Morgunblaðið - 04.11.2015, Side 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 2015
Holskeflurnar
koma æðandi
með ýfða kambana
kasta sorginni
miskunnarlaust
að fólkinu
sem æpir
í angistinni
illskufullir skuggar
bæla sig í leynum
bíðandi nætur
til þess að laumast
í líkhjallinn.
(HK)
Hellissandur var á öldum áður
mikil verstöð með fjölda árabáta.
Voru þeir víða að, enda skammróið á
fiskislóð. Engar voru bryggjurnar, en
tvær helstu lendingarnar voru
Brekknalending og Keflavíkurvör,
báðar undir húsveggjunum. Fólkið
horfði því á drukknanir ástvina þegar
sjóslysin urðu. Björgunartæki voru
engin, allir ósyndir og enginn kunni
að lífga. Sagnir voru til um að menn
hefðu verið lagðir til í líkhjallinum, en
fundist frammi við dyr að morgni.
Eitt þessara stóru slysa varð í
Keflavíkurvör um 1820. Fórst þá ára-
bátur með allri áhöfn. Líkin náðust
öll, en eitt þeirra var svo talið hverfa
úr hjallinum.
Líkið sem hvarf var af unglings-
manni, Kristjáni Jónssyni. Faðir var
Árnason og var lengst af formaður á
Gufuskálum. Hann bjargaði þrívegis
sjómönnum úr háska og hlaut fyrir
það laun frá konungi. Bróðir Krist-
jáns varð líka formað-
ur. Hann fórst, ásamt
áhöfn sinni, í Gufu-
skálavör 28. febrúar
1815. Flutti fjölskyldan
þá að Vaðstakksheiði
og þar átti Kristján
heima þegar hann
drukknaði.
Þetta haust voru í
búðsetu á Sandi tveir
ískyggilegir náungar.
Þeir voru Hallur nokk-
ur, síðar nefndur
Drauga- eða Galdra-
Hallur, og hinn var Athanasíus, sonur
Hnausa-Bjarna. Voru þeir lagsmenn.
Hallur leitaði mjög liðsinnis félaga
síns við að hefna fyrir hryggbrot sem
hann beið í kvonbænum á Skriðu-
nesenni á Ströndum. Þar hafði Hallur
verið húskarl, en rokið þaðan með
heitingum vestur á Sand. Þegar svo
umrætt slys varð fóru þeir kumpánar
í líkhjallinn um nóttina og vöktu
Kristján upp. Sagt var að Hallur
hefði goldið 20 spesíur fyrir hjálpina.
Hófust þá aðsóknir að Elísabetu á
Enni, þeirri sem meinuð var Halli.
Tókst um sinn að verja hana, en 27.
desember 1821 dó hún skyndilega.
Herjaði nú Móri á Ströndum og var
sagður ættarfylgja. Hluti fjölskyldu
Elísabetar flutti að Sólheimum í Lax-
árdal. Flutti Móri þá með og hét þar
Sólheimamóri og gerði svo óskunda á
báðum stöðum.
Á Sólheimum urðu vinnumenn
skyndidauðir og reiðhestar, hver af
öðrum. Einnig gripir á öðrum bæjum
á undan komu Sólheimabænda, á
Hornsstöðum tveir eldishestar sam-
tímis. Ná skriflegar sagnir fram á 20.
öld.
Á þá að setja hér punktinn? Ég
held ekki og tel raunar að margur
hafi sögu að segja.
Móðir mín var í 5. ættlið Trölla-
tunguættar. Hún hlaut í vöggugjöf
glaðværð og orðheppni ættarinnar og
nafn hennar var þaðan fengið. Og
sennilega fylgdi fleira.
Hún gat varla nokkra skepnu átt á
sínu nafni, var með eindæmum
óheppin. Eignaðist hún til dæmis
fjóra reiðhesta um sína daga. Tveir
þeirra duttu niður dauðir, annar á
túninu en hinn á húsi. Ekkert var um
þetta talað.
Svo kom að mér. Skömmu áður en
ég flutti úr föðurhúsum varð ég nótt
eina fyrir harðri aðsókn. Einhver
spennti hnúa milli rifja mér og sagði
að fylgst væri með mér. Vaknaði ég á
fjórum fótum á gólfinu við stigagatið,
steytandi hnefann. Kemur svo hér
yngsta sagan.
Í mörg ár var ég tómstundabóndi.
Hafði ég kindurnar hér rétt innan við
bæinn. Þar lágu þær við opið og lifðu
sældarlífi.
Dag einn, veturinn 2003, fór ég
sem alltaf til að gefa. Þá var flautað
úr bíl við vegkantinn. Ég sneri við og
hitti þar nafna minn og frænda í sama
ættlið. Hafði hann skotist óvænt frá
Borgarnesi með vörur út á Sand. Töl-
uðum við saman smástund áður en
hann hélt áfram og ég til kindanna.
Lá þá ein þeirra afvelta á barðinu við
húsin. Hún var komin að dauða og
varð ekki bjargað. Þetta var móbíl-
dótt uppáhaldsær sem hét Galdra-
kinn. Líklega hefur einhver verið á
ferðinni á undan frænda.
Ég hef velt þessu öllu fyrir mér,
fram og aftur. Eru þetta allt tilvilj-
anir og vitleysa? Á ég að ómerkja for-
feðurna, hafna lífsreynslu þeirra og
dæma þá taugaveiklaða kjána?
Ég hef komist að niðurstöðu. Þessi
örlagasaga er orðin nógu löng. Nú
ætla ég að hætta að bölva og steyta
hnefann. Ég lýsi friði yfir minningu
sjómannsins unga sem illmenni vörn-
uðu grafarró fyrir nær tvö hundruð
árum.
Heimildir: Strandamanna saga Gísla Kon-
ráðssonar, Mannlíf og mórar í Dölum eftir
Magnús Gestsson, sem vitnar í handrit sr.
Friðriks Eggerts og æviskrár sr. Jóns
Guðnasonar.
Örlagasaga Kristjáns Jónsson-
ar sjómanns frá Gufuskálum
Eftir Helga
Kristjánsson »Eitt þessara stóru
slysa varð í Kefla-
víkurvör um 1820. Fórst
þá árabátur með allri
áhöfn.
Helgi Kristjánsson
Höfundur býr í Ólafsvík.
Sá sem hannaði blómabeðið fyrir Reykjavíkurborg við Miklubraut við Mörk-
ina á hrós skilið. Þar myndar skrautkál sex blaða rós sem skartar sínu feg-
ursta um þessar mundir. Á sumrin hefur borgarmerkið prýtt staðinn, en í
sumar virtist það aldrei ná sér almennilega á strik. Mun betur hefur tekist til
með skrautkálið og er merkið sannkölluð bæjarprýði þar sem það blasir við
þeim sem aka Vesturlandsveg/Miklubraut í vestur.
Vel gert!
Vegfarandi.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Blómstrandi borg
Frostrós Þetta fallega blómabeð blasir t.d. við þeim sem aka niður Ártúnsbrekku.
Það er leitt að til
skuli menn hjá þjóð
okkar sem ekki kunna
að meta þjóðsönginn
okkar og virðast ekki
skilja boðskap hans til
okkar sem landið
byggjum. Í honum fara
saman lofsöngur og
bæn til guðs okkar og
lands, en þeir sem
þekkja eitthvað til
trúarbragða okkar vita
að kristin trú er okkar guðstrú og
það er ekkert út í hött að þjóð-
skáldið okkar yrkir „Ó, guð vors
lands! Ó, lands vors guð, vér lofum
þitt heilaga, heilaga nafn!“ Ekkert
undarlegt að hann skuli tengja guð
við þegar hann gerir lofsöng um
landið og þjóðina.
Þessi guð okkar gaf okkur og
boðaði sterkustu, mögnuðustu en þó
einföldustu samskiptareglur sem til
eru, til að gera mannlegt samfélag
þannig að það virki öllum til góðs en
því miður gengur okkur stundum
misjafnlega að fylgja þessum ein-
földu boðum, en endilega leggjum
okkur öll fram og gerum okkar
besta til góða fyrir þjóð okkar og
land. Munum það að sameinuð
stöndum við en sundruð föllum.
Í rauninni eru í þjóðfélaginu of
margir sem ekki vilja viðurkenna
guðdóminn og virða því þær reglur
misjafnlega, en hverjar eru þá þess-
ar reglur?
Ein æðsta reglan er að hafa ætíð
kærleikann og sannleikann númer
eitt í samskiptum okkar við náung-
ann. Flestir þekkja það boð frelsara
okkar að „það sem þér viljið að aðrir
menn gjöri yður það skuluð þér og
þeim gjöra“, og „elska skaltu
náungann eins og sjálfan þig“. Ef
reglur þessar eru dregnar saman þá
er grunnboðskapur þeirra að við
sýnum ætíð hver öðrum fulla tillits-
semi og sanngirni í samskiptum
okkar og að allur yfirgangur sé okk-
ur víðs fjarri.
Sem betur fer sjáum við víða í
þjóðfélagi okkar hvað kærleikurinn
er góður grunnur fyrir samfélagið
og samskipti okkar.
Hugsum okkur bara hjálparsveit-
irnar okkar, það er sama hvar og
hvenær náunginn þarf á hjálp að
halda, ætíð eru hjálpfúsar hendur
tilbúnar til taks þegar einhverjir
þurfa á hjálp að halda.
Þegar Eyjafjallajökull gaus og
spúði ösku og eimyrju yfir ná-
grannasveitirnar og ástandið var
hvað verst hjá íbúunum, þá voru
ætíð vaskar hendur til taks að
hjálpa þegar á þurfti að halda og
gleymum því ekki að öll eru þeirra
störf unnin í sjálfboðavinnu.
Við skulum hafa það hugfast sem
þjóð að styðja sem best við bakið á
þessum frábæru mönnum og biðja
guð okkar að blessa þá
og þeirra starf.
Við Íslendingar ætt-
um að vera þjóðskáld-
inu okkar, honum
Matthíasi Joch-
umssyni, ævinlega
þakklátir fyrir frábær-
lega vel útfærðan
texta sem með hinu
fallega lagi Svein-
björns Sveinbjörns-
sonar verður og er frá-
bær lofsöngur um
landið okkar og um
leið beiðni til guðs vors um blessun
hans yfir landi okkar og þjóð. Er
þjóðsöngurinn okkar einstaklega
hrífandi í flutningi góðra hljóðfæra-
leikara og kóra og vona ég að sem
flestir Íslendingar geti verið mér
sammála í þeim efnum.
Það hvernig þjóðsöngurinn byrjar
sýnir vel hvað skáldið hefur haft
djúpa og sterka tilfinningu til guðs
síns og landsins okkar og er það
sama hvernig við fylgjum textanum,
alls staðar kemur fram djúp hugsun
og tilfinning í huga skáldsins.
Við leggjum gjarnan krans á þá
staði sem við viljum að minningin
lifi, þegar skáldið talar um herskara
tímanna safn, er hann þá hugs-
anlega að ræða um sögunnar eða
sagnanna safn? Varla er hægt að
hugsa sér tilkomumeiri krans en
þann sem hnýttur væri úr ljósum
stjörnubjartrar nætur eins og þær
eru fegurstar á landinu okkar, það
vita þeir sem hafa upplifað þær.
Endir fyrsta erindisins er ekki
síður stórkostlegur og vísar skáldið
þar í blómið sem í raun lifir eilíflega
þrátt fyrir það að sofna á hverju
hausti, þá lifnar það að vori og
blómstrar sínu fagra blómi sem það
breiðir mót þeirri birtu og yl sem
guð þess gefur því og nýtur nær-
ingar regns og daggar og er þannig
oft með titrandi tár, en deyr þó að
hausti en á næsta vori lifnar það
kannski aftur eða allavega afkom-
endur þess og gleðja þá sem hafa
tilfinningu fyrir tign þess og fegurð,
þannig að smáblómið fagra mun til-
biðja guð sinn um ókomin ár.
Alveg getur verið að skáldið sé
með lýsingu sinni á smáblóminu að
vísa í hið mannlega smáblóm því
vissulega er ferill mannsins ekki
ólíkur ferli smáblómsins þó í ann-
arri mynd sé.
Hafi þeir Matthías og Sveinbjörn
ævarandi þökk fyrir frábært verk.
Þjóðsöngurinn okkar
Eftir Hjálmar
Magnússon
Hjálmar
Magnússon
»Er þjóðsöngurinn
okkar einstaklega
hrífandi í flutningi
góðra hljóðfæraleikara
og kóra.
Höfundur er fv. framkvæmdastjóri.
- með morgunkaffinu
Skeifunni 8 | Sími 588 0640 | casa.is
Up-lift svefnsófi