Morgunblaðið - 22.05.2017, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. MAÍ 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
FormaðurSamtakafyrirtækja í
sjávarútvegi, Jens
Garðar Helgason,
fjallaði á dögunum
um nefnd sem
sjávarútvegsráðherra skipaði
nýlega um endurskoðun veiði-
gjalda. Þessi nefnd hefði í um-
ræðunni fengið nafnið sátta-
nefnd og Jens Garðar velti upp
ýmsum spurningum í tengslum
við þá sérkennilegu nafngift: „Í
mínum huga hlýtur að vera sátt
um atvinnugrein sem nýtir auð-
lindir þjóðarinnar á sjálfbæran
og ábyrgan hátt. Nýtir auð-
lindina með þeim hætti að þeir
sem hana nýta í dag skila henni
af sér í jafngóðu ef ekki betra
ástandi til næstu kynslóðar.
Hvers vegna er ósætti um at-
vinnugrein sem fjárfestir fyrir
milljarðatugi um allt land og
tryggir að öflug fyrirtæki verði
burðarásar síns atvinnusvæðis
og tryggir atvinnuöryggi og há-
launastörf?
Hvers vegna er ósætti um at-
vinnugrein sem ekki einungis
nýtir auðlindina á arðbæran
hátt þjóðinni til heilla, heldur
greiðir aukalega til samfélags-
ins í formi auðlindagjalda?
Hvers vegna er ósætti um at-
vinnugrein sem hefur búið til
þann jarðveg og framtíðarsýn
að upp úr honum spretta
sprota- og nýsköpunarfyr-
irtæki sem skapa ótrúlega
verðmæti úr hliðarafurðum
sem fyrir ekki löngu síðan voru
ekki nýttar?
Hvers vegna er ósætti um at-
vinnugrein sem með sífelldri
kröfu um meiri gæði, betri nýt-
ingu, framleiðni og afköst hefur
getið af sér hátæknifyrirtæki
sem skapa þúsundir starfa og
eru leiðandi á sínu sviði í heim-
inum?
Hvers vegna er ósætti um at-
vinnugrein sem er skólabókar-
dæmi og fyrirmynd fyrir aðrar
fiskveiðiþjóðir um hvernig nýta
á auðlindir sjávar með ábyrgð,
sjálfbærni, framleiðni, hagræði
og samfélagslega ábyrgð að
leiðarljósi?
Um hvað hefur ósættið
verið? Að greinin hafi aðlagast
breyttum aðstæðum með hag-
ræðingu, sameiningum, tækni-
væðingu, umhverfisvitund, ný-
sköpun og framsækni sem
skilað hefur arðbærum rekstri
vegna íslenska fiskveiðistjórn-
unarkerfisins og þeirra aðila
sem starfa innan þess? Er
ósættið virkilega vegna þess að
greinin hefur eitt sjávarútvegs-
kerfa innan OECD skilað til
samfélagsins í formi skatta og
gjalda en þiggur ekki niður-
greiðslur frá samborgurum
sínum?“
Á sama vettvangi, ársfundi
SFS, ræddi dr. Ásgeir Jónsson,
deildarforseti hagfræðideildar
Háskóla Íslands,
um það sem hann
nefndi sex mýtur
um sjávarútveg.
Það var athyglis-
verð umfjöllun um
margvíslegan mis-
skilning í umræðunni um sjáv-
arútveg og þar kom meðal ann-
ars fram að sjávarútvegurinn
skilar ríkissjóði rúmum 20
milljörðum króna á ári í auð-
lindagjald, tekjuskatt og trygg-
ingagjald. Allir þessir gjald-
stofnar hafa farið vaxandi
undanfarinn áratug eða svo og
tekjuskatturinn sem fyrirtæki í
sjávarútvegi greiða hefur til
dæmis margfaldast og skilaði
um tíu milljörðum króna árið
2015.
Þetta er aðeins það sem
greinin skilar beint í gegnum
slíkar álögur til ríkisins, en hitt
er vitaskuld mun meira og
mikilvægara sem hún skilar til
þeirra sem starfa innan
greinarinnar og þeirra fyr-
irtækja sem þjónusta greinina.
Sú bylting sem sjávarútvegur-
inn hefur stuðlað að í tengdum
greinum hér á landi, sem er
ævintýri líkust, og sú trausta
undirstaða byggðar um allt
land sem greinin hefur verið
ætti vissulega ekki að ýta undir
ósætti. Það ættu stjórnvöld
ekki heldur að gera með skipun
nefndar sem er til þess fallin að
ala enn frekar á misskilningi og
mýtum um sjávarútveginn.
Í stað þess að taka undir
mýturnar ættu stjórnvöld að
stuðla að upplýstri umræðu um
þann árangur sem kvótakerfið í
sjávarútvegi hefur skilað. Og í
stað þess að grafa undan því
kerfi, sem gert hefur íslenskan
sjávarútveg nánast einstakan á
heimsvísu, ættu þau að útskýra
hvað það er sem gerir það að
verkum að þetta kerfi hefur
skilað af sér svo farsælli útgerð
á Íslandi á síðustu áratugum,
sem hefur svo aftur stuðlað að
því að efnahagur þjóðarinnar
hefur staðið af sér ytri áföll
betur en dæmi eru um annars
staðar.
Stjórnvöld landa eiga ekki að
ráðast að undirstöðuatvinnu-
greinum þeirra, heldur tryggja
þeim starfsumhverfi þannig að
þær geti blómstrað og tryggt
landsmönnum lífskjör. Hér á
landi felur það til dæmis í sér
að stjórnvöld verji grundvöll
fiskveiðistjórnunarkerfisins,
sem er að aflahlutdeild er út-
hlutað varanlega og að hún er
framseljanleg. Auk þess þarf
sjávarútvegur, eins og allar
aðrar atvinnugreinar, að búa
við hóflega skattheimtu til að
hægt sé að halda áfram fjár-
festingum, framþróun og upp-
byggingu. Á öllu þessu mætti
vera miklu meiri skilningur en
skipun „sátta“nefndar bendir
til að sé fyrir hendi.
Stjórnvöld landa
eiga ekki að ráðast
að undirstöðuat-
vinnugreinum þeirra}
Hvers vegna ósætti?
Í
síðasta mánuði stóð ég á þeim tímamót-
um að verða fertug. Þessi tímamót liðu
nokkuð átakalaust hjá, ég grét ekki að
hafa ekki gert eitthvað sérstakt, var
nokk sama og eyddi varla mínútu í að
velta mér upp að ég er í svona heldur lélegu
formi, gekk bara sátt inn um það hlið að vera
orðin fjörutíu og eitthvað.
Engu að síður ákvað ég að hugleiða í gær, í
góðu veðri í garðvinnu, hvort það væri ekki eitt-
hvað ótrúlega mikilvægt sem ég hefði lært á
þessum tíma sem er liðinn sem ég væri virkilega
að nýta mér í dag. Og þrátt fyrir að ég viti að ég
hafi lært mikið um sjálfa mig og aðra, gang lífs-
ins og hvað skiptir máli og hvað ekki, komst ég
að því að upp úr öllu stendur ákaflega mikilvægt
atriði. Ég er klárari í því að fara með peninga og
veit hvaða þáttur skiptir þar mestu máli.
Lærdómur minn er; Ekki borða peningana þína.
Ég tilheyri einni af fyrstu kynslóðunum hérlendis sem
létu skyndibitastaði soga sig í vítahring ímyndaðra þarfa;
blekkja sig í að eyða margra ára launum í að kaupa sér píts-
ur, kebab, kafbáta, vefjur, pítur, hamborgara, sushi-bakka,
alls konar dýran mat, sem lét launahýrurnar svo fljótt og
auðveldlega gufa upp.
Ef ég, og líklega stór hópur af minni og yngri kynslóðum,
tæki saman hversu mikill peningur hefur farið í mat myndi
maður óska þess eins að þessi peningur væri geymdur ann-
ars staðar en á hafi úti í formi uppleysts úrgangs.
Þar sem ég pikkaði í mosann milli gang-
stéttarhellanna varð ég skyndilega ofurþakklát
að vera að minnsta kosti búin að læra að forðast
skyndibitastaði. Setja í samhengi hvað það
skiptir fjárhag minn miklu máli að setja pen-
ingana í heimatilbúinn mat sem er hægt að nýta
næsta dag jafnvel, frysta, eða bara borða upp til
agna, en vera samt með miklu ódýrara maga-
innhald og hollara en ef maður hefði gert eins og
í gamla daga.
Það er auðvitað ótrúlega dapurlegt að hugsa
um allan peninginn sem maður hefur borðað,
allan þann pening sem gæti verið eitthvað allt
annað en löngu gleymd minning um stundar-
gott bragð og er hvergi annars staðar til. En
fyrst maður er orðinn eldri og reyndari og ekki
eins sólginn í pítsur er ekki úr vegi að deila
þessu. Ég er búin að ræða þetta við dóttur
mína og ef einhver er að lesa sem er í þeim
sporum sem ég var eitt sinn: Prófaðu að kaupa linsubaun-
ir, lauk, kínóa, fiskstykki (sem er ódýrari en margur
skyndibiti þrátt fyrir að vera ekki ódýr) og elda heima. Ég
skil fullkomlega að einhverjum þyki leiðinlegt að elda, hafi
ekki tíma, en það er margfalt þess virði seinna meir að
hafa komið sér þá upp einhverjum uppskriftum sem eru
ekki flóknar og taka jafnvel jafnlítinn tíma og það að keyra
og sækja mat eða bíða eftir heimsendingunni. Nýorðinn
fertugur indíánahöfðingi hefur þetta fram að færa.
julia@mbl.is
Júlía Margrét
Alexanders-
dóttir
Pistill
Ekki borða peningana þína
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Svanhildur Nanna Vigfús-dóttir, stjórnarformaðurVátryggingafélags Íslands(VÍS), segir að íslensk
tryggingarfyrirtæki þurfi að nýta
sér snjalltæknina betur til að
greina hegðun viðskiptavina líkt
og tryggingafélög erlendis.
Tryggingafélög nota nú snjall-
tæknina víða til að greina hegð-
unarmynstur viðskiptavina sinna.
Upplýsingarnar eru svo notaðar
til að ákveða verðlagningu hvers
og eins.
„Ef maður skoðar það sem er
að gerast í Bandaríkjunum, þeir
eru komnir lengst í þessu, þá hafa
mörg sprotafyrirtæki verið að búa
til lausnir og fara síðan í samstarf
með stórum tryggingafélögum.
Við erum gangandi um með tæki á
okkur á hverjum degi sem eru
upplýsingatæki,“ segir Svanhildur.
„Maður gerir samning við sitt
tryggingafélag sem veitir því
heimild til að sækja gögn hjá þér í
gegnum símann þinn eða annað
tæki sem þú ert með.“
Upplýsingarnar verðmætar
Hún segir að upplýsingar sem
snjallsímar og önnur tæki veita
geti verið verðmætar fyrir verð-
lagningu en takmarkið er að ein-
staklingar geti lækkað tryggingar
hjá sér.
„Þetta er þá tengt staðsetn-
ingartækjum. Það er vitað ná-
kvæmlega hvaða leiðir þú ert að
keyra og á hvaða hraða. Þá er til
dæmis verið að fylgjast með
hvernig þú keyrir, ekurðu hratt,
ertu að keyra á löglegum hraða,
og í lok árs færðu lækkun á trygg-
ingunum þínum eftir því hversu
öruggur bílstjóri þú ert. Þetta
vantar í okkar verðlagningu, að
greina betur áhættuflokka við-
skiptavina,“ segir Svanhildur og
bætir við að þetta sé einnig notað
um persónulegri tryggingar eins
og líftryggingar.
„Líftryggingafélög erlendis
eru að fá upplýsingar úr snjall-
úrum, ef þú hreyfir þig ákveðið
mikið, gerir ákveðið mikið af hlut-
um, þá skilar það sér í lægra ið-
gjaldi í lok árs.“
Hún telur nauðsynlegt að
greina fólk í áhættuflokka en sam-
kvæmt þeim erlendu gögnum sem
hún hafi skoðað sé þetta ekki til
þess fallið að hækka tryggingar
hjá einstaklingum. „Erlendis eru
upplýsingar eru notaðar til að
verðleggja staðal en á Íslandi eru
allir verðlagðir eins,“ segir Svan-
hildur en þjónustan sem slík verð-
ur alltaf valfrjás hjá trygginga-
félaginu.
„Þetta verður þjónusta sem
verður undir viðskiptavininum
komið hvort hann þiggur. Þetta er
þróun sem maður er orðinn var
við og hvenær þetta verður að
veruleika á Íslandi er náttúrlega
spurning.“
Tryggingar að breytast
hratt
Svanhildur telur að þegar Ís-
land tekur þátt í þeim breytingum
sem eru nú í gangi erlendis muni
hlutirnir breytast hratt.
„Þetta er smá eins og netvæð-
ingin á sínum tíma, þetta mallar
þangað til það verður allt í einu
stórt skref. Í tryggingageiranum
eru allskonar hugmyndir að fljúga,
allskonar pælingar en samt óljóst
hvernig regluverkið verður í
kringum þá,“ segir Svanhildur en
hugmyndir um að efla upplýsinga-
öflun hjá tryggingafélögum eru
skammt á veg komnar hérlendis.
„Þetta er ekki komið, þetta þyrfti
alltaf að fara í gegnum þróunar-
stig og svo fá samþykki frá Per-
sónuvernd.“
Snjalltæknin notuð
til að greina hegðun
Morgunblaðið/Golli
Bílatryggingar Staðsetningartæknin getur greint hvar og hvernig
ökumaður keyrir. Upplýsingar má síðan nota til að ákveða iðgjald.
Helga Þóris-
dóttir, for-
stjóri Per-
sónuverndar,
segir lög-
fræðileg álita-
efni vera til
staðar þegar
rætt er um
heimildir
tryggingafélaga til að fá aðgang
að persónulegum upplýsingum
viðskiptavina sinna. „Það er ljóst
að stór álitaefni persónuverndar
tengjast þessu. Eitt er að ekki
má vinna upplýsingar nema með
heimild. Það þarf heimild og ef
fólk veitir samþykki þarf það líka
að átta sig á því hvað það er að
gefa grænt ljós á. Ef þú segir nei
má leiða líkur að því að þú borgir
hærri tryggingu en þeir sem
leyfa rýnina á sig,“ segir Helga.
Þá þarf einnig að vera skýrt fyrir
fólki hvernig gögnin eru unnin og
hvaða gögn eru notuð. „Oft ligg-
ur ljóst fyrir að það er verið að
afla meiri upplýsinga en fólk veit
um og þær eru notaðar í öðrum
tilgangi en fólk veit um.“
Lögfræðileg
álitaefni
GÖGNIN ERU HÁÐ SAM-
ÞYKKI PERSÓNUVERNDAR
Helga Þórisdóttir