Morgunblaðið - 04.11.2015, Qupperneq 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 2015
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Fram kemur á þingmálaskrá Ólafar
Nordal innanríkisráðherra að unnið
sé að nýju lagafrumvarpi þar sem
m.a. er tekið á símahlerunum. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
snýr sú vinna, sem vel er komin af
stað, að því að skýra nánar þær for-
sendur sem þurfa að vera fyrir hendi
svo að heimilt verði að beita hler-
unum. Ekki fengust nánari upplýs-
ingar um einstök efnisatriði að svo
stöddu.
Sambærilegt og í Moldavíu
Mannréttindadómstóll Evrópu
felldi dóm um friðhelgi einkalífs og
framkvæmd á símahlustun og sam-
bærilegum úrræðum lögreglu í Mol-
davíu árið 2009. Í ljósi þess að dóm-
stólar í Moldavíu samþykktu nær
allar beiðnir lögreglu, féllst dómurinn
á að símhlerun með leynd hefði verið
stórlega ofnotuð. Dómurinn komst
þar af leiðandi að þeirri niðurstöðu að
þau lög sem um þessi efni giltu í Mol-
davíu hefðu ekki tryggt næga vernd
gegn misnotkun valds sem 8. gr.
mannréttindasáttmála Evrópu, um
friðhelgi einkalífs, mælir fyrir um.
Dómurinn áréttaði jafnframt að
símahlustun væri mjög alvarlegt inn-
grip í réttindi fólks og að eingöngu
ætti að heimila hana á grundvelli rök-
studds gruns um að viðkomandi hafi
framið alvarlegan glæp. Var 98,81%
beiðna um símahleranir samþykkt af
dómstólum í Moldavíu. Árið 2006
voru það 97,93% og árið 2007 99,24%.
Til samanburðar og eins og fram hef-
ur komið voru hlerunarheimildir
veittar í 99,31% tilfella hér á landi ár-
in 2009-2013.
Margsinnis hafa komið fram til-
lögur að úrbótum á framkvæmd og
lagaumhverfi símahlerana hérlendis.
Slíkar tillögur hafa alla jafna sofnað í
þinginu af einni ástæðu eða annarri.
Ein sú helsta snýr að svokölluðu tals-
mannafyrirkomulagi, þar sem lög-
fræðingur, sem er málsvari sakborn-
ings, reynir að hrekja heimildir
lögreglu fyrir hlerunum. Slíkt fyrir-
komulag er við lýði í bæði Danmörku
og Noregi. Þegar frumvarp til núgild-
andi sakamálalaga var lagt fram var
hins vegar afráðið að leggja ekki til að
talsmannafyrirkomulagið yrði tekið
upp. Í rökum sem birtust í skýrslu
um sérstakar rannsóknaraðferðir
lögreglu, sem lögð var fyrir réttar-
farsnefnd sem kom að smíði saka-
málafrumvarps árið 1999, segir að
lögmaður ætti eðli málsins sam-
kvæmt ekki kost á því að ræða við
skjólstæðing og ráðgast við hann um
málið. ,,Vegna þessa má halda því
fram að hér sé um að ræða falskt ör-
yggi sem bæti litlu sem engu við að-
komu sjálfstæðs og óvilhalls dómara
að málinu,“ segir þar.
Bendir Oddur Ástráðsson á það í
MA-lokaritgerð sinni til lagaprófs um
símahlustanir síðastliðið vor að í engu
hafi verið gefinn gaumur að þeim
augljósa kosti sem fylgi því að hafa
lögfræðing sem reynir að hrekja
þessar heimildir.
Hæstiréttur geti lagt línurnar
Talsmannafyrirkomulagið hefur
margsinnis komið til umræðu frá því
sakamálalög tóku gildi. Nú síðast að
frumkvæði Helga Hrafns Gunnars-
sonar, þingmanns Pírata, sem lagði
fram þingmannafrumvarp á síðasta
þingi þar sem tekið er á málinu en
það komst aldrei til efnislegrar með-
ferðar í þinginu.
Skúli Magnússon, formaður Dóm-
arafélags Íslands, hefur léð máls á
annars konar leið til aðhalds með
hlerunarheimildum á fundum lög-
fræðinga. Hefur hann lagt til að
Hæstiréttur geti sjálfur ákveðið að
fjalla um kæru vegna rannsóknar-
úrskurða, þar sem lögvarðir hags-
munir eru liðnir undir lok. Með því
myndi rétturinn geta veitt bæði hér-
aðsdómstólum og rannsökurum
ákveðið aðhald.
Eins og sakir standa er möguleiki á
kæru til Hæstaréttar eðli málsins
samkvæmt liðinn þegar sakborningi
er greint frá hlerun.
Frumvarp um hleranir í bígerð
 Margsinnis verið gerð tilraun til úrbóta á framkvæmd hlerana  Hlutfall veittra hlerunarheimilda
sambærilegt við það sem er í Moldavíu  Formaður DÍ leggur til að Hæstiréttur leggi línurnar
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Símahleranir Fram hefur komið að hlerunarheimildir voru veittar í 99,31% tilfella hér á landi árin 2009-2013.
Á þingmálaskrá innanríkisráðherra kemur fram að unnið sé að nýju lagafrumvarpi m.a. um símahleranir.
Hleranir
» Oddur Ástráðsson leggur til
í MA-ritgerð sinni um síma-
hlustun að tekið verði upp tals-
mannafyrirkomulag hérlendis.
» Víkur hann m.a. að því að
áhyggjur séu af því að erfitt
geti verið að halda hlerunum
leyndum í fámennu landi ef
slíkt fyrirkomulag verður tekið
upp.
» Helgi Hrafn Gunnarsson,
þingmaður Pírata, hefur lagt
fyrir Alþingi frumvarp um sjálf-
stætt eftirlit með starfsemi og
starfsháttum lögreglu. Sama
gerði hann á síðasta þingi.
Ögmundur Jónasson, þingmaður VG, lagði fram frum-
varp þar sem hleranir voru til umfjöllunar á þingi árið
2012. Málið sofnaði á Alþingi vegna harðrar andstöðu
sumra þingmanna, bæði í stjórn og stjórnarandstöðu,
auk einstaklinga innan lögreglunnar. „Aðilum innan lög-
reglunnar fannst ég ekki ganga nægilega langt til þess
að rýmka heimildir til hlerana. Fyrir mér vakti hins veg-
ar að gera reglurnar skýrari og að sumu leyti meira tak-
markandi en nú er,“ segir Ögmundur. Hann segir þó að
lögreglan hafi kallað eftir meiri skýrleika þegar kemur
að framkvæmd laganna. Ólíkt talsmannafyrirkomulaginu t.a.m. lagði Ög-
mundur til að þingið hefði eftirlitshlutverk með framkvæmd hlerana.
Mætti harðri andstöðu
FRUMVARP ÖGMUNDAR „SOFNAÐI“ Í ÞINGINU 2012
Ögmundur
Jónasson
„Við erum abstrakt sveitarfélag
þar sem við erum með virkjanir og
mörg sumarhús,“ segir Ingibjörg
Harðardóttir, sveitarstjóri Gríms-
nes- og Grafningshrepps, um að
heildarskatttekjur á hvern íbúa
sveitarfélagsins námu 1.090 þús-
und krónum fyrir árið 2014. Til
samanburðar voru heildarskatt-
tekjur á hvern íbúa í Árborg 579
þúsund krónur á sama tíma.
„Hér eru þrjú þúsund sumarhús
og fjórar virkjanir og ekki nema
430 íbúar í sveitarfélaginu. Þeir
sem eiga sumarhúsin eru ekki með
lögheimili hér og því teljast þeir
ekki til íbúa. Íbúarnir eru því mjög
fáir miðað við fasteignirnar á svæð-
inu,“ segir Ingibjörg.
Skuldir á íbúa voru 2.397 þúsund
krónur í hreppnum sem er nánast
helmingi meira en í sveitarfélaginu
Árborg, sem á eftir kemur.
Aukning um 900 milljónir
Upplýsingarnar eru teknar sam-
an af Samtökum sunnlenskra sveit-
arfélaga (SASS) í þeim tilgangi að
stöðugreina sveitarfélögin á svæð-
inu og þróunina milli ára. „Við
horfum til fjögurra þátta, þ.e.
menningarmálanna, nýsköpunar og
atvinnuþróunar, uppbyggingar
mannauðs og líffræðilegrar þróun-
ar svæðisins,“ segir Bjarni Guð-
mundsson, framkvæmdastjóri
SASS, en það sé í samræmi við
samning um sóknaráætlun fyrir
Suðurland.
Fram kemur einnig að Skeiða-
og Gnúpverjahreppur búi yfir erf-
iðum rekstri og litlum skuldum á
meðan Bláskógabyggð telst hafa
góðan rekstur og litlar skuldir
Innheimta útsvars launþega hjá
sveitarfélögum jókst svo um rúmar
900 milljónir á milli ára eða 9,5%.
Hlutfallslega mest aukning var í
Ásahreppi. laufey@mbl.is
Sveitarfélögin
bera sig saman
 SASS greinir þróunina á Suðurlandi
Morgunblaðið/Kristinn Benediktsson
Fjöldi Um 3.000 sumarhús eru í
Grímsnes- og Grafningshreppi.