Dagsbrún - 01.06.1893, Blaðsíða 13

93—
Athuganir við sköpunarsöguna.
Framhald.
VI.
SAMDRÁTTUR EFNA OG KRYSTALLAR.
Jafnframt því, aö þokan þéttist og hnettimír myncluðust,
kom og fram nýtt aðdráttarafl —samdráttur ofna— (v. skyldleikí
efna, chemical affinity). Þyngdarlögmálið þrýstir efnunum saman í
linetti, en efna-samdrátturinn sameinir frumagnirnar og framleiðir á
þann hátt nýja og nýja efnablöndun.
Ekki geta menn neitt sagt um það, livað hið upphaflega-
frumefni sólkerfisins hafi verið. Máske það hafi verið eitt afhinum
svokölluðu' „einfoldu, efrium'i (efnum, sem ekki or liægt að skipta í
aðgreind efni) eða önnur enn þá einfaldari efni, sem hin sóu sam-
bland af. Ef vér lítum til þess, hversu einfalt efni vatnsefnið (hyd-
rogen) er, liið léttasta efni, er menn þekkja, ef vér lítum til þess,
hversu mikið var af því á jörðinni í upphafi, að það liggur enn
utan um sólina, sem kápa, mörg þúsund mílur á þykkt, að litmæl-
irinn (spectroscope) sýnir ógrynni af því í stjörnum og stjörnu-þok—
um, þá ætla margir vísindamenn, að vatnsefnið sé frumefni það, er
hin önnur frumefni hafi myndast af. Aðrir ætla, að vatnsefnið
sjálft sé myndað af enn frumlegra efni, ef til vill líku því hinu
létta, ókunna loptefni, er virðist liggja langar leiðír út frá hydrðgen
belti sólar. Þetta eru auðvitað getgátur, en víst er það, að mikið er
af hydrogen í liinum ným}rnduðu heimum. Önnur efni koma og
fram á hnöttunum, sem eru að myndast. Nitrogen liafa menn fund
ið í möi'gum stjörnum og stjörnuþokum, en sólin liefir mörg af frum-
efnum vorum og nokkra af málmum jarðarinnar í loptkenndu ásig—
komulagi og sýnir oss þannig, hvernig liið efnislega (chemiska) á-
stand jarðar einu sinni liafi verið.
Þegar jörðin kólnaði, drógust hin ýmsu efni saman í nýja
efnasamblöndun. Einkum var það súrefnið (oxj-gen), er saraeinaði
sig við flest öll önnur efni. er það gráðugt mjög og mikið til af
því. Af blöndun þessari komá sýrur og sölt (oxides og acids) og,
er það blandaðist aptur og aptur, hvað við annað, soin fram efnis-