SÍBS fréttir - 01.12.1999, Qupperneq 30

Landafundir og lífíð manna
Öll þekkjum við Leifsstyttuna á
Skólavörðuholti og vitum að hún er
þýðingarmikil. Við fínnum það á okkur
án þess að hugsa mikið um það. Og þó
vitum við að þetta var fornkappi sem
sigldi til Ameríku, meðan mikill vandi
var að gera það.
Ég fékk einhverntíma far upp í Borgartjörð með
tveimur náungum, sem ég þekkti lítið, en þeir
sögðu mér í óspurðum fréttum, að nokkru áður
hefðu þeir tekið þá
ákvörðun að fara að
kanna heiminn, og
urðu Færeyjar fyrir
valinu - enda varð
þetta hin besta könn-
unarferð fyrir þá fél-
aga. En þarna kom
fram, það sem allir
sannir landkönnuðir
vita, að þeir eru sjaldn-
ast að kanna neitt sem
er algerlega óþekkt,
heldur að bæta við
þekkinguna á því, sem
áður var minna þekkt.
Leifur heppni var
ekki að sigla út
eintóma óvissu. Bjarni
Herjólfsson hafði séð
löndin án þess að stíga
á land, nokkrum árum
áður.
Hver veit nema ein-
hverjir Irar eða Skotar
hafi siglt þangað áður.
Hvorugt breytir þó því,
að sá sem fann
Ameríku var hann sem
kannaði hluta hennar,
gaf ömefni, gerði til-
raun til landnáms,
lagði til efni í frásagnir
sem varðveittust meðal
afkomenda, og voru
síðar skráðar af þeirri
réttu sögulegu yfirsýn,
sem vissulega er til staðar í Vínlandssögunum
báðum og öðrum fomíslenskum ritum.
Þegar Leifur sneri heim eftir landnámstilraun
sína síðar, fann hann norræna skipsbrotsmenn í
skeri einu og bjargaði þeim. Hældi faðir Leifs,
Eiríkur rauði, honum mjög fyrir þessa dáð, og taldi
hana vega upp á móti öðru sem Eiríki þótti ekki
jafngott. Ég trúi þessari sögu, sem sagt hefur
Snoiri Sturluson, en hún sýnir að siglingar um
Norður-Atlanshaf voru ekkert fágæti orðnar um
þetta leyti. Enda buðu sjóferðir til íslands og
Grænlands beinlínis upp á það að hrekjast til
Labrador og lengra. í sjóferðamiðstöðvunum á
Hlöðum í Þrándheimi, Noregi, Hlymreki á írlandi
(Limerick), Eyrum við
Ölfusá á Islandi og
Hvarfi á Grænlandi,
voru menn farnir að
tala kunnuglega um
hið víða haf sem lá að
þessum löndum. I vísu
sem Þórhallur veiði-
maður orti á Vínlandi
um 1005, segist hann
ætla að kanna knarr-
ar skeið hin breiðu
(knarrar skeið: sigl-
ingaieiðir).
Þórhalli var vel
ljóst, hve miklar voru
víðáttur og vegalengdir
úthafsins. Þórhallur og
menn hans sigldu
sunnar en þeir vildu.
Rak þá til írlands, voru
þar handteknir og
gerðir að þrælum það
sem eftir var ævinnar.
Svona gat verið
áhættusamt að sigla
um höfin breið í þá
daga. Ekki var við
höfuðskepnumar einar
að fást.
Það er dálítið
merkilegur þáttur í
sögu Leifs, sem varla
er nokkurntíma minnst
á, og liggur þó á hvers
manns borði þess sem
íslendingasögur á og
les. Það eru ástamál hans og Þórgunnu hinnar
suðureysku, sem hljóta að hafa gerst fyrir landa-
Þorsteinn Guðjónsson ritar þessa grein vegna þess
að munstur hinna sérunnu trefla sem prýða vinninga-
skrá happdrœttisins árið 2000 eru sótt í Landafundi
og siglingar norrœnna manna fyrir þúsund árum.
30 • SIBS-fréttir