Dagblaðið Vísir - DV - 07.08.2015, Qupperneq 35

Helgarblað 7.–10. ágúst 2015 Menning 35
af
20%
AFSLÁTTUR
Gæði og góð þjónusta í 80 ár!Sjálfsmorð fyrir byrjendur
Mynd um leit 19. aldar skálds að lífs- og dauðaförunaut
S
kynsemin stoppaði ekki lengi
við í mannkynssögunni, enda
hugmyndastefna sem hent-
ar tegund okkar einkar illa.
Fyrr en varði hafði rómantíkin leyst
hana af hólmi og hljómaði jú meira
spennandi, með áherslum sínum á
ástina en líka á þjóðernið og á inn-
sæið frekar en rökhugsun til að leysa
vandamál.
Allt er þetta fyrirtaksefni í kol-
svarta gamanmynd, þótt myndir um
rómantísku skáldin hafi hingað til
verið heldur, tja, rómantískar. En hér
kveður við annan tón. Skáldið Hein-
rich von Kleist væflast um fyrsta ára-
tug 19. aldar í leit að ungri snót til að
fremja sjálfsmorð með. Frænka hans
svíkur hann í tryggðum, en hann
finnur að lokum hina giftu Henri-
ette Vogel. Hér er öllu snúið á haus
miðað við hefðbundna söguskoðun,
áherslan er á konurnar og læmingja-
árátta skáldsins er kjánaleg frem-
ur en tragísk. Og lokaatriðið er með
þeim betri lengi vel.
Einnig er útlit myndarinnar
mjög flott, hin hefðbundna Macin-
toshdollu-áferð 19. aldar víkur fyrir
frekar litlausum minimalisma sem
er líklega sögulega réttari. Og í bak-
grunninum eru helstu viðburðir
tímabilsins ræddir, Napóleonsstríð
og bændaánauð. Hér er ekki nútíma-
fólk í gömlum fötum á ferðinni, held-
ur endurspegla samræður þeirra
hugarfar tímabilsins og er það sjald-
gæf sjón í bíó.
Rómantíkerunum tókst ekki að
bjarga heiminum með ástinni, ekki
frekar en hippunum. En þeir eiga
þó bestu skáldin, og það er gaman
að fá nýja sýn á þessa tíma sem ef til
vill hafa verið helst til mikið róman-
tíseraðir hingað til. Nú vantar bara
sams konar mynd um hippana. n
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Kvikmyndir
Amour Fou
IMDb 6,2 RottenTomatoes 90% Metacritic 69
Leikstjóri: Jessica Hausner
Handrit: Jessica Hausner
Aðalhlutverk: Birte Schnöink, Christian
Friedel og Stephan Grossmann
Sýnd í Bíó Paradís
96 mínútur
Viltu drepa þig með mér? Skáldið
Heinrich von Kleist væflast um fyrsta ára-
tug 19. aldar í leit að ungri snót til að fremja
sjálfsmorð með.
Listin að selja plötur, listin að selja stelpur
„Stjörnur sem þú færð að snerta“
hverju. Aðeins þeir sem náðu að safna
öllum skyldu fá aðgang að viðburði
með sveitinni – sem var þó að lokum
hætt við vegna þess að talið væri að
söluaðferðin bryti í bága við lög um
einokun á markaði.
Popplýðræði
Vinsældirnar byggjast að hluta til á
svipuðu módeli og hæfileikakeppnir á
borð við American Idol og Eurovision
þar sem áhorfendur geta haft áhrif
á gang mála og stutt sinn uppáhalds
þátttakanda. En í stað þess að láta að-
dáendur hringja inn er vilji þeirra til að
hafa áhrif virkjaður í plötusölu.
Í hulstri ákveðinna smáskífa eru
þannig kosningaseðlar sem gefa
stuðningsmönnum færi á að kjósa um
framgang mála í hljómsveitinni – hver
fær að syngja næstu smáskífu, eða
hver taki þátt í tónlistarmyndböndum.
Harðir aðdáendur kaupa kosninga-
smáskífurnar svo tugum eða hundr-
uðum skiptir til að kjósa „sína“ stelpu
áfram. Þetta popplýðræði (j. senbatsu
sÕsenkyo) fær gríðarlega mikla um-
fjöllun í japönskum fjölmiðlum, enda
hafa um 2,6 milljónir atkvæða verið
greidd í einstökum kosningum.
Það er því mikilvægt að stelpurn-
ar séu sem flestar og hver með sinn
einkennandi persónuleika svo allir
geti fundið stelpu við sitt hæfi, haldið
með henni, kosið hana áfram og von-
ast til að fá að hitta hana á handa-
bandsfundum. Aðdáendur upplifa að
þeir hafi áhrif á gang mála og tengjast
stelpunum tilfinningaböndum.
Aðdáendur kaupa því plöturn-
ar ekki fyrir tónlistina sem er á þeim
heldur til að eignast meiri hlutdeild í
fyrirbærinu og öðlast nánari tengsl við
meðlimina. Hin mikla plötu- og smá-
skífusala segir því aðeins hálfa söguna
og sölutölur ýkja vinsældir AKB48
stórkostlega.
Að telja upp alla afleiddar söluvör-
ur sem fylgja sveitinni er ómögulegt:
sjónvarpsþættir, heimildamyndir og
teiknimyndabækur, kaffihús tileink-
að þeim og stefnumótatölvuleikur þar
sem meðlimir játa ást sína á manni.
Þá eru þær tíðir gestir í spjallþáttum,
á forsíðum slúðurblaða og í auglýsing-
um.
Peningarnir koma þannig úr ýms-
um áttum og spila auglýsingar og
vörukynningar jafn stórt fjárhagslegt
hlutverk í fyrirtækinu og plötusala og
tónleikar. Sveitin malar gull fyrir fram-
leiðendur en ágóðinn fer aðeins að
litlu leyti til meðlimanna sjálfra. Þær
allra vinsælustu geta þénað allt að 50
milljónum á ári en þær nýjustu fá allt
niður í 1000 króna tímakaup.
Kynþokkafullt að vera krúttlegur
Það ætti kannski ekki að koma á óvart
að aðdáendur AKB48 koma fyrst og
fremst úr tveimur hópum: annars
vegar eru það unglingsstelpur og hins
vegar – og aðallega – miðaldra karl-
menn.
Á sama tíma og hljómsveitin hafði
eigin dálk í barnahluta eins stærsta
dagblaðs Japans, Yomuiri Shimbun,
voru meðlimir sveitarinnar fáklædd-
ar og frygðarfullar á forsíðum karla-
tímarita. Stelpurnar eru á mörkum
hreinleika og vergirni – krúttlegar kyn-
verur í skólabúningum eða bikiníum.
Þar sem meðlimir sveitarinnar
eru frá rúmlega tvítugu niður í fyrri
hluta táningsáranna hafa aðstand-
endur hljómsveitarinnar verið sak-
aðir um að sækja í markað barna- og
ungstelpugirndar – sem blómstrar í
japönsku samfélagi. Margar lærðar
bækur hafa verið skrifaðar um hvern-
ig kynferðislegar fantasíur um ung-
lings- og skólastelpur hafa orðið að
stórum viðskiptamarkaði í Japan, um
hverfandi mörk krúttleika (j. kawaii)
og kynþokka, og ólíkar menningar-
og samfélagslegar útskýringar sett-
ar fram – en ómögulegt væri að rekja
þær allar hér.
Heilinn á bak við AKB48 neitar því
hins vegar að birtingarmynd stúlkn-
anna ýti undir kynferðislega misnotk-
un á stúlkum. „Þetta er listræn tján-
ing,“ svaraði Akimoto í viðtalinu við
CNN.
Í viðtalinu viðurkennir hann þó að
það ekki megi loka á fantasíur aðdá-
endanna um stelpurnar, en þær spila
einmitt stórt hlutverk í vinsældunum.
Stelpunum eru þannig settar strangar
hegðunar- og siðsemisreglur og mega
til dæmis ekki eiga kærasta. Árið 2010
komst japanskt slúðurblað á snoð-
ir um að ein af upprunalegu með-
limum bandsins, Minami Minegis-
hi, hafði brotið þessa reglu. Í kjölfarið
rakaði hún af sér hárið í einhvers kon-
ar poppstjörnulegu harakiri – enda
krúnurökun hefðbundin japönsk leið
til að sýna sára iðrun fyrir ófyrirgefan-
leg mistök. Málið vakti heimsathygli.
Ekkert lát virðist vera á vinsældum
AKB48 og hafa systurhljómsveitir ver-
ið stofnaðar víða í Japan, Indónesíu
og Kína. Nú er bara spurning hvenær
þetta gullna viðskiptamódel kemur til
Íslands. n
Athafnasamur Framleið-
andinn og lagahöfundurinn
Yasushi Akimoto ásamt með-
limum AKB48. Myndin var tekin
þegar sveitin var verðlaunuð
fyrir að eiga þrjú vinsælustu lög
ársins 2012 í Japan.
Poppstjörnulegt
harakiri Það vakti
heimsathygli þegar
Minami Minegishi,
meðlimur AKB48, rak-
aði af sér hárið til að
sýna sára iðrun sína.
Hún hafði nefnilega
eignast kærasta og
þannig splundrað
fantasíum aðdáenda
sveitarinnar.
Krúttlegur
kynþokki Mörk
krúttleika og
kynþokka eru mjög
á reiki í japanskri
samtímamenningu
og nýta framleið-
endur AKB48 sér
þetta til að laða
miðaldra karla að
sveitinni.
Leit að
söguþræði
Ef að vetrarnóttu ferðalangur
er bók eftir Italo Calvino, sem
fæddist á Kúbu og ólst upp á
Ítalíu. Við
andlát sitt
árið 1985
var hann sá
ítalskur rit-
höfundur sem
mest hafði
verið þýdd-
ur á erlend
mál. Í Ef að
vetrarnóttu
ferðalangur
er skipt um atburðarás, stíl og
umhverfi á óvæntum augnablik-
um í leit tveggja lesenda, karls
og konu, að söguþræði sem vek-
ur áhuga þeirra. Afar óvenju-
leg bók!
Handhæg
Íslandssaga
Einar Laxness og Pétur Hrafn
Árnason eru höfundar bókarinn-
ar Íslandssaga A–Ö – frá abbadís
til Örlygsstaðabardaga. Verkið
hefur nýst söguáhugafólki í um
fjóra áratugi en kemur nú út í
nýrri handhægri útgáfu, uppfært
og ríkulega aukið. Hér er fjallað
um sögu Íslands eftir uppfletti-
orðum í stíl alfræðibóka, frá upp-
hafi byggðar til okkar daga.
Nýjar bækur