Morgunblaðið - 31.07.2017, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. JÚLÍ 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hagstofangreindi fráþví fyrir
helgi að meðal-
aldur grunnskóla-
kennara héldi
áfram að hækka.
Um aldamótin var
meðalaldurinn 42,2 ár en 46,8
ár í fyrra. Kennarar yfir sex-
tugu eru nú ríflega 14% af
heildinni en voru innan við 6%
fyrir rúmum tveimur ára-
tugum. Áhyggjuefnið er þó ekki
að skólarnir búi yfir mörgum
kennurum með góða reynslu,
heldur hitt, að ungum kenn-
urum fer ört fækkandi. Fyrir
tveimur áratugum var um sjötti
hver kennari innan við þrítugt,
nú er tuttugasti hver á þeim
aldri. Með slíkri þróun stefnir
augljóslega í óefni.
Annað sem Hagstofan sagði
frá fyrir helgi var að starfs-
mönnum grunnskólanna hefði
fjölgað um 30% á síðustu tæpu
tveimur áratugum. Á sama
tímabili hefur nemendum fjölg-
að um 5%, en fjöldi nemenda
sveiflast raunar lítillega á milli
ára og var til dæmis sá sami ár-
ið 2012 og 1997.
Í samtali við Morgunblaðið
um þessa þróun sagði Ólafur
Loftsson, formaður Félags
grunnskólakennara, að ef ekk-
ert yrði að gert yrði kennara-
skortur á næstu árum. „Þetta
er vandamál sem við vitum af
og það þarf að gera eitthvað
mikið í því fyrr en síðar. Það
vita allir hvað þarf að gera en
það gengur erfiðlega hjá
stjórnvöldum að horfast í augu
við vandann og gera það sem
þarf að gera.“ Í samtalinu við
Ólaf kom einnig fram hvar
skórinn kreppir að hans mati;
allar kannanir sýni að það sem
fæli fólk helst frá kennara-
starfinu sé annars vegar kaup
og kjör og hins vegar vinnu-
aðstæður.
Þegar horft er á
hvernig fjölgunin
skiptist á milli
starfssviða í skól-
unum má sjá að
kennurum og leið-
beinendum hefur
fjölgað töluvert, en fjölgunin er
meiri, einkum hlutfallslega, á
meðal annars starfsfólks
grunnskólanna. Þar er um að
ræða sérkennara, þroskaþjálfa,
skólasálfræðinga og náms-
ráðgjafa, stuðningsfulltrúa og
uppeldisfulltrúa. Formaður
Félags grunnskólakennara
segir að aldrei hafi verið tekin
ákvörðun um að þróunin yrði
með þessum hætti, þetta hafi
„bara þróast svona“. Og hann
velti upp þessari spurningu:
„Erum við örugglega að setja
aurana og kraftana í réttu hlut-
ina?“
Þetta er auðvitað lykil-
spurning þegar kemur að hvers
konar rekstri, ekki síður
rekstri grunnskóla en annarra
stofnana eða fyrirtækja. Og
þær tölur sem Hagstofan birti
fyrir helgi, auk ummæla for-
manns Félags grunnskóla-
kennara, benda til að áhersl-
urnar séu ekki réttar.
Séu ástæður þess að ungir
kennarar fást ekki til starfa
einkum þær að kaup og kjör
séu ófullnægjandi er full
ástæða til að efast um að sú
þróun gangi upp til lengdar að
nemendum fjölgi um 5% en
starfsfólki um 30%. Það er ekki
hlaupið að því að bæta kjörin
verulega þegar starfsfólki
fjölgar svo mjög. Þetta þarf að
ræða í fullri alvöru og leggja
um það línur til framtíðar
hvernig bregðast skuli við.
Haldi þessi óheillaþróun áfram
er augljóst að grunnskólanna
bíður miklu meiri vandi en þeir
glíma við nú.
Sterkar vísbend-
ingar eru um að
endurskipuleggja
þurfi starfið í grunn-
skólum landsins }
Óheillaþróun
Xi Jinping, for-seti Kína,
hnyklaði vöðvana í
gær með hersýn-
ingu þar sem sýnt
var mikið af nýj-
ustu hergögnum
landsins. Meðal þeirra var
langdræg flaug af nýrri gerð.
Sýningin var haldin í tilefni
þess að níutíu ár eru liðin frá
stofnun þess sem nú heitir
Frelsisher alþýðunnar.
Hersýningin er aðeins einn
liður í því að treysta stöðu
Kína á alþjóðavettvangi og
senda öðrum þjóðum, nær og
fjær, skýr skilaboð um að Kín-
verjar séu ekki aðeins fjöl-
mennastir þjóða heldur einnig
vaxandi herveldi.
Kína ætli sér að
ráða því sem máli
skiptir í næsta ná-
grenni, auk þess að
hafa getu til að
gæta kínverskra
hagsmuna í fjarlægum lönd-
um, en Kínverjar hafa sótt
mjög í sig veðrið víða, til dæm-
is í Afríku og á norðurslóðum,
eins og Íslendingar hafa orðið
varir við.
Óskandi væri að stjórnvöld í
Kína legðu meira upp úr því að
hafa hemil á stjórnlausum ná-
granna sínum á Kóreu-
skaganum en að sýna mátt
sinn með sama hætti og sá ger-
ir reglulega.
Kína hefur óþægi-
lega mikinn áhuga
á að sýna hern-
aðarmátt sinn}
Vöðvarnir hnyklaðir H
efði ég verið spurð fyrir nokkrum
árum: Hefurðu verið áreitt kyn-
ferðislega? hefði ég tiltekið eitt
stakt dæmi. Jú, það var þarna
einhver perri sem bauðst til að
keyra mig heim eftir vinnu þegar ég var 18 ára
en keyrði mig í staðinn upp í Öskjuhlíð. Ég hljóp
út úr bílnum, þvert yfir skóginn, upp á veg og
endaði heima hjá mér. Óhult en skelfd. Það hefði
verið mitt svar.
Í dag er staðan önnur, ég get ekki svarað
þessu jafn skjótt og vel því ég veit betur.
Ég hef margsinnis oftar verið áreitt kynferð-
islega, eins og velflestar kynsystur mínar og
margir karlmenn. Enda kannski ekki að furða
að maður hafi lengi vel ekki fattað að óþægindin
sem maður upplifði voru í raun kynferðisleg
áreitni. Lög sem skilgreindu kynferðislega
áreitni sem hluta af misrétti kynjanna voru t.d.
ekki samþykkt fyrr en 2000.
Í dag þyrfti ég því mun lengri umhugsunarfrest við
spurningunni; Hefurðu verið áreitt kynferðislega? Ég
þyrfti að rekja mig í gegnum lífið. Fara í gegnum atvik sem
vöktu ónot án þess að skilja eðli þeirra. Þurfti mér ekki að
verða meint af líkamlega? Var þetta eitthvað endilega við-
komandi að kenna? Var það ekki bara maður sjálfur sem
var viðkvæmur? Hafði gert eittvað sem bauð upp á þetta.
Þökk sé umræðu og fræðslu veit ég betur.
Kannski gæti ég byrjað þegar ég var 10 ára, á Benidorm,
í vatnsleikjagarði. Og fullorðinn karlmaður sat á bakkanum,
starði á mig glottandi og gerði klámfengnar hreyfingar með
tungunni. Fatta um leið að ég er að gleyma köllum sem
stunduðu að hringja í heimasíma hjá fólki á
laugardagsmorgnum þegar foreldrar á flestum
heimilum voru enn sofandi. „Ertu ein? Hefurðu
séð typpi?“ Býst við að það hafi verið þegar
maður var svona 6, 7, 8 ára gamall. Maður
skellti bara á. Afgreitt.
Ég er kannski búin að afgreiða barnæskuna,
en sannarlega ekki unglingsárin. Nei, ég er enn
að gleyma. Árunum þegar það þótti smellinn
leikur að reyna að koma við þetta nýja á stelp-
unum í 12 ára bekk; brjóstin á þeim. Ég, orðin
ógeðslega þreytt á þessu og ráðavant, skreið
undir borð einn daginn og sagðist myndu grípa
um punginn á þeim.
Ég hætti hér og fer yfir í unglinsárin. Þegar
maður fór að fara á böll, partí, seinna bari.
Kynntist góðum drengjum en líka óvandaðri
týpum sem í skjóli „áhuga“ reyndu að rífa mann
til sín í sleik eða í miðju spjalli bak við kirkjuna,
reyndu að rífa upp bolinn á manni. Næs strákar sem buðust
til að fylgja manni til dyra í afmælum en í forstofunni tróðu
þeir lúkunum á sér innanklæða á mann án þess að maður
gæti gólað; „hægan!“
Að fara að svo að vinna á kaffihúsum og börum setti
mann í stöðugan miðdepil. Maður varð stelpan sem hlaut að
biðja um það að vera áreitt kynferðislega, vinnandi svona
um miðjar nætur á bar.
Hvaða kona getur því í raun svarað því skjótt og vel ekki
hvort heldur hversu oft þær hafa verið áreittar kynferð-
islega? Það er auðveldara að muna hvenær það var síðast.
Kannski var það bara smekklaus brandari frá vinnufélaga,
með klígjulega kynferðislegum undirtón. julia@mbl.is
Júlía Margrét
Alexand-
ersdóttir
Auðveldast að muna það nýjasta
Pistill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Axel Helgi Ívarsson
axel@mbl.is
Hálendisvakt Lands-bjargar er í fullumgangi, en hún munstanda til loka ágúst-
mánaðar. Jónas Guðmundsson hjá
Landsbjörg segir í samtali við
Morgunblaðið að hálendisvaktin sé
orðin að ómissandi hlekk í íslenskri
ferðaþjónustu, en vaktin sinnti rétt
rúmlega tvö þúsund atvikum í
fyrra. Fjórðungur þeirra telst til
þeirra þriggja flokka sem teljast til
alvarlegustu atvika, að sögn Jón-
asar.
Spurður hvernig þetta sumar
sé að þróast svarar Jónas að nóg sé
nú að gera hjá liðsmönnum
hálendisvaktarinnar. „Hóparnir á
flestum stöðum sinna nokkrum at-
vikum á dag. Þá er nokkrum sinn-
um búið að flytja slasaða ein-
staklinga til móts við sjúkrabíl og
flytja nokkra með þyrlu,“ segir Jón-
as.
Kærkomin viðbót
í Skaftafelli
Tilraunaverkefni með tilkomu
viðbragðsvaktar í Skaftafelli hófst
fyrir um tveimur vikum. Jónas seg-
ir verkefnið fara ágætlega af stað.
Nokkuð sé um minniháttar atvik, en
til þessa hafa þó ekki komið upp
meiriháttar óhöpp á svæði hálendis-
vaktarinnar. Þá segir Jónas þörf á
viðveru björgunarsveita í Skafta-
felli. Það verði þó betur metið eftir
sumarið. „Við höfum heyrt það frá
landvörðum og öðrum á staðnum að
viðbragðsvaktin sé kærkomin viðbót
því þá geta þeir einbeitt sér betur
að sínum störfum,“ segir Jónas.
Stuðningur að fjallabaki
Arnar Gunnarsson, annar hóp-
stjóra hálendisvaktarinnar að fjalla-
baki, segir að störf þar hafi gengið
ágætlega í sumar. Tvö til fjögur at-
vik koma upp á hverjum degi, að
sögn Arnars, flest minniháttar. Vís-
ar hann þá til lítilsháttar meiðsla á
göngufólki þótt alvarlegri atvik
komi einnig upp. „Til dæmis þurft-
um við nýlega að flytja konu, sem
hafði slasast á göngu við Brenni-
steinsöldu, á börum til móts við
sjúkrabíl,“ segir Arnar um alvar-
legri atvik sem komið hafa upp á
svæðinu í sumar.
Þónokkuð er um að ökumenn
festi bíla sína í ám og öðrum svæð-
um við Landmannalaugar, að sögn
Arnars. Spurður hvort rekja megi
óhöppin til þess að ferðalangar
mæti á illa búnum ökutækjum kveð-
ur hann nei við. „Aðallega er van-
kunnáttu ökumanna um að kenna,“
segir Arnar. Mikil umferð er um
Landmannalaugar og nágrenni,
bæði fólks á bílaleigubílum og
þeirra sem komið hafa til landsins á
einkabílum, að sögn Arnars. Er-
lendir ferðamenn eru í miklum
meirihluta yfir þá hópa sem koma
til Landmannalauga. Þó hafi mikill
fjöldi Íslendinga á svæðinu í sumar
komið sér nokkuð á óvart.
Ferðafólk misvel útbúið
Arnar segir að útbúnaður
ferðamanna sem verða á hans vegi
að fjallabaki sé beggja blands.
„Sumir eru mjög vel útbúnir,
hafa kynnt sér svæðið mjög vel og
virðast vita hvað þeir eru að
gera. En svo virðist ekki vera
neinn millivegur á milli þessa
hóps og þeirra sem vita ekki
neitt,“ segir hann og bætir við
að ferðamenn taki mjög vel í þá
aðstoð og fræðslu sem hálend-
isvaktin hefur upp á að bjóða.
„Fræðslan og almennt spjall við
gesti og gangandi hjálpar að ég
held mjög mikið,“ segir Arnar.
Hálendisvaktin orðin
að ómissandi hlekk
Ljósmynd/Arnar Gunnarsson
Fastur Hálendisvaktin að störfum við að losa bíl úr á suðaustan við Rétt-
arhnúk í Jökuldölum. Oft eru ökumenn ókunnugir aðstæðum sem þessum.
Jónas Guðmundsson hjá Lands-
björg segir síðustu fjórar vik-
urnar hafa verið afar annasamar
hjá björgunarsveitum landsins.
Spurður um sérstök álags-
svæði yfir sumarið segir Jónas
álagið af augljósum ástæðum
meira á vinsælum ferða-
mannastöðum.
„Við höfum tekið eftir mikilli
aukningu í F1-útköllum. Við
sjáum nokkurra tuga prósenta
aukningu frá því í fyrra og
allt upp í hundrað pró-
sent aukningu frá því
fyrir fjórum árum,“ seg-
ir Jónas. F1 er alvarleg-
asta gerð útkalla og
eru þá oftast
mannslíf í húfi.
Það á þó eftir að
koma betur í ljós
hvernig árið þróast
og þá hvort útköllum
heldur áfram að
fjölga, segir Jónas
ennfremur.
Annasamar
vikur að baki
SLYS OG ÓHÖPP Í SUMAR