Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.04.2017, Qupperneq 16

VIÐTAL
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.4. 2017
S
igurbjörgu Sigurgeirsdóttur þekkja
margir úr fjölmiðlum, viðtalsþáttum
og af greinaskrifum um samfélagleg
málefni en Sigurbjörg er doktor í
stjórnsýslufræði með eftirsótta sér-
fræðiþekkingu á heilbrigðiskerfinu.
Færri þekkja hins vegar ótrúlega sögu henn-
ar og hvernig lífið breyttist í einni svipan fyrir
20 árum. Hún og eiginmaður hennar, Sig-
ursteinn Gunnarsson tannlæknir, höfðu verið
gift í 20 ár þegar Sigursteinn svipti sig lífi.
Fráfall Sigursteins kom öllum sem þekktu
hann mjög á óvart, enda hafði hann verið lífs-
glaður og fyllt líf sinna nánustu af gleði. Þau
hjónin voru ákaflega náin og Sigurbjargar beið
þarna sú stærsta áskorun sem hún hefur tekist
á við; að sætta sig við að maðurinn sem hún
elskaði kaus að fara á þennan hátt og fá í raun
aldrei fullnægjandi skýringar á láti hans, í það
minnsta ekki beint frá hans brjósti.
Sigurbjörg ætlar þann 7. maí næstkomandi
að ganga „Úr myrkrinu í ljósið“ en Pieta á Ís-
landi stendur fyrir 5 kílómetra göngu úr næt-
urmyrkri inn í dagrenningu til að minnast
þeirra sem hafa tekið líf sitt og fyrir þá sem hafa
öðlast von. Sjálf öðlaðist hún von.
„Ástæðan fyrir því að mig langar að segja
þessa sögu er að núna ætla ég að ganga úr
myrkrinu í ljósið. Það eru 20 ár síðan þetta
gerðist, núna í desember, og ég hef verið að
vinna úr þessu allar götur síðan. Ástæðan fyrir
því að ég geng núna og ákveð að tala um þetta
er að ég vil beina athyglinni að eftirlifendum og
hversu hrikalega flókin, sársaukafull og átaka-
mikil úrvinnslan er í þessu sorgarferli sem er
svo ólíkt öðrum sorgarferlum,“ segir Sig-
urbjörg.
Áður en við komum okkur fyrir inni í stofu
ætlar Sigurbjörg í göngutúr með blaðamanni og
ljósmyndara um hverfið í kringum heimili henn-
ar í Bragagötunni, sem eitt sinn var líka heimili
Sigursteins. Við klæðum okkur í útifötin.
Eiginlega átti blaðamaður ekki von á því –
svona þegar maður gerir sér hugmyndir um við-
mælendur sína fyrirfram – að Sigurbjörg væri
svo geislandi af lífsorku og gleði. Viðfangsefnið
er viðkvæmt og erfitt en Sigurbjörg, eins og
hún síðar segir frá, valdi lífið. Það er auðsjáan-
legt.
Brosandi segist hún ætla að ganga með okkur
smá hring í Goðahverfinu, nágrenni Bragagöt-
unnar, sýna okkur æskuslóðir Sigursteins
Gunnarsonar tannlæknis sem lést árið 1997.
Leiðin liggur fyrst að æskuheimili Sigursteins
við Óðinsgötu, hún ætlar að gefa lesendum
ákveðna innsýn í það úr hvaða umhverfi hann
kom.
„Sigursteinn var næstyngstur fimm systkina,
fæddist á heimili sínu á Óðinsgötu og á móti
honum tók Oddur Ólafsson læknir, sem var
mikill vinur og náfrændi móður hans. Alltaf ef
eitthvað kom upp í barnahópnum þá var Oddur
mættur. Sigursteinn átti óskaplega góða og fal-
lega bernsku hér, systkinahópurinn var sam-
heldinn, full gata af krökkum sem léku sér dag-
inn út og inn og foreldrarnir voru flestir á
svipuðu stigi í lífinu. Það var áberandi hvað virt-
ist vel haldið utan um börnin hér í götunni. Fað-
ir Sigursteins starfaði í prentsmiðju og eftir að
móðir hans fór að vinna vann hún lengst af á
smurbrauðstofu og á Hressingarskálanum í
Austurstræti.
Þessu mikla lífi og fjöri sem var alltaf á Óð-
insgötunni fékk ég svo að kynnast 18 ára gömul
þegar við byrjuðum saman. Þar var alltaf svo
margt fólk, mikil gleði, hlegið og skvaldrað og
þar sem ég kom af Akranesi varð heimili hans
og umhverfið hér í kring svona kjölfestan mín í
borginni.
Sigursteinn var sjálfur mjög glaðsinna og það
var það sem laðaði mig að honum, hann bjó yfir
svo mikilli innri ró og sjálfsöryggi sem mér
fannst alveg sérlega heillandi. Aldrei sá ég
þennan mann fara í uppnám eða gera eitthvað í
fljótfærni. Ef eitthvað kom upp á kunni hann
réttu viðbrögðin.
Honum gekk vel í skóla og var afar skapandi,
alltaf með fullt af krökkum í kringum sig og
hafði mikið frumkvæði að alls konar leikjum og
búningagerð. Á unglingsárum byrjaði hann að
mála myndir og spila á gítar, síðar vorum við til
dæmis saman í hljómsveit sem kallaðist Rokk
og co. Það var sama hvar hann var, hvort sem
var í Miðbæjarskólanum, Austurbæjarskóla eða
MR, hann var alltaf í góðum félagsskap og
uppáhald kennaranna sinna. Þá lagði hann sig
fram um að halda fjölskyldunni saman og var
leiðandi í því að skapa gleði í fjölskyldunni, hafa
þorrablót og fjölskylduhátíðir. Þess vegna er
sagan svolítið óvænt og mörgum óútskýrð, þótt
ég sjálf hafi fundið mínar skýringar sem ég ætla
að segja þér frá.“
Síðasta kvöldstundin
Sigursteinn og Sigurbjörg kynnast í MR 1973
og hann býr á Óðinsgötunni hjá foreldrum sín-
um þar til hann er 25 ára gamall og þau Sigur-
björg fara að búa.
„Hann hafði vart farið suður fyrir Hringbraut
þegar hann fór í Tannlæknadeild Háskólans!
Og þegar kom að því að kaupa húseign, eftir
nám og að hafa búið á nokkrum stöðum, var
ekkert annað inni í myndinni en að komast aftur
í hverfið sitt og það varð úr að við keyptum nýtt
hús, á Bragagötu. Ég er mjög fegin því, hér líð-
ur mér vel.“
Við erum að nálgast svolítið skýra mynd af
umgjörð Sigursteins og persónu. En viljum vita
aðeins meira.
„Hann var spaugsamur, hlýr, ljúfur og tillits-
samur og lagði mikla rækt við heimilið. Hann
var til dæmis mikið jólabarn, góður kokkur. Ég
tók strax eftir því hvað hann bar mikla virðingu
fyrir móður sinni og það fann ég að hann yf-
irfærði á mig, hann bar mikla virðingu fyrir
konum. Það sem kannski lýsir honum mjög vel
er að hann var afskaplega vinsæll meðal barna
sem tannlæknir. Hann var með stóran hóp
barna og náði þannig til þeirra að hann þurfti
mjög sjaldan að deyfa þau. Þegar hann deyr er
hann kominn með þrjá ættliði í sömu fjölskyld-
unni á stofuna sína.“
Eftir MR ákveður Sigursteinn að innrita sig í
Háskóla Íslands en Sigurbjörg fer í nám til
Óslóar þar sem hún lærir félagsráðgjöf. Þau eru
trúlofuð þegar hún fer út 1976 og að námi loknu
gifta þau sig 1978 og fara að búa í Kópavog-
inum. Þau prófa að búa og starfa á Reyðarfirði í
eitt og hálft ár, fara þaðan á Akranes og enda
svo í Reykjavík.
Þegar þið farið að fullorðnast saman – hvern-
ig varð ykkar líf?
„Við vorum miklir vinir og félagar og vorum
saman í öllu sem við tókum okkur fyrir hendur.
Síðan gerist það að við komumst að því að ég
gat ekki eignast börn og vissum að það þyrfti
nokkuð mikið inngrip til þess að það gæti geng-
ið. Sambandið okkar var innihaldsrík, við vorum
mjög ánægð saman. Við nutum þess að fylgjast
með starfi hvors annars. Sigursteinn var góður
íslenskumaður og las ræðurnar mínar og grein-
ar sem ég skrifaði. Við vorum samrýmdir vinir.
Við vorum svolítið hrædd við að það að hefja
einhvers konar þrautagöngu til að geta eignast
barn. Við óttuðumst að þetta myndi verða alls-
herjar viðfangsefni sem myndi heltaka okkur.
Að eignast barn yrði upphaf og endir alls, að líf
okkar og samband myndi snúast um það. Við
lifðum mjög góðu og áhugaverðu lífi. Við vorum
svolítið hrædd um að vonbrigðin sem oft fylgja
svona tilraunum myndu gera okkur óham-
ingjusöm. Svo það varð niðurstaðan hjá okkur
að við myndum ekkert gera, heldur sætta okkur
við að svona væri þetta, ég færi ekki í aðgerð og
Sigursteinn vildi heldur ekki ættleiða. Nið-
urstaðan var að gera ekkert í þessu.“
Þar til Sigurbjörg verður allt í einu ófrísk.
„Sumarið sem við kaupum þetta hús, 1995.
Stuttu seinna kemur í ljós að það er utanlegs-
fóstur. Það hreyfði við okkur, setti okkur út af
einhverju spori, einhverri sátt sem við höfðum
náð í lífi okkar. Ég lenti á spítala út af þessu og
eftir þennan atburð byrjar fólk að hræra í okk-
ur, að við ættum að eignast börn og okkur var
meira að segja boðið fram fyrir röðina. Það var
svolítill þrýstingur á okkur þannig að við létum
tilleiðast.
Við fórum í þessar aðgerðir sem tóku alveg
hryllilega á og voru alveg ofboðslega erfiðar fyr-
ir okkur bæði. Ég fór í tvær árangurslausar
meðferðir. Eftir seinni umferðina áttum við
ennþá tvo fósturvísa og vorum að velta því fyrir
okkur að taka upp þráðinn og reyna þetta aftur.
Okkur var sagt að það yrði auðveldara í þetta
skipti því ég þyrfti ekki að fara í eins miklar
hormónameðferðir. En það var kannski ekkert
eitt og sér það versta. Það sem var svo hrika-
lega erfitt var biðin, eftir að búið var að koma
fósturvísum fyrir. Þessi bið lagðist þungt á okk-
ur bæði.
Þetta var ástandið hjá okkur þegar það síðan
gerist á sunnudagsmorgni, 7. desember 1997 að
ég finn hann dáinn. Við höfðum deginum áður
verið að njóta jólanna hér í miðborginni. Daginn
eftir áttum við von á fullt af fólki í piparkökur og
súkkulaði sem hann lagaði eftir uppskrift móður
sinnar. Við fáum okkur kvöldverð, höfðum farið
til Ástralíu um sumarið í ráðstefnuferð þar sem
við kynntumst áströlskum vínum og vorum með
fínan kvöldverð fyrir okkur tvö og vorum að
prófa okkur áfram með ýmiss konar áströlsk
vín. Síðan förum við bara að horfa á sjónvarpið
og ég man að það voru tvær myndir. Fyrri
myndin held ég að hafi örugglega verið Forest
Gump. Þegar næsta mynd byrjar sofnar hann
aðeins, vaknar svo og fer niður og útbýr fyrir
okkur koníak í súkkulaði. Síðan sofna ég fyrir
framan sjónvarpið, vakna þegar komið er langt
inn í miðja mynd. Sigursteinn er að horfa á
myndina og hundurinn okkar Grettir er þarna
hjá okkur. Ég segi að ég ætli að fara inn í rúm
og býð góða nótt. Allt ósköp venjulegt.“
Hefði getað snúið ákvörðuninni við
Klukkan fimm um nóttina vaknar Sigurbjörg
við að sæng Sigursteins er óhreyfð í rúminu og
ljósin eru kveikt frammi.
„Ég hugsa með mér að núna hafi hann sofnað
aftur fyrir framan sjónvarið. En þegar ég kem
fram er hann ekki þar. Stundum kom fyrir að
sjúklingar hans lentu í einhverjum vandræðum
og ef það var sérstaklega slæmt fór hann og
sinnti þeim. Það er því það fyrsta sem mér dett-
ur í hug, að hann hafi farið niður á tann-
læknastofu. Það hafi kannski einhver bara
hringt og ég ekkert vaknað við það. En þetta
var samt mjög óvenjulegt, að vakna upp og
hann ekki í húsinu, það hafði aldrei gerst áður.
Af því að ef hann hafði þurft að fara, þá lét hann
mig vita.
Mér fannst þetta eitthvað skrýtið svo að ég
ákvað að fara niður á tannlæknastofuna hans í
Suðurgötu. Hann hafði ekki farið á bílnum svo
að ég fór á bílnum niður eftir. Ég legg bílnum í
bílageymslunni og þegar ég kem upp sé ég í
gegnum hurðarrifurnar að það er ljós inni hjá
honum og hugsa strax með mér: Jæja, hann
hefur bara þurft að fara í útkall. Ég opna hurð-
ina, geng fyrir horn og sé fætur hans í sófanum
á biðstofunni. Ég tel að hann hafi sofnað þarna.“
Sigurbjörg gengur fyrir hornið og sér þá
hvers kyns var.
„Sigursteinn hafði notað aðferð sem allir
læknar og tannlæknar þekkja. Það var aðferð
sem krafðist þess að hann þurfti að halda út.
Fólk segir stundum; þetta var gert í brjálsemi,
stundarbrjálæði. Þetta var ekki gert í stund-
arbrjálæði. Hann hafði andað að sér klóróformi
í svörtum plastpoka sem hann var með yfir
höfðinu. Það tekur tíma að láta slíkt virka, hann
hefði getað snúið ákvörðun sinni við.
Ég ríf plastpokann af honum og hrópa; Steini,
Steini og ég finn að hann er ennþá heitur. Ég
byrja að blása og hnoða og blása og hnoða og
kalla á hann, því mér fannst einhvern veginn
eins og hann væri þarna ennþá. Mér fannst að
hann hlyti að vera þarna. Ég hringi í 112 og segi
þeim að maður hafi reynt að taka líf sitt – kom-
iði strax. Ég held áfram að blása og hnoða og
man svo allt í einu að ég þarf að hlaupa niður og
opna fyrir neyðarteyminu, það var svo margt
sem þurfti að gera á fáeinum sekúndum. Þarna
niðri fannst mér kominn múgur og margmenni
við hurðina; það var neyðarteymið, lögreglan,
Vernda minningu
hans með því að lifa
Þeir sem þekktu Sigurstein Gunnarsson tannlækni hefðu aldrei getað ímyndað sér
að hann myndi svipta sig lífi. Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir stjórnsýslufræðingur var
gift honum í 20 ár og segir sögu þeirra og magnaða sögu hennar sem eftirlifanda.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is