Morgunblaðið - 04.11.2015, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Álverumhefur ver-ið lokað
víða um heim á
liðnum árum og
nú síðast bárust
fréttir af því að Alcoa, sem
rekur álverið á Austurlandi,
hefði lokað nokkrum álver-
um og væri þar með búið að
minnka framleiðslugetu sína
í álbræðslu um 45% frá árinu
2007.
Álver Alcoa hér á landi
mun vera með þeim hag-
kvæmari og því ekki ástæða
til að óttast um framtíð þess
þrátt fyrir þessar nýjustu
lokanir fyrirtækisins. Vand-
inn kann á hinn bóginn að
vera töluverður hjá öðrum
hér á landi og skemmst er að
minnast þess að þegar kjara-
deilur í Straumsvík stóðu
sem hæst fyrir skömmu var
útlit fyrir að slökkt yrði á
ofnum álversins og þá hefði
verið óvíst hvort eða hvenær
kveikt hefði verið á þeim á
nýjan leik.
Þó að ekki hafi verið
slökkt á álverinu er þó ekki
hægt að líta svo á að öll álver
hér á landi séu komin fyrir
vind, enda markaðsaðstæður
erfiðar. Full ástæða er að
hafa áhyggjur af framtíðinni
í þessum efnum.
Einn þeirra sem hafa lýst
áhyggjum af þessu er Viðar
Garðarsson sem ritar pistla
um viðskiptatengd málefni á
mbl.is. Hann fjallar þar um
hættuna af því að álverinu í
Straumsvík verði lokað og
bendir á að hún sé raunveru-
leg. Og það er ekki lítið í
húfi, því að hann bendir á að
í Straumsvík starfi um 450
manns og með afleiddum
störfum megi ætla að um
1.500 fjölskyldur hafi hags-
muna að gæta vegna atvinnu
sem tengist álverinu. Hafn-
arfjarðarbær hafi einnig
mikilla hagsmuna að gæta og
hið sama gildi um þjóðarbúið
í heild sinni, en töluverður
hluti útflutningstekna þjóð-
arinnar verður til í Straums-
vík.
Viðar varpar því fram að
„ein helsta orsök þess að ál-
ver Rio Tinto Alcan í
Straumsvík á í verulegum
rekstrarvandræðum núna,
sé ákvörðun sem tekin var í
tengslum við nýjan orku-
samning milli Landsvirkj-
unar og álversins árið 2010.
Þá var ákveðið að slíta teng-
ingu raforkuverðsins við
heimsmarkaðsverð á áli“.
Landsvirkjun hefur hamp-
að þessum samningi, en hætt
er við að horft
verði til hans á
annan hátt fari
svo að álverinu
verði lokað vegna
þess að raforku-
verðið sé komið úr öllu sam-
hengi við aðstæður á mark-
aði.
Viðar heldur áfram í um-
fjöllun sinni og segir að
Landsvirkjun láti sem henni
komi málið ekki við. Þar ríg-
haldi menn í nýtt hlutverk
fyrirtækisins sem stjórn-
endur þess hafi skilgreint
sjálfir undir nýrri forystu og
athugasemdalaust af hálfu
Samfylkingar og Vinstri
grænna sem þá voru í ríkis-
stjórn.
„Athyglisvert er að þetta
nýja hlutverk, þar sem arð-
semi Landsvirkjunar sjálfr-
ar er sett í öndvegi, og
hvernig stjórnendur Lands-
virkjunar túlka það, gengur
þvert á raforkulög. Í þeim
grundvallarlögum er skýrt
kveðið á um að heildarhags-
munir þjóðarinnar eigi að
ráða för,“ segir Viðar, og
heldur áfram: „Þetta mál er
komið á það stig að ríkis-
stjórn og forráðamenn Hafn-
arfjarðarbæjar hljóta að
beita sér af hörku til að
tryggja áframhaldandi starf-
semi álvers Rio Tinto Alcan í
Straumsvík. Komi til lok-
unar, tapa allir.“
Það er mikið í húfi fyrir Ís-
lendinga að hægt sé að halda
uppi öflugri starfsemi í ýms-
um atvinnugreinum hér á
landi og eru iðnaður og stór-
iðja ekki undanskilin. Með
framsýni tókst að skapa nýja
atvinnustarfsemi með ál-
vinnslu og hefur hún ekki að-
eins búið til störf í álbræðsl-
unum sjálfum heldur leitt af
sér fjölda starfa í fyrir-
tækjum sem veita þeim
margvíslega þjónustu. Þetta
hefur leitt af sér þekkingu
sem skapar grundvöll undir
frekari vöxt slíkra fyrir-
tækja. Það er frekar ástæða
til að ýta undir þá þróun en
að grafa undan henni með
því að skapa þær aðstæður
að óhagkvæmt verði að reka
álver eða annan iðnað hér á
landi.
Þegar sú staða virðist vera
uppi sem að ofan er lýst
hljóta stjórnvöld að gaum-
gæfa málin og grípa inn í ef
þeim sýnist að óraunsæjar
væntingar um verð eða
draumkennd sýn á framtíð-
ina séu farin að setja fjölda
starfa og miklar útflutnings-
tekjur í uppnám.
Alvarleg staða virð-
ist vera að skapast í
áliðnaði hér á landi}
Hættumerki
Þ
ú veltir því eflaust ekki fyrir þér,
lesandi góður, í hve mikilli hættu
þú ert í umferðinni á leið í vinnuna
á hverjum morgni, enda myndir
þú líklega ekki fara fram úr rúm-
inu ef þú gerðir það. Þar sem þú paufast á göt-
um borgarinnar á dimmum haustdegi veistu
ekki hvernig stendur á hjá ökumönnunum í
kringum þig (ég geng út frá því að þú sért í
toppstandi, eins og alltaf), hvort þeir eru
ósofnir eða kannski sofandi, stressaðir, ann-
ars hugar, í símanum, uppteknir á fésbókinni,
týndir í dagdraumum, nú eða í brjáluðu skapi
yfir pistli eftir þennan Árna Matt í Mogganum
(sem gerist oftar en þig grunar).
Áður en þú hringir í vinnuna til að segja
upp, eða situr framvegis fastur í þínum helga
steini, vil ég benda þér á að lausn er í vændum
og reyndar ekki langt í hana. Málið er nefnilega það að
skammt er í sannkallaðar sjálfrennireiðar, bíla sem rata
um götur og stræti með eigin hyggjuvit að leiðarljósi, en
ekki misvitra ökumenn við stýrið.
Hugsanlega óar einhvern við því að vélar verði við völ-
inn, en reynsla mín af nýmóðins stuðningsbúnaði í bílum,
eins og hliðarskynjurum sem nema fjarlægð, tölvubún-
aði sem stýrir bílnum fimlega í röðina á fullri ferð, forriti
sem leggur bílnum í stæði og nema sem heldur föstu bili
á milli bíla segir mér að þetta sé ekki bara snilld, heldur
argandi snilld, svo vitnað sé í allsherjargoðann.
Þegar tölvan tekur loks völdin verður og minna um
árekstra og minna um tafir og teppur og
flækjur. Já, og færri slys, því tölvan er aldrei
úti á þekju þegar hún er úti að aka.
Minna um slys, segi ég, en eins og kom
fram hjá Sverri Bollasyni, umhverfisverk-
fræðingi hjá VSÓ, í spjalli við Ríkisútvarpið
kann sjálfrennireiðin hugsanlega að þurfa að
taka siðfræðilegar ákvarðanir á heimleiðinni,
til að mynda um hvort hún eigi að sveigja frá
fimm og lenda þá á einum.
Um slíkt snýst einmitt „sporvagnsspurn-
ing“ þeirra Philippa Foot og Judith Jarvis
Thomson á sjöunda og áttunda áratug síðustu
aldar. Í þeim ógöngum, eins og Þorsteinn
Gylfason nefndi slíkar spurningar, stendur
einstaklingur frammi fyrir því að sporvagn
stefnir á hóp manna, fimm eru gjarnan nefnd-
ir til sögunnar, en með því að toga í sveif er
hægt að senda vagninn aðra leið þar sem hann lendir
bara á einum. Hvað myndi þú gera við þær aðstæður,
kæri lesandi? Ef þú svaraðir sem svo að þú myndir fórna
einum fyrir fimm með því að toga í sveifina ertu í hópi
ríflegs meirihluta, því yfir 70% myndu gera eins sam-
kvæmt könnun BBC fyrir nokkrum árum.
Málið vandast aftur á móti ef maður þarf sjálfur að
koma þessum eina fyrir kattarnef, til að mynda með því
að hrinda honum í veg fyrir vagninn til að bjarga fimm-
menningunum – þá segja 73% nei og þú sennilega líka.
Þá verður nú gott að láta tölvuna sjá um slíkt, ekki satt?
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Siðvillta sjálfrennireiðin
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Miklar sveiflur hafa verið íheimsmarkaðsverði ááli undanfarin ár. Árið2002 fór verðið til að
mynda úr 1.300 Bandaríkjadölum á
tonnið upp í 3.100 dali um mitt ár
2008. Í byrjun október 2009 var ál-
verðið 1.900 dalir á tonnið, 2.200 dalir
í desember það sama ár og tæpir
2.700 dalir í apríl 2011. Í byrjun þessa
árs var heimsmarkaðsverð á áli yfir
2.100 dalir á en er nú komið niður í
um 1.480 Bandaríkjadali á tonnið.
Þessar miklu hræringar á ál-
verði hafa reynst mörgum álfyrir-
tækjum víða um heim illa og eru sum
þeirra rekin með tapi. Álver Rio
Tinto Alcan í Straumsvík tilheyrir
þeim hópi. „Það hefur sigið heldur á
ógæfuhliðina eftir því sem liðið hefur
á þetta ár,“ segir Ólafur Teitur
Guðnason, upplýsingafulltrúi Rio
Tinto Alcan á Íslandi, en auk þessa
glímir álverið í Straumsvík einnig við
flókna kjarabaráttu starfsmanna og
stendur nú yfir atkvæðagreiðsla um
boðun ótímabundins allsherjar-
verkfalls. Verði það samþykkt hefst
verkfall hinn 2. desember nk.
Fleira þyngir róðurinn
Hafa nú stjórnendur álversins
ítrekað bent á að komi til verkfalls
gæti það leitt til lokunar fyrirtæk-
isins. „Það segir sig sjálft, ef ekki eru
starfsmenn í verksmiðjunni þá er
engin álframleiðsla. Það er ekki hægt
að hafa álverið í gangi með enga
starfsmenn,“ segir Ólafur Teitur og
bætir við: „Að endurræsa álver er
meiriháttar mál og höfum við dæmi
um álver sem slökkt var á að hluta
fyrir einhverjum árum og eru ekki
enn komin í gang aftur,“ en finna má
dæmi um slíkt meðal annars í Noregi.
„Vilji okkar er að semja og höfum við
boðið vel.“
Þá bendir Ólafur Teitur einnig á
að með nýjum raforkusamningi, sem
gerður var við Landsvirkjun 2010, sé
tenging raforkuverðs við álverð af-
numin. „Hann er því okkur hag-
stæður þegar álverð er hátt en miðað
við fyrri samning er hann óhag-
stæður þegar álverð er lágt.“
Mikil aukning í eftirspurn
„Reksturinn gekk ágætlega hjá
okkur í fyrra,“ segir Ragnar Guð-
mundsson, forstjóri Norðuráls, en þá
varð 10,7 milljarða króna hagnaður.
„Þessi markaður einkennist mjög af
sveiflum sem erfitt getur verið að sjá
fyrir. Á heimsvísu er eftirspurn eftir
áli hins vegar að aukast um tæp 5%
og mest í Asíu. Í Bandaríkjunum er
2,6% aukning og í Evrópu nemur hún
1,2%,“ segir Ragnar og heldur áfram:
„Álnotkun er sífellt að aukast og 5%
aukning er í raun aukning um
3.000.000 tonna á ári.“
Century dregur saman seglin
Eigandi Norðuráls, Century Al-
uminum Company, hefur nú tilkynnt
um 60% samdrátt í framleiðslu í öðru
af tveimur álverum sínum í Ken-
tucky-ríki í Bandaríkjunum, en
ástæða þess er meðal annars sögð
mikill útflutningur á áli frá Kína
sem áhrif hefur á heims-
markaðsverð.
„Þeir eiga svo annað í
Suður-Karólínu og hafa
sagt að því verði mögulega
lokað um áramótin ef ekki
tekst að tryggja raforkuflutn-
ing,“ segir Ragnar en álverið
skipti nýverið um söluaðila á
raforku og hafa þeir ekki enn
tryggt flutning á rafmagni
frá nýjum aðila. Spurður
hvort uppi séu einhverjar
fyrirhugaðar breytingar á
rekstri Norðuráls kveður
Ragnar nei við. „Það er
óbreytt staða hjá okkur.“
Heimsmarkaðsverð
leikur álverin grátt
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Taprekstur Álverið í Straumsvík er nú rekið með tapi en þar á bæ glíma
menn m.a. við óhagstætt heimsmarkaðsverð á áli og hugsanlegt verkfall.
Alþjóðlega fyrirtækið Alcoa,
sem einnig er eigandi Fjarða-
áls, hefur tilkynnt að starfsemi
verður hætt í fjórum álverum í
Bandaríkjunum, þ.e. innan
ríkjanna New York og Washing-
ton. Álver Alcoa hér á landi
framleiðir á milli 340 til
350 þúsund tonn á ári og
er eitt af nýjustu álver-
um fyrirtækisins.
„Þessar ákvarðanir
hafa ekki bein áhrif á
starfsemi Fjarðaáls,
en þarna er um að
ræða óarðbærar ein-
ingar. Við hjá Fjarða-
áli höldum áfram að
bæta samkeppnis-
stöðu okkar og gæt-
um þess að
starfsemi okkar
sé samkeppnishæf óháð
ríkjandi markaðs-
aðstæðum,“ segir Dag-
mar Ýr Stefánsdóttir,
upplýsingafulltrúi Alcoa
Fjarðaáls.
Vinnslu hætt
á 4 stöðum
EKKI ÁHRIF Á FJARÐAÁL