Morgunblaðið - 24.06.2017, Qupperneq 28

6 stig. 7. Karjakin 5 stig. 8. Topalov 4
stig 9. Bacrot 3 stig 10. Caruana 1
stig.
Það gefur auga leið að viðureignir
með skertum umhugsunartíma eru
misjafnar að gæðum en spennan er
líka meiri.
Magnús lék afar lævísum leik í
þessari stöðu í 3. umferð:
Magnús Carlsen – Vachier-
Lagrave
30. De2!
Verst ýmsum hótunum og virðist
undirbúa framrás b-peðsins.
30. … Kh8??
Hann varð að leika 30. … Bd6 eða
30. … He8.
31. f4!
Vinnur mann. Svartur reyndi ….
31. … exf3 32. Dxe5 Dh5
… en eftir
33. Rf4 Dxh2 34. Rg6+ Kh7 35.
Rxf8+ Kh8 35. Rg6+ Kh7 37. Rf4!
… var frekari barátta vonlaus og
Frakkinn gafst upp í 39. leik.
Hægt er að fylgjast með hrað-
skákunum í dag t.d. á vefsvæði
Chess24., Chessbomb og ICC. Bar-
áttan hefst kl. 16 í dag en kl. 14 á
morgun, sunnudag.
Jóhann og Guðmundur tefla á
Norðurlandamótinu í skák
Norðurlandamótið í skák hefst í
þrem flokkum í Växsjö í Svíþjóð á
mánudaginn. Í opna flokki mótsins
tefla Íslandsmeistarinn Guðmundur
Kjartansson og Jóhann Hjartarson.
Jóhann varð Norðurlandameistari
fyrir 20 árum. Stigahæstur kepp-
enda er Svíinn Nils Grandelius.
Efsta sætið gefur keppnisrétt á
heimsbikarmóti FIDE sem fram fer
í Georgíu í haust.
Lenka Ptacnikova teflir á Norð-
urlandamóti kvenna og þá teflir Ás-
kell Örn Kárason í öldungaflokki
mótsins.
Heimsmeistaranum Magn-úsi Carlsen gekk ekki velá norska mótinu um síð-ustu helgi. Hann hlaut 4
vinninga af níu mögulegum, varð í
6.-9. sæti og Armeninn Levon Aronj-
an hljópst á brott með sigurlaunin og
er allur að færast í aukana eftir
nokkur mögur ár. Sá grunur læðist
að manni að það henti Norðmann-
inum hreinlega betur að tefla skákir
með styttri umhugsunartíma.
Kannski er hann svona næmur á
samtíð sína en staðreyndin er sú að
styttri skákirnar fá æ meiri athygli.
Eftirminnileg var sú kvöldstund
heimsmeistaraeinvígisins í New
York í fyrra þegar úrslitaskákirnar
fjórar, sem Magnús og Karjakin
tefldu að afloknu þunglamalegu 12
skáka einvígi sem lauk án nið-
urstöðu, voru sýndar á breiðtjaldi á
Times Square í New York og Rauða
torginu í Moskvu og fylgdist mikill
mannfjöldi með.
Garrí Kasparov var í vikunni við-
staddur opnun mótaraðar í París,
Grand Chess tour en þar eru mættir
til leiks ýmsir kunnir kappar og enn
og aftur var Magnús Carlsen mættur
til leiks. Kasparov sem er einn skipu-
leggjanda gat þess í viðtali við
frönsku pressuna að þessa dagana
væri auðveldara að finna kostendur
fyrir mót með styttri umhugs-
unartíma. Fyrirkomulagið er þannig
að tíu þátttakendur tefla níu at-skákir
með tímamörkum „25 10 Bronstein“,
síðan er tvöföld umferð í hraðskák-
inni með tímamörkunum „5 3 Bron-
stein“. Kasparov lagði furðu mikla
áherslu á að „Bronstein tímamörkin“
yrðu notuð á Reykjavik Rapid-mótinu
2004 og situr enn við sinn keip. Í því
kerfi bætist ekki við tímann.
Í París eru gefin tvö stig fyrir sig-
ur í at-skákinni og eitt stig fyrir jafn-
tefli. Í hraðskákinni fá menn 1 stig
fyrir sigur og jafntefli er eftir sem
áður ½ vinningur. Þetta eru ekki
slæm býtti fyrir norska heimsmeist-
arann sem að loknum sjö umferðum
hefur náð forystunni. Staðan: 1.
Carlsen 10 stig. 2. Nakamura 9 stig.
3. Mamedyarov 8 stig. 4.-5. So og
Grischuk 7 stig. 6. Vachier-Lagrave
Skákmót með styttri
umhugsunartíma njóta
vaxandi vinsælda
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 2017
Þegar hinn framfarasinnaði at-
hafnamaður Árni Thorlacius hóf
veðurathuganir í Stykkishólmi árið
1845 hófst skeið samfelldra veður-
athugana á Íslandi. Mælingar Árna
eru m.a. notaðar til að reikna vísi-
tölu Norður-Atlantshafssveiflunnar
sem hefur áhrif á veður á stórum
hluta norðurhvels. Vegna mik-
ilvægis hennar er hún algengt um-
fjöllunarefni innan vísinda, og þótt
ljóst sé að Árni gerði sér vel grein
fyrir mikilvægi samfelldra veð-
urathugana, er ekki víst að hann hafi
órað fyrir því að mælingar hans
yrðu grunnurinn að þúsundum vís-
indagreina.
Samfelldar mæliraðir verða verð-
mætari eftir því sem þeim er við-
haldið lengur og mæliröðin frá
Stykkishólmi er því einstök. Í
Reykjavík er saga veðurathugana
brokkgengari, lengi var flakk á veð-
urstöðinni sem rýrir gildi mæliraða
frá henni. Síðustu 45 ár hafa veður-
athuganir verið gerðar í mælireit við
hús Veðurstofu Íslands við Bústaða-
veg og er það lengsta tímabil sam-
felldra mælinga í Reykjavík. Í mæli-
reit eru stundaðar hefðbundnar
veðurathuganir, auk mælinga á
nokkrum sérstökum veðurþáttum
sem mældir eru á fáum stöðvum, –
og sumir ekki mældir annars staðar
á Íslandi. Þegar Veðurstofuhúsinu
var valinn staður fyrir tæpum 50 ár-
um, var hugað að því að þar væri
gott pláss fyrir mælireit með til-
heyrandi verndarsvæði, en einnig
var haft í huga að frá Veðurstofu-
húsinu væri nær óhindruð sýn til
sjóndeildarhringsins í allar áttir.
Mælireiti sem þennan má finna í
flestum höfuðborgum nágranna-
landa okkar. Þekking á veðurfari
þessara borga og breytingum á því
byggist gjarnan á mælingum sem
gerðar eru í þessum mælireitum.
Mælireitir eiga þó oft erfitt upp-
dráttar á borgarsvæðum, þeir eru
plássfrekir auk þess sem þeir þurfa
verndarsvæði svo mishæðir, bygg-
ingar, skógur og aðrar fyrirstöður
hafi lítil áhrif inn í reitinn og trufli
ekki mælingar þar.
Nýlega bárust fregnir af því að
ríkisvaldið og Reykjavíkurborg
hefðu skrifað undir viljayfirlýsingu
um að skipuleggja byggð á svokall-
aðri Veðurstofuhæð, þar með talið á
hluta þeirrar lóðar sem Veðurstofan
hefur nú yfirráð yfir. Verði þetta
raunin er nauðsynlegt að huga að
staðsetningu mælireitsins og hvort
flytja eigi hann annað í borgarland-
inu. Tvennt þarf að athuga sér-
staklega í þessu sambandi. Í fyrsta
lagi þarf að flytja reitinn á stað þar
sem hann fær að vera í friði næstu
áratugi, – og þessi staður þarf að
vera sem sambærilegastur við nú-
verandi staðsetningu hvað veður-
skilyrði varðar. Ef reiturinn yrði
fluttur á stað sem væri mikið fjær
sjó og hærra yfir sjávarmáli þar sem
veðurskilyrði eru mjög frábrugðin
því sem á við um stóran hluta borg-
arinnar yrði gagnsemi mælinganna
minni auk þess sem stórt brot yrði í
mæliröð Reykjavíkur. Í öðru lagi
þarf nokkuð langt tímabil fyrir sam-
tímamælingar á gamla reitnum og
þeim nýja. Ef vel ætti að vera þyrfti
um sjö ár til samanburðar, þó líklega
megi komast af með styttra tímabil,
ef á sama tíma væri byggt upp net af
sjálfvirkum veðurstöðvum á höfuð-
borgarsvæðinu og bæði gamli og nýi
mælireiturinn kvarðaðir miðað við
mælingar í netinu. Rauntímaupplýs-
ingar frá þéttu neti veðurstöðva á
höfuðborgarsvæðinu eru hagsmuna-
mál íbúanna. Slíkt net stöðva ætti að
vera rekið eftir alþjóðlegum stöðlum
í samvinnu við Veðurstofuna þannig
að mælingar nýtist einnig að fullu
við eftirlit og rannsóknir.
Ýmis rök mæla þó gegn því að
reiturinn sé fluttur. Flest þau svæði
sem álitleg eru fyrir nýja staðsetn-
ingu eru líklega einnig góð bygging-
arlönd, og þá vaknar sú spurning
hvort ekki sé betra að byggja þar og
halda staðsetningu núverandi reits
óbreyttri. Einnig þýðir hinn langi
tími sem þarf fyrir samanburðar-
mælingar að færsla reitsins hentar
ekki til að leysa bráðan húsnæð-
isvanda á höfuðborgarsvæðinu.
Mikilvægt er að hafa í huga að
loftslag á hnettinum breytist nú
hraðar en það hefur gert í þúsundir
ára, og er Ísland þar ekki undan-
skilið. Á sama tíma er höfuðborg-
arsvæðið einnig að breytast, sem
hefur áhrif á veðurfar á svæðinu.
Einungis með því að bera saman
óraskaðar mælingar innan höfuð-
borgarsvæðisins og utan þess er
hægt að greina þessa orsakaþætti í
sundur. Einnig duga samanburðar-
mælingar ekki fyrir allar mælingar.
Veðurmet, s.s. úrkomumet og snjó-
dýpt, úreldast við færslu mælinga,
raðir hámarks- og lágmarkshita eru
viðkvæmar fyrir raski, og í raun
ómögulegt að staðhæfa að hitamet á
nýjum stað séu sambærileg við þau
sem mældust á fyrri stað.
Á grundvelli þessa teljum við að
það sé misráðið að flytja mælireit
Veðurstofunnar. Þær mælingar sem
þar eru stundaðar eru mikilvægar
fyrir höfuðborgarsvæðið og landið
allt og brot í samfelldum mæliröðum
valda tjóni fyrir rannsóknir og eft-
irlit með náttúrufarsbreytingum.
Mælingarnar og sjónmetnar athug-
arnir á Veðurstofunni mynda órofa
heild, sem ekki ætti að aðskilja.
Svæðið umhverfis mælireitinn er
þegar vinsælt meðal íbúa nærliggj-
andi hverfa fyrir ýmiskonar frí-
stundaiðkun. Vel mætti hugsa sér að
bæta þessa aðstöðu og gera almenn-
ingsgarð með runnum og lággróðri
umhverfis reitinn. Slíkt gæti orðið til
þess að bæta nýtingu svæðisins og
skapa frið um staðsetningu mæli-
reitsins.
Veðurathuganir í Reykjavík
Eftir Halldór Björnsson, Guð-
rúnu Nínu Petersen, Harald
Ólafsson, Þórönnu Pálsdóttur,
Elínu Björk Jónasdóttur, Þórð
Arason, Sibylle von Löwis og
Árna Sigurðsson
Árni
Sigurðsson
»Hinn langi tími sem
þarf fyrir saman-
burðarmælingar þýðir
að færsla reitsins hent-
ar ekki til að leysa bráð-
an húsnæðisvanda á
höfuðborgarsvæðinu.
Höfundar eru veðurfræðingar.
Elín Björk
Jónasdóttir
Þóranna
Pálsdóttir
Haraldur
Ólafsson
Halldór
Björnsson
Þórður
Arason
Sibylle von
Löwis
Guðrún Nína
Petersen
Kanada er næst-
stærsta land í heimi.
Sífellt má undrast hið
mikla landflæmi. Þegar
ég vann á Veðurstofu
Kanada (Atmospheric
Environment Service)
á áttunda áratugi síð-
ustu aldar naut ég
þeirra forréttinda að
taka þátt í ískönnun á
sundunum milli nyrstu
eyja Kanada. Við flug-
um langar leiðir yfir
endalausar ísbreiður. Ég hef átt
heima um hálfan áratug á þremur
stöðum í þessu stórfenglega landi.
Fyrst þar sem ég sá dagsins ljós í
litlum bæ á sléttum Saskatchewan
þegar einungis voru liðin 70 ár frá
stofnun Kanada, síðar á ævinni í
stórborgunum Montréal og Toronto.
En fyrst nú síðustu tvo áratugina,
löngu kominn til Íslands, hef ég áttað
mig á ógnarstærð
landsins, þökk sé nær
árlegum flugferðum
vestur héðan til Seattle
á vesturströnd Banda-
ríkjanna þar sem sonur
minn og fjölskylda býr.
Frá Íslandi er flogið
skemmstu leið eftir
stórbaug á jarðarkúl-
unni sem liggur einmitt
um nyrstu héruð Kan-
ada. Þar gefur á að líta
ef flugfarþegar nenna
að líta út um gluggann
og skýjabreiður á flug-
leiðinni byrgja ekki sýn. Klukkutím-
um saman er flogið yfir forvitnilegar
óbyggðir með einstaka strjálum
þyrpingum húsa þegar sunnar dreg-
ur smám saman á leiðinni. Ótal vötn,
smá og stór, auka á fjölbreytnina,
nyrst virðist gróðursnautt en sunnar
er landið skógi vaxið. Stöku vegir
birtast, byrja á einum stað og enda
svo allt í einu, að því er virðist laus-
tengdir við vegakerfi og slóðir til
mannabyggða sunnar í landinu. Síð-
asta „spottann“ til vesturstrandar
meginlandsins er flogið yfir ægifög-
ur Klettafjöllin. Þess má geta að
Kanada er 100 sinnum stærra en Ís-
land.
Fólkið og þjóðin
Kanadamenn er miðlungsstór
þjóð, ekki nema um 100 sinnum fjöl-
mennari en Íslendingar. Flestir búa
á tiltölulega mjórri ræmu meðfram
landamærum Kanada og Bandaríkj-
anna. Áðurnefndar norðurslóðir eru
strjálbýlar. Nú er svo komið að rúm-
lega 80% þjóðarinnar búa í borgum.
Kanada hefur frá því á nítjándu öld
verið mikið innflytjendaland. Þegar
börnin mín byrjuðu í leikskóla og
barnaskóla í Montréal um 1970 voru
þar börn af um það bil 25 þjóðernum
og trúarbragðaflóran var eftir því.
Árlega bættust þúsundir við þjóðina
hvaðanæva úr heiminum. Tvö op-
inber tungumál eru í landinu, enska
og franska.
Þegar evrópsku nýlenduveldin
lögðu undir sig lönd frumbyggja og
tóku að ráðskast með þá á ýmsa lund
fór margt úrskeiðis. Seinni tíma
stjórnvöld hafa beðist afsökunar á
framferði sínu og reynt að bæta ráð
sitt. Frumbyggjar njóta nú viður-
kenningar og krafan er að þeir ráði
málum sínum samkvæmt lýðræð-
islegum leikreglum.
Kanada er mikið menningarland
þar sem vísindi og listir eru á háu
stigi. Verklegar framkvæmdir og
framfarir á flestum sviðum eru mikl-
ar en eins og gengur og gerist í fjöl-
þættu þjóðfélaginu er deilt um stefn-
ur og tillögur. Fylkin tíu ásamt
þremur stórhéruðum sem Kanada
skiptist í eru nokkuð sjálfstæð þrátt
fyrir allsherjarlöggjöf og alríkis-
stjórn í Ottawa, höfuðborg Kanada.
Kanada nýtur virðingar í hinum
stóra heimi og hefur löngum verið
viljugt að taka þátt í hjálparstarfi og
fjárhagslegum stuðningi við líðandi
mannkyn í öðrum löndum. Nokkur
afturkippur var þó um tíma í þessum
efnum, en svo er að sjá sem stefnu-
breyting hafi nú orðið í ætt við fyrri
áhuga Kanada á þróun og hjálpar-
starfi erlendis.
Kanada og Ísland
Það hefur löngum farið lítið fyrir
fréttum frá Kanada hér á landi. Þó á
sér stað allmikið og árangursríkt
samstarf milli landanna á ýmsum
sviðum lista, vísinda og viðskipta.
Flutningar fólks milli landa eiga sér
líka stað nú á dögum og margs kyns
gagnkvæm kynni. Ferðamennska
eykst og kunnug eru ferðalög og
samskipti Vestur-Íslendinga í Kan-
ada og ættmenna hér á landi.
Hin margþættu tengsl landanna
mætti efla en hvort sem úr því verð-
ur eða ekki er ástæða til að samfagna
Kanadamönnum á tímamótum. Megi
Kanada farnast vel og koma heim-
inum að gagni næstu áratugina.
Eftir Þór Jakobsson
» Þegar evrópsku
nýlenduveldin lögðu
undir sig lönd frum-
byggja og tóku
að ráðskast með þá
á ýmsa lund fór
margt úrskeiðis.
Þór
Jakobsson
Höfundur er kanadískur og íslenskur
ríkisborgari.
thor.jakobsson@gmail.com
Kanada 150 ára
Allt um sjávarútveg