Norðurslóð - 16.12.1980, Blaðsíða 18

Það er ekki mikið um útlendinga
hér um slóðir, varla að það
fyrirhittist Norðurlandabúi
hvað þá aðrir.
Þó hefur fréttamaður
Norðurslóðar rekist á einn
útlending sem dvelur hér þessa
stundina. Það er ung kanadísk
stúlka, sem hefur unnið í Hofs-
árkoti síðan í ágústmánuði.
Hún heitir Colleen Dryden
(Kollín Dræden), 24 ára að aldri
og á heima í bænum Selkirk í
Manitobafylki í Kanada.
Hverrar ættar ert þú Kollín?
Hálfur íslendingur og hálfur
Skoti. Móðir mín er Guðrún
Helgadóttir, dóttir Helga
Gunnarssonar, sem kom ungur
til Kanada frá Snæfellsnesi á
Islandi. Hann varð síðar bóndi
og fiskimaður við Winnipeg-
vatn. Föðurætt mín er skosk
m.a. af MacGregor kyni.
Við höfum oft heyrt Selkirkbæ
Einn af bestu vinum Norður-
slóðar, Júlíus J. Daníelsson
ritstjóri frá Syðra-Garðshorni,
sendi blaðinu fyrir alllöngu þrjá
neðan skráða þætti í þjóðsagnar-
stíl. Þeir hafa ekki áður verið
skráðir á blað. Þetta er „jóla-
legt“ efni, sem blaðið birtir hér
með mikilli ánægju.
Huldukonurnar
þrjár
Afi minn, Júlíus J. Daníelsson,
bóndi í Syðra-Garðshorni (f.
1859) ólst upp í Tjarnargarðs-
horni (nú Laugahlíð) í Svarfað-
árdal. Þegar hann var 11 eða 12
ára gamall, var það eitt kvöld að
vorlagi, að hann sat úti, uppi á
baðstofunni, og smalahundur-
inn Bösi hjá honum.
Sér hann þá, hvar 3 konur
koma gangandi þar utan og
neðan og hafa stefnu á bæinn.
Dettur honum í hug, að þetta
séu stúlkur frá Tjörn, sem séu að
ganga sér til skemmtunar með
prjóna sína, og bíður úti til að
bjóða stúlkunum inn. Eftir
skamma stund tekur hann eftir
því, að þær ganga ekki þá leið,
sem venjulega var farin á milli
bæjanna, heldur miklu ofar.
Þegar þær koma nær sér
Júlíus, að þessar stúlkur hefur
hann aldrei séð fyrr. Þær ganga
hratt og þegjandi. Þegar þær
koma að bæjarlæknum, sem
rennur skammt fyrir utan bæ-
inn, beygja þær uppeftir og
ganga nokkurn spöl með lækn-
um, þangað til þær fara suður
yfir hann og taka stefnu suður
og upp í holtin.
Hundurinn Bósi urraði og
gelti að stúlkunum allt þangað
til þær fóru suður fyrir lækinn,
þá þoldi hann ekki mátið og
stökk geltandi á eftir þeim. Þeg-
ar þær urðu hundsins varar
hertu þær gönguna sem mest
þær máttu og skunduðu nú
beint uppeftir. Þessum , fleng
héldu þær meðan Júlíus sá til
þeirra og hurfu svo upp af
Tjarnargarðs-hornsbrúninni.
18 - NORÐURSLÓÐ
nefndan. Segðu okkur eitthvað
frá honum.
Það er 12000 manna bær, sem
stendur við Rauðána norðar og
nær Winnipegvatni heldur en
stórborgin Winnipeg, sem allir
íslendingar kannast víst við.
Aftur á móti er „íslenski bær-
inn“ Gimli einum 50 km norðar
alveg á vatnsbakkanum. (Vatn-
ið sjálft er nærri 500 km langten
tiltölulega mjög mjótt).
I Selkirk er rafstöð, sem
brennir kolum og mjög stórt
stáliðjuver. Þar eru líka miklar
korngeymslur, því í héraðinu,
einkum vestan við Rauðána er
mikil kornframleiðsla og líka
kartöflur. Sömuleiðis kjötfram-
leiðsla t.d. af holdanautum.
Er margt íslenskættað fólk í
Selkirk?
Já, mjög margt, en hvað margt
veit ég ekki, þetta er að verða
svo blandað. Líkaermjögmikið
Spurst var lyrir um þessar stúlk-
ur á næstu bæjum, en enginn
vissi nein deili á þeim.
(Ritað 18. febr. 1939 eftir sögn
Júlíusar eldra.)
Gunnlaugur og
huldukonan
Gunnlaugur Daníelsson, bróðir
Júlíusar, ólst upp í Tjarnar-
garðshorni fram yfir fermingar-
aldur og var, þegar hann hafði
aldur til, látinn reka kvíaærnar
uppí fjallið fyrir ofan bæinn.
Þegar þessi saga gerðist var
hann 6-7 ára gamall. Þá bar það
við einn morgun að Gunnlaugur
rekur ærnar að vanda upp í
fjallið. Það var vani Guðrúnar
móður hans að koma út við og
við og gefa snáðanum gætur.
Eitt sinn, þegar hún kemur út til
að gæta að honum, sér hún, að
hann er kominn lengra en
venjulega, svo hún kallar á hann
og segir honum að koma heim.
Hann gefur því engan gaum og
virtist sem hann heyrði ekki til
hennar. Guðrún kallar nokkr-
um sinnum en árangurslaust.
Hleypur hún af stað eftir
honum og kallar við og við. Það
bar þó engan árangur fyrr en
hún var komin rétt upp að
drengnum. Þá var eins og hann
vaknaði af svefni.
Guðrún spurði hann, hvort
hann hefði aldrei heyrt til sín,
þegar hún kallaði, en hann segir,
að hann hafi ekkert heyrt, en
bara séð konu, sem hafi gengið á
undan sér með eitthvað í hend-
inni og hafi hringlað í því. Hefði
sér sýnst þetta vera mamma sín.
Þegar svo hún hafi komið, hafi
þessi kona horfið.
Var talið, að þetta hefði verið
huldukona, sem hefði vijað fá
drenginn með sér til heimkynna
sinna.
(Eftir sögn Júlíusar eldra
ritað í febrúar 1939.)
af skoskættuðu fólki og líka
Ukraínubúum alveg*eins og í
Gimli.
Til hvers komst þú til íslands,
Kollín?
Mig langaði bara að kynnast
ættlandi móður minnar. Mér
fannst ekki nóg að koma bara
sem túristi og stansa 2-3 vikur.
Svo ég bað um að verða ráðin í
sveit hér, því ég hef haft áhuga á
landbúnaði, var t.d. í land-
búnaðarskóla í Albertafylki í
ein 2 ár.
Svo langar mig líka til að
heimsækja Skotland. Það er svo
stutt að fara, þegar maður er
kominn hingað. Eg vona að af
því geti orðið næsta sumar.
Hvað er svo framundan?
Ég verð í Hofsárkoti til
áramóta. Þálangarmigaðprófa
eitthvað nýtt, sjá nýja staði á
íslandi og kynnast öðrum flöt-
um á þjóðlífinu. Það hefur
Bannhelgir staðir í
Syðra- Garðshorns-
landi
Túnið í Syðra-Garðshorni neð-
an þjóðvegar en norðan við
Pollalæk er nú nefnt Guð-
mundarsléttur, en þar hét áður
Guðmundarmór. Þar var fyrrum
hraunþýft, en slægjuland gott.
Túnið stendur á 10-15 m háum
hjöllum, er nefnast Börð. Upp í
Börðin skerast klaufir margar
og takmarkast Guðmundar-
sléttur af tveimur þeirra að
nokkru leyti. Heitir hin ytri
Votaklauf, en sú syðri Matar-
klauf. Hún er allstór og gras-
gefin vel og fellur Pollalækur
um hana. Þar í Matarklaufinni
át fólk í Syðra- Garðshorni
jafnan mat sinn, er því var
færður niður á engjarnar, því
skjólgott er þarna í klaufinni.
Efst í klaufinni, sunnan við
lækinn og fast suður við klaufar-
barminn er kistulagaður seti.
Þessi seti er um 3 m á lengd og
rúmlega 1 á breidd og heitir
Guðmundarleiði. Nokkru ofar,
fast út við lækinn, er ofurlítill,
kúpulagaður hóll, Guðmundar-
hóll. Hólinn og leiðið má ekki
slá, því þá missir sá, sem slær,
eitthvað af eigum sínum.
Þegar langafi minn, Björn
Jónsson, fluttist í Garðshorn
1875, vissi hann ekkert um þessa
bannbelgi og sló þá bæði leiðið
og hólinn um leið og hann sló
Matarklaufina. Missti hann þá
tvo hesta og eitthvað af kindum.
Rifjaðist þá upp fyrir mönnum
sögnin um Guðmundarleiði og
Guðmundarhól og viðurlög við
því að rjúfa bannhelgi þessara
staða.
Slétturnar, (áður mórinn)
leiðið og hóllinn eru kennd við
Guðmund nokkurn, sem enginn
veit nú hvenær hefur verið uppi,
en sagan segir, að hafi hengt sig í
fjárhúsi einu í túninu í S-
Garðshorni. Eigi mátti greftra
þann mann í vígðri mold, sem
hafði sjálfur stytt sér aldur. Var
því Guðmundur dysjaður í
Matarklauf, en fjármunir hans í
hólnum þar hjá.
Colleen - brosleit fjósakona.
komið til orða, að ég fái vinnu í
fiski eins og Ástralíustúlkurnar,
kannske á Isafirði eða þar í
grennd. Við sjáum hvað setur.
Hvað er svo helst að frétta frá
Kanada, er ekki allt í góðu lagi
þar?
Það eru víst alstaðar vanda-
mál, líka í Kanada ekki síður en
annarstaðar. Nú eru t.d. heil-
miklar deilur um breytingar á
stjórnarskránni. Annarsvegar
eru þeir sem, eins og forsætis-
ráðherrann Trudrau, vilja efla
miðstjórnarvaldið, þ.e. alríkis-
stjórnina í Ottawa. Svo eru
stjórnmálamenn í sumum fylkj-
Sumarið 1933 bar það til einn
dag, að fólk úr S-Garðshorni
var að heyja í Matarklauf. Var
þeim fært síðdegiskaffið þangað
niður eftir. Eftir að fólkið hafði
drukkið kaffið.sat það stundar-
korn og hvíldi sig, en ein úr
hópnum, öldruð kona Sigríður
Gísladóttir að nafni, lagði sig út
af og sofnaði. Fer nú hitt fólkið
burt úr klaufinni og lofar Siggu
gömlu að sofa áfram. Dreymir
hana þá, að maður kemur til
hennar, gráklæddur með mikið,
grátt skegg. Gengur hann að
henni og leggur aðra hendi á
enni hennar. Var höndin ísköld
og hrökk Sigríður upp.
Nokkrum dögum seinna legg-
ur Sigríður sig aftur út af þarna
og sofnar. Kemur þá til hennar
sami maðurinn, tekur upp hríf-
una hennar, sem lá þar hjá, og
þykir henni sem hann reki
hrífuskaftið í ennið á sér. Varð
henni bilt við og fannst sem hún
sæi manninn ganga burt frá sér,
þegar hún vaknaði. Hún lagði
sig ekki oftar til svefns í
klaufinni.
unum, sem eru 10 talsins, sem
vilja að fylkin hafi sem mest
sjálfstæði. Bæði er það nú af
þjóðernisástæðum eins og í
Quibek, þar sem franska fólkið
býr, og nú líka í vesturfylkj-
unum ekki síst í Alberta þar sem
olían er og heimamenn vilja sitja
sem mest að gróðanum, en
alríkisstjórnin vill hinsvegar
krækja í hann til eigin nota.
Ég fékk bréf frá vinkonu
minni heima um daginn. Hún
sagði að ég mætti alveg búast við
að kanadíska ríkið yrði klofið í
tvo eða fleiri parta, þegar ég
kem heim í sumar eða haust. En
líklega er hún nú að gera að
gamni sínu, svo alvarlegur er
ágreiningurinn ekki.
Lengra varð samtalið ekki.
Stúlkan var í óða önn að skera
laufabrauð og læra á íslenska
jólasiði og hafði ekki tíma til að
standa í löngum samræðum. En
það fannst mér, að hugurinn
væri a.m.k. hálfur handan við
hafið, inni á sléttum Manitóba,
þar sem Rauðáin silast í hægð-
um sínum norður í vatnið mikla,
þar sem íslenskir útflytjendur á
öldinni sem leið settust að til að
stunda búskap og fiskiveiðar
rétt eins og þeir höfðu gert
heima hjá sér.
H. E. Þ.
Júlíus Daníelsson eldri.
All-löngu síðar, um miðbik
þessarar aldar, hljóp sinueldur í
Matarklauf að vori til. Hljóp
eldurinn þá yfir leiðiðog hólinn.
Var það óviljaverk. En um
sumarið varð besta kýr föður
míns bráðdauð á Matarklaufar-
barmi rétt sinnan við Guð-
mundarleiði.
J. J. D.
Skipstjórafélag
Norðlendinga
óskar félagsmönnum sinum og öðrum
sjómönnum og aðstandendum þeirra
GLEÐILEGRA jfÓLA
OG FARSÆLS KOMANDIÁRS.

h'l ll JJJUUo C/^ CL L L Lf