Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2017, Qupperneq 19

Helgarblað 7.–10. apríl 2017 Umræða 19„Hafi þetta virki-
lega verið svona,
þá hlýtur það að vekja
upp ótal óþægilegar
spurningar, til dæmis um
þá menn, sem flestir hafa
líklega haldið vera grand-
vara, menntaða og rétt-
sýna, og skipuðu helstu
dómstóla landsins, auk
yfirmanna lögreglunnar.
legri en það sem ungu mennirnir
voru dæmdir fyrir, þó ekki væri nema
vegna þess að fórnarlömbin voru
fleiri. Í umræðunum um GG-mál-
in undanfarna áratugi hafa margir
orðið til að koma sakborningum til
varna, vitna um kynni sín af þeim og
fullyrða að þannig fólk fremdi ekki
ofbeldisglæpi, en nú hlýtur mað-
ur að fara að spyrja sig að því hvort
lögmenn og dómarar þeir sem hér
áttu hlut að máli eigi sér ekki líka
einhverja formælendur; hvort vinir,
samstarfsmenn eða ættingjar þeirra
muni ekki reyna að bregða fyrir þá
skildi þegar þeir eru ásakaðir um vís-
vitandi og vítaverða stórglæpi.
Langlífar ráðgátur
Þegar nú formlegum málaferlum
lýkur senn, og þá með sýknudómum
ef að líkum lætur, þá mun þetta mál
samt halda áfram að verða mönn-
um ráðgáta, og þá ekki eingöngu
vegna þeirra áleitnu spurninga sem
ég hef nú þegar nefnt. Sjálfur hef ég
lengi verið upptekinn af voðaverkum
sem framin voru á Sturlungaöld, fyr-
ir 700–800 árum, þannig að liðnu á
sama hátt má búast við að GG-málin
verði mönnum enn efni til heilabrota
að mörgum öldum liðnum. Muni nú
skrásetjarar og skáldsagnahöfundar
framtíðar leggja sig fram um að skilja
ýmsa þætti málanna, fá í þau rök-
réttan eða sálfræðilega skiljanlegan
botn, þá munu allar hinar fjölmörgu,
mismunandi og oft ærið skrautlegu
játningar sem þar fengust fram ör-
ugglega valda töluverðum heilabrot-
um. Það er kannski ekki svo flókið
með það sem menn fengust til að
segja og meðganga þegar allt of langt
var liðið á glæpsamlega einangrun
með tilheyrandi harðræði, en hitt er
líka staðreynd að frá upphafi máls
virðast játningar hafa streymt fram
svo hindrunarlítið að hreinni furðu
sætir. Þess er að gæta að þegar menn
eru ásakaðir um morð, þá er játn-
ing varla líkleg til að losa menn úr
klemmunni, svo að hugboð þess sem
ekki hefur lent í slíku er að menn
hljóti að reyna í lengstu lög að bera
af sér og þræta fyrir þannig upplogn-
ar ásakanir. Ef við lítum á fyrra mál-
ið, kennt við Guðmund, þá er það
svo að eftir að fjórir menn eru settir
í gæsluvarðhald og spurðir út í afdrif
mannsins sem hvarf, þá eru þeir ör-
skömmu síðar, samkvæmt undirrit-
uðum skýrslum, allir búnir að segja
sömu söguna – þá sem svo í megin-
dráttum var dæmt eftir. Hjá þess-
um fjórum gerist það í einu tilfelli
eiginlega sama dag og hann er fyrst
spurður, en annars einni til tveimur
vikum eftir handtöku. Og þetta eiga
svo sömu sakborningar eftir að
endurtaka margoft á næstu vikum
og mánuðum, bæði hjá lögreglu og
sakadómi. Nú þegar skýrsla endur-
upptökunefndar hefur svo eindreg-
ið sýnt að þetta voru falskar játningar
þá eru mikil firn að þær hafi yfirleitt
fengist fram. Varla voru menn beitt-
ir pyntingum, hótunum eða harð-
ræði hjá Sakadómi Reykjavíkur? Eða
hvað?
Hér mætti nefna að þeir leik-
menn, rithöfundar og blaðamenn
sem mest hafa stúderað málin hafa
bent á stórkostlega yfirsjón í dóms-
rökstuðningi vegna vitnisburðar
manns sem sagður var hafa verið
kvaddur með bíl á morðstað til að
keyra burtu með líkið. Hann með-
gekk að hafa komið á bíl föður síns,
sem hafi verið fólksbíll með far-
angursrými að aftan, og hann minnt-
ist þess í yfirheyrslu hvernig bíllinn
seig þegar eitthvað þungt var lagt þar
í skottið. Seinna kom í ljós að faðir
mannsins átti ekki lengur umrædd-
an bíl þegar atburðurinn átti að hafa
gerst, heldur Volkswagen-bjöllu,
þar sem er ekkert farangursrými að
aftan, svo að lýsing mannsins gat
ómögulega staðist. Og vissulega er
þetta ein af furðum málsins. En hitt
er ekki síður alger ráðgáta að maður-
inn skyldi, sama dag og hann var fyrst
tekinn til skýrslutöku, hafa gengist
við þessum uppdiktaða líkflutningi,
og síðan endurtekið það alls þrett-
án sinnum næsta eina og hálfa árið,
ýmist hjá lögreglu eða í sakadómi. Ég
held að jafnvel rithöfundar með sál-
fræðilega innsýn á borð við Fjodor
Dostojevskí hefðu lent í erfiðleikum
með að draga upp heillega mynd af
svona löguðu.
Hæstaréttardómur sem
skáldskaparafrek
Ég sagði áðan að eins og mál hafa
þróast og eftir nýjustu skýrslur og
rannsóknir þá hljóti eiginlega að
hafa verið um að ræða víðtækt sam-
særi með þátttöku manna á ýms-
um stigum til að fremja þann gjörn-
ing sem hér um ræðir og menn kalla
dómsmorð. Lesi maður hins vegar
þá þykku bók sem inniheldur hæsta-
réttardómana í þessum málum,
sem kveðnir voru upp árið 1980, þá
hvarflar jafnframt að manni að eig-
inlega hljóti að hafa verið einhver
einn yfirhöfundur bak við þá fá-
búlu alla; einhvers konar „masterm-
ind“. Ég hef ekkert fyrir mér í þessu,
og engan einstakling í huga, en hins
vegar er sú saga sem sögð er í um-
ræddri bók svo flókin, svo úthugsuð,
útsmogin og samansúrruð að okkar
bestu höfundar fyrr og síðar hefðu
verið meira en fullsæmdir af. Og svo
er hitt, hversu marga menn þurfti
með í plottið svo það gengi upp. Eitt
dæmi um slíkt, sem ég sítera hér eftir
minni, kom upp þegar nýr sakborn-
ingur var dreginn inn í málið, tíu
mánuðum eftir að farið var að yfir-
heyra hina. En samkvæmt dómnum
leiddi vitnisburður nýja mannsins
lögregluna á slóð sendiferðabíls sem
á að hafa verið með í hinni frægu
Keflavíkurför seinna mannshvarfs-
ins. Í framhaldi af því á svo bíllinn að
hafa fundist, og vitni sem hafði hann
til umráða að hafa staðfest við yfir-
heyrslu að hann hafi verið notaður
í umrædda för þetta tiltekna kvöld.
Og eigandi bílsins að hafa staðfest
að annar maður hafi haft að honum
lyklavöld og getað notað á kvöldin –
sá sem talað var um hér að undan.
Svo segir í dómnum að lögregla hafi
tekið mynd af bílnum og sýnt nýja
sakborningnum: Var það þessi bíll?
En að þá hafi viðkomandi ekki ver-
ið viss; sagt að hann minntist þess
ekki að umræddur sendibíll hafi ver-
ið með svarta stuðara, eins og sá á
myndinni. Dómurinn segir einnig að
þetta hafi verið borið undir eigand-
ann, sem þá hafi sagt að hann hafi
nýlega málað stuðarana svarta, því
það hafi verið farnir að sjást á þeim
ryðtaumar.
Eiginlega er það pæling hvort eitt-
hvert forlagið falist ekki eftir þessari
bók, hæstaréttardómnum frá 1980,
og gefi hana út sem skáldsögu.
Hvernig tókst að vefja saman allri
þessari þvælu í máli sem svo reyn-
ist hafa verið uppspuni frá rótum, ja,
eiginlega hefur þurft einhvers konar
snilligáfu til. n
epli
Banani
greip
Ávaxtaðu betur
H
ö
n
n
u
n
: I
n
g
va
r
Ví
ki
n
g
ss
o
n
www.avaxtabillinn.is • avaxtabillinn@avaxtabillinn.is • 517 0110
Gómsætir veislubakkar,
sem lífga upp á öll tilefni.
Er kannski heilsuátak
framundan?
Ávextir í áskrift kosta um
550 kr. á mann á viku
og fyrirhöfn fyrirtækisins
er engin.