Morgunblaðið - 31.10.2016, Page 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 2016
VIÐTAL
Skapti Hallgrímsson
skapti@mbl.is
Árni Þórarinsson er titlaður blaða-
maður í símaskránni, hefur enda
sinnt því starfi í áratugi þótt nú sé
hann flestum kunnur sem rithöf-
undur. Einar, starfsbróðir hans í
blaðamennsku, er kominn aftur á
kreik, nú í bókinni 13 dagar sem ný-
lega er komin úr prentsmiðjunni.
Einar hefur um nokkurra ára skeið
lent í því að fjalla í Síðdegisblaðinu
um ýmiskonar glæpamál, í Reykja-
vík, á Akureyri, þar sem hann bjó um
tíma þegar blaðið færði út kvíarnar,
og á Ísafirði. Nú er Reykjavík sögu-
sviðið og óprúttnir náungir, ólánsfólk
og sárasaklausir borgarar koma við
sögu sem fyrr, sem og starfsmenn
blaðsins vitaskuld. Eins og lesendur
bóka Árna vita hefur eignarhald Síð-
degisblaðsins töluvert verið í deigl-
unni undanfarið og svo er enn.
Bækur þínar undanfarin ár segja
allar samtímasögur. Eru viðfangs-
efnin, möguleg óhæfuverk, önnur en
nú en þegar þú varst að byrja að
skrifa? Hefur samfélagið breyst það
mikið að þess þurfi?
„Já, ætli megi ekki segja að bæk-
urnar um Einar blaðamann séu sam-
félagslegar glæpasögur, ekki síst frá
og með Tíma nornarinnar. Í þeirri
sögu er Einar hættur að drekka og
við það verða sögurnar úthverfari,
fókusinn verður víðari, en að sumu
leyti voru fyrstu þrjár bækurnar á
undan innhverfar, spegluðu hlut-
skipti sögumannsins sjálfs í þessu
líttnumda landi sem íslenskar saka-
málasögur voru undir lok tíunda ára-
tugar síðustu aldar.
En af því að Einar er blaðamaður
og viðfangsefni blaðamanna er sam-
félagið í kringum þá, þróun þess og
einkenni, þá kemur það eiginlega af
sjálfu sér að sögurnar hans eru sam-
félagsstúdíur um leið og þær eru von-
andi skemmtilegar og spennandi
glæpagátur.
Ég hef fengið vaxandi áhuga á að
nota glæpasöguna sem eins konar
aldarspegil. Ég er ekki viss um að
óhæfuverkin í sögunum hafi breyst í
eðli sínu, ekki frekar en í samfélaginu
sjálfu. Illvirki eru söm við sig, burt-
séð frá tæknilegum nýjungum og
öðrum mismerkilegum framförum,
svokölluðum. En samfélagið, samtím-
inn, sem getur af sér þessi óhæfu-
verk, hefur breyst og sú sam-
félagsþróun er undirliggjandi
drifkraftur bókanna.“
Var það tilviljun sem réð því að þú
fetaðir glæpasögubrautina í upphafi?
Eða meðvituð leið þín til að segja
sögu af fólki?
„Upphafið að þessu var tilviljun
sem er gömul saga. En sem sjúkur
krimmalesandi, nánast frá blautu
barnsbeini, langaði mig til að kanna
hvort þetta skemmtilega og spenn-
andi bókmenntaform gæti orðið far-
vegur fyrir sögur af íslensku fólki en
væri ekki bundið við erlent fólk í öðr-
um og stærri og fjölmennari löndum.
Fyrst Færeyingar höfðu fundið
þennan farveg hjá sér ættum við að
geta það líka. Og núna tveimur ára-
tugum seinna er líklega ljóst að hann
hefur fundist.“
Finnst þér glæpasagan alltaf jafn
heillandi?
„Glæpasagan er alltaf jafn
heillandi vegna þeirra fjölmörgu
möguleika sem hún veitir til að segja
spennandi sögur af hversdagsfólki
sem óhversdagslegir atburðir sækja
heim. Við eigum að geta þekkt okkur
sjálf í flestu af þessu fólki. En um leið
og krimminn býður upp á þessa fjöl-
mörgu möguleika krefst hann líka
mikils aga við uppbyggingu og út-
færslu persóna og atburðarásar.
Þetta er fjarri því að vera auðvelt
form og útheimtir heilmikla glímu. Ef
sagan er rekin áfram af ástríðu og
réttlætiskennd er þessi glíma sérlega
gefandi.“
Síðast fórstu í aðra átt með Glæpn-
um – ástarsögu, sem fékk afar góða
dóma. Hvers vegna það hliðarskref?
„Ég var kominn með hugmynd og
efni sem ég kom ekki fyrir innan Ein-
arsbálksins með góðu móti. Svo ég
skrifaði Glæpinn – Ástarsögu sem
kannski flokkast frekar undir knappa
dramatíska fjölskyldusögu. Allt gekk
það betur en ég gat látið mig dreyma
um.“
Er ekki rétt munað að sú saga
verði kvikmynduð? Er ef til vill eitt-
hvað fleira í pípunum núna annað en
Einar blaðamaður? Jafnvel sjónvarp
eða bíó?
„Kvikmyndarétturinn að Glæpn-
um var, jú, seldur á sínum tíma, en ég
veit ekki nákvæmlega stöðuna á því
verkefni. Hitt veit ég að handrit að
leikinni sjónvarpsþáttaröð, sem ég
hef unnið í samvinnu við Hall Ingólfs-
son og Hjálmar Hjálmarsson, er að
þokast í átt að framleiðslu án þess að
nokkuð sé gulltryggt í þeim efnum.“
Hljómar spennandi! Segðu mér að-
eins af því verkefni.
„Þessir þættir gerast á árunum
kringum 1980 og segja sögu nokk-
urra bjartsýnna en breyskra manna
sem reyna að halda úti rannsóknar-
blaðamennsku í óháðu vikublaði við
þröngar aðstæður í íhaldssömu þjóð-
félagi.
Að öðru leyti virðist alltaf eitthvað
vera í pípunum en hvort og hvað
kemur út úr þessum pípum verður að
ráðast af aðstæðum og praktískum
möguleikum.“
Fólk á besta aldrei man eftir Helg-
arpóstinum sem nokkrir bjartsýnir
menn, kannski breyskir, settu á fót
um 1980. Byggist nýja verkefnið að
einhverju leyti á þeirri tilraun? Ég
spyr vegna þess að Árni nokkur Þór-
arinsson var annar ritstjóranna!
„Það er ekki hægt að svara þessari
spurningu neitandi með góðri sam-
visku. Að einhverju leyti byggist hug-
myndin á þeirri mögnuðu reynslu en
sagan og persónurnar lúta þó um-
fram allt lögmálum skáldskaparins.
Handritið er því alls ekki heimild um
sögu Helgarpóstsins, heldur frekar
dæmisaga um togstreitu hugsjóna og
veruleika og mannlegs breyskleika
sem endurtekur sig eilíflega og erfitt
hefur reynst að draga lærdóma af. Ef
einhver kannast við atburði og mann-
lýsingar í þessari sögu gerir viðkom-
andi það á eigin ábyrgð! Er það ekki
frasinn?“
Talandi um þig og eigin feril í
blaðamennsku. Störf þín og reynsla
hljóta að hafa töluverð áhrif á sög-
urnar; á karakterana sem þú skapar,
fréttamálin sjálf og jafnvel ýmislegt í
fari Einars.
„Já, það fer ekki hjá því að minn
eigin blaðamennskuferill í hálfan
fjórða áratug hafi áhrif á sögurnar.
Þegar kom að fæðingu aðalpersónu lá
beint við að hún væri blaðamaður og
karakter Einars verður til úr per-
sónulegri reynslu minni af rit-
stjórnum og kynnum af ýmsum góð-
um kollegum gegnum tíðina og
auðvitað, að einhverju leyti, sjálfum
mér. Ég var orðinn ansi fullorðinn
þegar ég byrjaði á þessu. Fyrsta bók-
in, Nóttin hefur þúsund augu, kom út
þegar ég var að nálgast fimmtugt.
Það var heppilegt. Ég hefði ekki vilj-
að byrja fyrr, bæði vegna þess að ég
hugsa að ég hafi ekki verið tilbúinn
fyrr og vegna þess að ég hafði safnað
upp góðum stabba af reynslu í faginu
og fengið töluverða innsýn í okkar
skrýtna, litla samfélag. Það fylgir
okkar starfi að fylgjast með þróun
þjóðfélagsins, öllum þessum blæ-
brigðum og einkennum sem móta
það, undir áhrifum jafnt frá þjóðarsál
Íslendinga og straumum frá umheim-
inum, sem við erum svo viðkvæm fyr-
ir og upptekin af. Og ég fann strax í
upphafi að auðveldara er að segja
sannleikann um Ísland og Íslendinga
í skáldskap en í frétta- og greina-
skrifum sem leitast við að vera óhlut-
dræg og stilla upp röð af stað-
reyndum, oft án samhengis og
tenginga og dýpri köfunar. Blaða-
mennskan var og er enn gleraugun
mín á umhverfið en sköpunin ræður
því sem ég sé og miðla í sögunum af
 Einar blaðamaður á Síðdegisblaðinu
birtist enn og aftur ljóslifandi á síðum
bókar eftir Árna Þórarinsson
Blaðamennskan
var og er enn gleraugu
mín á umhverfið