Skólavarðan - 01.11.2009, Blaðsíða 28

SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 9. ÁRG. 2009
NÁMSGöGN
28
Lj
ós
m
yn
d
f
rá
h
öf
un
d
i
Lj
ós
m
yn
d
:
K
ri
st
ín
E
lf
a
G
uð
na
d
ót
ti
r
Fyrir rúmum tuttugu árum fann Jan Rogers
upp og frumhannaði tímavakana. Hún vildi
kenna ungum börnum að skilja tímahugtakið
og hjálpa þeim þar með að stjórna tíma
sínum á árangursríkan hátt. Lausn hennar
var að setja fagurrauða skífu í venjulega
bökunarklukku til að sýna börnunum að
tíminn líður. Rauða skífan varð minni og
minni eftir því sem á tímann leið.
Þessi einfalda og snjalla lausn Jan Rogers
hefur rækilega sannað gildi sitt. Nú eru
tímavakar afar vinsælir og notaðir um allan
heim við tímastjórnun í margbreytilegum
aðstæðum, í námi og sérkennslu, heima og
í vinnunni. Engin furða, því eins og einhver
sagði: „Af öllum lífsins gæðum er tíminn sá
verðmætasti og þessum gæðum deilum við
jafnt með okkur.“
Tímavakar (Time Timers) eru einstakir tíma-
mælar í klukkulíki. Þeir fást í ólíkum stærðum,
með eða án hljóðs (hefðbundnir tímavakar),
sem armbandsúr og einnig á geisladiski
(CD-ROM). Þeir eru mjög auðveldir í notkun
og hefðbundnir tímavakar geta staðið á borði
eða hangið á vegg. Um næstu áramót leysa
hefðbundnir tímavakar með hljóði endanlega
þá hljóðlausu af hólmi. Á tímavökum er
eldrauð skífa sem hvílir á hvítum bakgrunni
með tölutáknum í öfugri röð fyrir 60 mínútur.
Skífan er síðan stillt á ákveðin tímamörk
og minnkar þá eftir því sem tíminn líður
og hverfur alveg að lokum. Með þessu móti
er sýnt á einfaldan en sjónrænan hátt að
tíminn líður, m.ö.o. stöðugt er hægt að sjá
með berum augum hversu mikið er eftir af
fyrirfram skilgreindum tímamörkum. Hægt
er að skipta út ofangreindum bakgrunni fyrir
bakgrunn án tölutákna. Það býður upp á þann
möguleika að laga tímavakann að þörfum
ólíkra einstaklinga. Skrifa má á bakgrunninn
með tússpenna, lita á hann eða nota sérstaka
límmiða (samskiptatáknmyndir) til að tengja
enn betur tímaskynjun einstaklingsins við
tiltekna atburðaröð framundan.
Um Tíberfljót orti Einar Benediktsson: „Tiber
sígur seint og hægt í ægi, seint og þungt -
með tímans göngulagi.“ Göngulag tímans
hefur verið andans mönnum umhugsunarefni
í gegnum aldirnar. Ýmist er tíminn seinn eða
fljótur í förum. Tímanum er einnig líkt við
beljandi fljót til að sýna hve hratt hann æðir
áfram, afstæði hans og allra hluta. Þá er
tímanum líkt við vatn og vötn til að minna á
hið gagnstæða, þ.e. stöðugleika hans og allra
hluta.
Daglega spyrjum við: Hvað líður tímanum?
Hve lengi enn...? Þessar sjálfsögðu spurn-
ingar geta reynst mörgum erfiðar viðureignar,
ungum börnum, öldruðum, fötluðum o.fl. Í
fyrsta lagi er tímahugtakið sértækt og mörgum
næsta óskiljanlegt. Af því leiðir í öðru lagi að
margir eiga í erfiðleikum með að átta sig á
því hvað tímanum líður og hvernig best sé að
verja honum. Þetta getur leitt til ósjálfstæðis,
óöryggis og lélegs sjálfsmats og getur dregið
úr eðlilegum framförum einstaklinga. Við
slíkar aðstæður koma tímavakar að góðum
notum. Þeir skerpa skilning og skynjun fólks
á tímanum og gera því kleift að skipuleggja
hann á árangursríkan hátt. „Tíminn er þeim
nægur sem nota kann,“ er haft eftir Leonardo
da Vinci og er það hverju orði sannara.
Tímavakar nýtast jafnt ungum sem öldnum,
jafnt börnum á leikskólum og eldri borgurum.
Þá henta tímavakar vel fólki með ýmiss konar
námsörðugleika, sérþarfir og/eða fötlun, s.s.
fólki með einhverfu, fólki með Alzheimersjúk-
dóminn og með Aspergerheilkenni. Þá hafa
hérlendir og erlendir ADHD ráðgjafar bent
á tímavaka sem góðan stuðning fyrir börn í
heimanámi og almennu tímaskipulagi.
Henrik Wergeland sagði: „Tíma sem er sóað
finnur maður ekki aftur – þó að lengi sé leitað.“
Þessi sannindi eiga við um skóla, heimili og
einstaklinga, fyrirtæki og heilbrigðisstofnanir.
Tímavakar hjálpa jafnt einstaklingum sem
hópum að forðast óþarfa tímasóun með því
að hámarka góða nýtingu líðandi stundar.
Tímavakar nýtast meðal annars í:
• Stærðfræðikennslu
• Byrjenda- og sérkennslu
• Stjórnun á próf- og/eða verkefnatíma
• Stjórnun á heima- og sjálfsnámi
• Stjórnun á leiktíma barna
• Stjórnun á matar- og kaffihléum o.þ.h.
• Stjórnun á alls konar „biðtíma“
• Stjórnun á tíma fólks með alvarlega fötlun
• Stjórnun á tíma ráðgjafa, sjúkraþjálfara
o.fl.
• Tíma- og fundastjórnun
Ávinningurinn af notkun tímavaka er óum-
deilanlegur. Við getum tekið undir spak-
mæli Benjamins Franklin: „Ef þú elskar
lífið skaltu ekki sóa tímanum því tíminn er
það sem lífið er búið til úr.“
Óskar Sigurðsson M.A.
Höfundur er vöru- og verkefnastjóri náms- og
kennslugagna hjá A4 Skrifstofu og skóla.
Með tímans göngulagi Tímavakar: Einföld tæki sem skila hámarks árangri
Margir eiga í erfiðleikum með að átta sig á því hvað tímanum
líður og hvernig best sé að verja honum. Þetta getur leitt til
ósjálfstæðis, óöryggis og lélegs sjálfsmats og getur dregið
úr eðlilegum framförum einstaklinga.