Morgunblaðið - 17.12.2016, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
SamskiptiBandaríkj-anna og
Kína hafa ein-
kennst af ákveð-
inni óvissu síð-
ustu ár. Viðleitni Obama
Bandaríkjaforseta til þess að
koma á viðskiptasamningi við
flest ríki Asíu utan Kína hef-
ur hvatt Kína til þess að
keppa við Bandaríkin á við-
skiptasviðinu. Þá hefur hinn
mikli uppgangur Kínverja á
hernaðarsviðinu orðið til þess
að gefa þeim sjálfstraust til
þess að „hnykla vöðvana“, ef
svo má að orði komast, eink-
um í Suður-Kínahafi þar sem
margir bandamenn Banda-
ríkjanna eru uggandi um sinn
hag.
Sambandi þessara tveggja
af helstu stórveldum heims-
ins hefur því farið frekar aft-
ur en fram á stjórnartíð
Obama, án þess þó endilega
að hann beri einn ábyrgðina á
því. Það veldur þó áhyggjum
að þessi tvö kjarnorkuveldi
eigi ekki í öruggari sam-
skiptum en raunin er, þar
sem auðvelt er að sjá fyrir
sér aðstæður þar sem slái í
brýnu á milli þeirra, með
geigvænlegum afleiðingum
fyrir bæði ríki, sem og Kyrra-
hafssvæðið í heild.
Það er í þessu laskaða um-
hverfi, sem Obama skilur eft-
ir sig, sem Donald Trump,
væntanlegur eftirmaður hans
á forsetastóli, hefur athafnað
sig eins og stormsveipur. Við-
skiptasamband Bandaríkj-
anna við Kína var eitt af
helstu kosningamálum
Trumps, enda telur hann
Bandaríkjamenn hafa borið
þar skarðan hlut frá borði. Þá
lét hann að því liggja að Kín-
verjar væru að hagræða
gjaldeyrisskráningu sinni til
þess að styrkja stöðu sína
enn frekar á kostnað Banda-
ríkjanna.
Af umfjöllun hans um þau
mál varð fljótt ljóst, að
Trump yrði Kínverjum ekki
sérlega þægilegur í efna-
hagsmálum. En svo gerðist
það áður en Trump tekur við
embætti að hann tók þá
ákvörðun að svara símanum
frá forseta Taívans þegar sá
vildi óska honum til hamingju
með kjörið og þá leyndi sér
ekki að hann ætlaði ekki að
sýna stjórnvöldum í Peking
sömu tillitssemi og fyrirrenn-
arar hans til nokkurra ára-
tuga. Á yfirborðinu myndu
ókunnugir ætla að slíkt væri
varla tiltökumál, í
ljósi þess hversu
mjög Bandaríkin
hafa stutt við bak-
ið á eyjunni í
gegnum tíðina, en
málið er ekki svo einfalt.
Bandaríkjamenn hafa ekki
viljað viðurkenna Taívan, þar
sem Kínverjar á meginland-
inu líta svo á að Formósa,
eins og eyjan var eitt sinn
kölluð, sé einfaldlega eitt af
héruðum hins stóra ríkis.
Raunar var það svo til
margra ára að Chiang Kai
Shek og félagar hans sögðu
einfaldlega til baka að meg-
inland Kína væri hluti af
þeirra ríki, sem hefði ein-
ungis tímabundið fallið í
rangar hendur.
Með því að stíga þennan
kurteisisdans hafa Bandarík-
in getað átt tiltölulega náin
samskipti við bæði Kína og
Taívan. Fyrir Kínverja var
símtalið því nánast á við
kjaftshögg, sem erfitt er að
fyrirgefa. Hafa sumir kín-
verskir fjölmiðlar, sem gjarn-
an segja bara það sem stjórn-
völd í Peking vilja, farið að
tala um það að hugsanlega sé
ekkert í stöðunni annað en að
Kína láti verða af marghót-
aðri innrás í Taívan.
Á móti hefur Trump látið í
það skína að stefna Banda-
ríkjanna í málefnum Taívans
sé ekki heilög og að hugs-
anlega megi nýta hana til
þess að knýja Kínverja til
þess að koma að borðinu í
öðrum málum, eins og kjarn-
orkumálum Norður-Kóreu.
Kínverjar hafa hins vegar
ítrekað að þeir taki alls ekki í
mál að hróflað verði við stefn-
unni í Taívans-málum, og að
þau verði ekki notuð í hrossa-
kaupum vegna annarra mála
sem ríkin þurfa að útkljá.
Segja má að í framferði
Trumps síðustu daga og vik-
ur hafi glitt í viðskiptamóg-
úlinn, sem tekur sér stöður
hér og þar og skiptir þeim út
fyrir ávinning annars staðar
eftir hentugleika. Viðbrögð
Kínverja benda hins vegar
eindregið til þess, að þó að
taflborð viðskiptanna sé á yf-
irborðinu áþekkt hinu stjórn-
málalega taflborði, þá sé mik-
ill munur á leikreglunum.
Það er því óvíst hvort Trump
nær þeim árangri sem hann
vill, og raunar mjög ólíklegt
að hann muni geta notað
stöðu Taívans sem skipti-
mynt í samskiptum sínum við
Kínverja.
Ræður naívismi eða
viðskiptavit för hjá
Trump?}
Kínverjar bíta
í skjaldarrendur
Á
næsta ári er gert ráð fyrir því að
tekjur ríkissjóðs muni nema tæp-
um 772 milljörðum króna. Þar af
mun ríkið hafa ríflega 600 millj-
arða í „tekjur“ í formi skatta,
tæpan 91 milljarð í formi tryggingagjalds og
tæpan 81 milljarð af fjárframlögum og öðrum
tekjum, meðal annars vaxtatekjum og arð-
greiðslum ríkisfyrirtækja. Þarna er um gríð-
arlegar fjárhæðir að ræða og ljóst að tekjuöfl-
unin hefur víða áhrif.
En þrátt fyrir hina umfangsmiklu „tekju-
öflun“ verður mörgum stjórnmálamönnum
tíðrætt um að enn þurfi að slá í skattaklárinn
og að enn eigi eftir að hleypa á skeið þegar
kemur að innheimtunni. Það komi til af þeirri
staðreynd að víðast hvar í opinberum rekstri
kreppi skórinn svo mjög að ekki verði við það
unað mikið lengur.
Og það er ekkert verið að pukrast með þessa skoðun.
Þannig skrifaði einn nýrra þingmanna VG grein í Frétta-
blaðið fyrr í vikunni og sagði meðal annars: „Vinstri
græn hafa ekki verið hrædd við að stinga upp á leiðum til
að fjármagna samneysluna.“ Sá hinn sami telur að ekki
verði hjá því komist að ráðast í stórtæka skattheimtu til
viðbótar við þá sem ætlað er að skila milljörðunum 600 til
að „efla heilbrigðiskerfið, menntakerfið, velferðarkerfið,
til að byggja upp innviðina, til að framkvæma kosninga-
loforðin“. Og sannarlega er þingmaðurinn nýi óhræddur.
Í aðdraganda flokksvals, sem síðan skilaði
honum þingsæti, mætti hann eins og marg-
urinn í viðtal í dagblað nokkurt og gaf þar
kjósendum tækifæri á að skyggnast inn í
reynslubankann. Hverfðist viðtalið um þá
staðreynd að frambjóðandinn væri á þeirri
vegferð að lýsa sig gjaldþrota og að vegna
þess alls upplifði hann bæði skömm og ósigur.
Og ekki var það skárra þegar í ljós kom
hvernig skuldirnar himinháu voru til komnar.
Jú, viðkomandi hafði „starfað sjálfstætt við
fræðimennsku, þýðingar og sitthvað fleira“.
Skuldirnar voru komnar til vegna þess að við-
komandi hafði trassað að standa í skilum með
opinber gjöld, skatta!
Og enn virðist skömmin naga þingmann-
inn. Sá hinn sami og stóð ekki í skilum með
það sem honum bar að gjalda keisaranum
predikar nú yfir landsmönnum að Vinstri græn hafi ekki
verið hrædd við að stinga upp á leiðum til að fjármagna
samneysluna. Af þessu má því ráða að viðkomandi er
fremur tilbúinn til að kalla á skattheimtu yfir fólki og
fyrirtækjum, benda á leiðir til að fjármagna samneysl-
una, en að standa sjálfur í skilum með það sem honum
ber. Það má þó alltént þakka fyrir að þingfararkaupið
rennur í gegnum launaskrá þingsins og staðgreiðslan er
dregin af laununum áður en greitt er út. Þingfararkaupið
og aðrar opinberar sporslur munu því ekki auka á
skömm og ósigur þingmannsins. ses@mbl.is
Pistill
Af tekjuöflun og skilvísi
Stefán Einar
Stefánsson
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Íumsögn Áfengis- og tóbaks-verslunar ríkisins (ÁTVR) umfrumvarp til laga um ýmsarforsendur fjárlagafrumvarps
2017 er lögð til 69 prósenta hækkun á
skatti á tóbak á hvert gramm neftób-
aks og 55,2 prósent hækkun á skatti
á hvert gramm „annars tóbaks“.
Þannig leggur ÁTVR til eftirfarandi
breytingu á 2. mgr. 9. gr. laga nr. 96/
1995, um gjald af áfengi og tóbaki, að
í stað fjárhæðarinnar 15,10 kr. í 2.
tölul. kemur 25,53 kr. og í stað
fjárhæðarinnar 16,45 kr. í 3. tölul.
kemur: 25,53 kr.
Sigrún Ósk Sigurðardóttir, að-
stoðarforstjóri ÁTVR, segir umsögn-
ina miða að samræmingu á tóbaks-
gjaldi og auknu forvarnargildi.
„Í núgildandi lögum ber nef-
tóbak og „annað tóbak“ umtalsvert
lægra tóbaksgjald en vindlingar.
Tóbaksgjald á hvert gramm neftób-
aks er því innan við 59% af tóbaks-
gjaldi á hvert gramm vindlinga. Eins
erum við að benda á að árið 2000 voru
seld 10 tonn af neftóbaki en nú stefn-
ir salan í 40 tonn.“
Lægri skattur, meiri sala
Þvert á umsagnir og ábendingar
samtaka á borð við Neytenda-
samtökin og Félag atvinnurekenda
segir Sigrún skattahækkun á áfengi
ekki óeðlilega og vísar til umsagnar
ÁTVR þar sem segir að þrátt fyrir
boðaða skattahækkun sé hlutfall
skatta af andvirði áfengis ekki komið
í það sem upphaflega var lagt upp
með þegar áfengisskatturinn var
fyrst lagður á árið 1995.
Þannig segir í umsögninni að á
Íslandi sé áfengisneysla lítil miðað
við helstu samanburðarlönd og staða
Íslands þyki öfundsverð. Áfengis-
neyslan er lítil vegna aðhaldssamrar
stefnu stjórnvalda í áfengismálum.
„Á árunum fyrir hrun var áfeng-
isgjaldið ekki hækkað í samræmi við
verðlagsþróun. Verð á áfengi fór þá
lækkandi miðað við verðlag. Afleið-
ingin var að salan á áfengi jókst veru-
lega,“ segir í umsögninni.
Hækkar húsnæðislánin
Ólafur Arnarson, formaður
Neytendasamtakanna, segir álögur á
áfengi hafa náð sínu hámarki.
„Í umsögn okkar til Efnahags-
og viðskiptanefndar bendum við á að
með umræddri hækkun á áfengis-
gjaldi um 4,7 prósent hafa skattar á
áfengi hækkað um 100 prósent á und-
anförnum áratug,“ segir Ólafur og
bendir jafnframt á að á sama tíma
hafi vísitala neysluverðs hækkað um
40 prósent.
„Þegar litið er til annarra landa í
Evrópu er ljóst að áfengisgjöld eru
með hæsta móti hér á landi og virðist
ríkisvaldið taka til sín gríðarlega hátt
hlutfall af útsöluverði áfengra
drykkja. Þær geipilegu hækkanir
sem hafa átt sér stað undanfarinn
áratug koma til með að hafa áhrif á
verðbólgu og valda hækkunum á vísi-
tölu neysluverðs sem síðan veldur
hækkunum á m.a. húsnæðislánum
einstaklinga hér á landi. Það er því
mat okkar í samtökunum að
nóg sé komið af hækk-
unum á áfengisgjaldi
og að falla eigi frá um-
ræddum hækkunum.“
Vert er að taka
það fram að Ívar J.
Arndal, forstjóri
ÁTVR, sem skrifaður
er fyrir umsögn
ríkisfyrirtækisins,
gaf ekki færi á
viðtali vegna
hennar.
ÁTVR vill hækka
skatt á neftóbaki
Morgunblaðið/Heiddi
Vín Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins telur að hækka þurfi skatt enn
frekar á tóbaki en salan í ár stefnir í 40 tonn, að sögn fyrirtækisins.
„Þróunin sem ÁTVR lýsir í sinni
umsögn varðandi bæði áfengis-
og tóbaksneyslu sýnir að neyslu-
stýring með sköttum virkar ekki.
Þann slag á að taka með for-
vörnum og fræðslu,“ segir Ólaf-
ur Stephensen, framkvæmda-
stjóri Félags atvinnurekenda.
Spurður um tillögu ÁTVR um
enn frekari skattahækkun á tób-
aki segist Ólafur eiginlega vera
orðlaus. Verslun á borð við ÁTVR
eigi að treysta löggjafanum, ekki
óska eftir enn frekari skattahæk-
unum.
„Það er eitthvað öfugsnúið að
verslun sem afhentur er einka-
réttur á áfengi og tóbaki hafi
áhyggur af því að vera að selja of
mikið. Við verðum að hafa
það í huga að hér er um
löglegar vörur að
ræða.“
Skattar léleg
neyslustýring
FORVARNIR Í STAÐ SKATTA
Ólafur
Stephensen