menntastofnun. Einhverjum þykir þetta
kannski snobbað viðhorf en svo er alls ekki
ef betur er að gáð. Að kunna skil á heim-
inum sem við lifum í og hafa þekkingu á
fjölbreytilegustu hlutum, þó að lítil sé, er
ákaflega mikilvægt. Án slíkrar þekkingar
er hætt við að stór hluti heimsins og gæða
hans fari fram hjá fólki óskoðuð.

Gunnar Kristmannsson
Höfundur er skólastjóri Tónlistarskóla
Grindavíkur
„Einsetningartrú“ og mikilvægi námsgreina
SMIÐSHÖGGIÐ
Gunnar Kristmannsson
Lj
ós
m
yn
d
fr
á
hö
fu
nd
i