Fréttatíminn - 18.03.2017, Side 15

| 15FRÉTTATÍMINN | LAUGARDAGUR 18. MARS 2017
Nýr Menntaskóli í tónlist, MÍT,
tekur til starfa í haust. Skólinn er
stofnaður af Tónlistarskólanum í
Reykjavík og Tónlistarskóla FÍH og
býður upp á fjölbreytt tónlistarnám
í rytmískri og klassískri tónlist.
Tónlistarnám í takt
við framtíðina
Námið er góður valkostur fyrir þá
sem vilja stunda fjölbreytt tónlistar­
nám og hægt verður að ljúka
stúdents prófi frá MÍT með tónlist
sem aðalnámsgrein.
MÍT opnar fyrir umsóknir
Kynntu þér MÍT á framhalds-
skólakynningu í Laugardalshöll
dagana 16.–18. mars 2017 eða
á www.menton.is.

Umsóknarfrestur er til 21. apríl og inntökupróf verða haldin 29. apríl.
Sótt er um námið á www.menton.is.
Menntaskóli í tónlist | menton.is
þéttinum urðu gufuvélarnar hag-
kvæmari og öflugri en gufuvélar
fyrri tíma, fyrsta nýja gufuvéla-
verksmiðjan tók til starfa 1774.
Þessu öllu fylgdi vélvæðing í land-
búnaði og iðnaði, síðar léttu járn-
brautir mönnum ferðalög. Verk-
smiðjurekstur í iðnaðarborgum
leiddi til gífurlegrar fólksfjölgun-
ar, framleiðsla jókst til muna. Um-
svifamestu nýlenduþjóðir í Evrópu
höfðu að auki haslað sér völl í Vest-
urheimi. Þangað mátti sækja ódýr
hráefni og landbúnaðarvörur,
þar var nóg af landi og hræódýru
vinnuafli, – ef ekki beinlínis þræl-
um. Þeir Evrópubúar sem áður
höfðu sinnt frumframleiðslu þustu
nú til iðnaðarborganna að hamast í
verksmiðjum.
England/Bretland
Ástæða þess að upphaf iðn-
byltingarinnar er rakið til Eng-
lands en ekki Niðurlanda, Skandin-
avíu eða Frakklands, hvað þá
Japans og Kína, eru ekki þær að
Watts var af skosku bergi brotinn
heldur voru aðstæður í náttúrunni
hagstæðastar þar. Kol knúðu gufu-
vélarnar og í jörðu á Bretlandi var
gnægð kola. Efnahagsþróunin þar í
landi var hröð og á 19. öld var ríkið
öflugast heimsvelda, þar gekk sólin
aldrei til viðar.
En böggull fylgdi skammrifi.
Þessu fylgdi nefnilega gífurleg
mannfjölgun í ört stækkandi borg-
um; sumir bjuggu við mestu auðæfi
sem þekkst höfðu, aðrir máttu þola
örbirgð í hrörlegum fátækrahverf-
um borga í ótrúlegum og örum
vexti; karlar, konur og börn.
Stjórnvöld máttu horfast í augu við
húsnæðisvanda almennings. Mest-
an hluta 19. aldar töldu leiðandi öfl-
in að markaðurinn myndi að lok-
um leysa þennan vanda. Aðrir voru
ekki eins sannfærðir, félagar í ýms-
um góðgerðarsamtökum og m.a.s.
ein bankastjóradóttir börðust hart
fyrir bættum húsnæðiskjörum og
stóðu fyrir byggingu mannsæm-
andi húsnæðis fyrir þá verst settu.
Ytri og innri aðstæður
Áður höfðu verksmiðjueigendur
ruslað upp hreysum fyrir verka-
menn sína, aðstæður þar og vinnu-
aðstaða þeirra voru með slíkum
hörmungum og eindæmum að
mannkynsskömm er að; kólera
og taugaveiki grasseruðu í fjölbýl-
ishreysum þessum enda margar
fjölskyldur um hvern kamar. Í byrj-
un 20. aldar töldu Bretar 9 milljón-
ir og þrátt fyrir tvær heimsstyrjald-
ir og gífurlegan fólksflótta vestur
um haf voru þeir 41 milljón í lok
aldarinnar. En fleira kemur til.
Í örstuttu máli má segja að
fyrri heimsstyrjöldinn hafi ver-
ið Evrópustríð, Norðurálfustríð.
Menn greinir á um fjölda fallinna
hermanna, einhvers staðar milli
10-15 milljóna, sumir taka svo djúpt
í árinni að segja að þá hafi heil kyn-
slóð Evrópumanna, blómi ungra
karla, fallið í skotgröfum. Þeir Bret-
ar og Írar sem lifðu þessa hildi af
snéru heim, margir limlestir og/
eða í andlegri rúst. Lloyd George
úr flokki frjálslyndra var þá for-
sætisráðherra og íhaldsmönnum
oft þungur í skauti. Hann og ríkis-
stjórn kynntu „Homes for our Her-
oes“, félagslegt byggingarátak fyrir
þá hermenn sem snéru heim. En
á meðan á fyrra stríði stóð hafði
verið gerð bylting í Rússlandi og
í kjölfarið öx róttækri verkalýðs-
baráttu fiskur um hrygg í Evrópu.
Víða í Evrópu stóð stjórnvöld-
um stuggur af aðgerðum og bar-
áttu róttækra afla og töldu rétt að
hindra þá þróun með átaki í fé-
lagslegum byggingum á vegum
breskra sveitarfélaga. Og sú þróun
hélt áfram, fyrstu þrjá áratugina að
lokinni síðari heimsstyrjöld voru
íbúðabyggingar félagsíbúðageirans
næstum helmingur þess húsnæðis
sem byggt var í Bretlandi. Þar varð
séreignastefna í húsnæðismálum
ekki ráðandi, félagslegt leiguhús-
næðiskerfi vóg þyngra. Síðan hef-
ur síaukin heimstrúin á ágæti al-
þjóðavædds markaðshagkerfis og
nýfrjálshyggu umturnað ýmsu þar
í landi eins og víða annarsstaðar.
Svíþjóð
Iðnvæðingar atvinnuvega Svía
gætti fyrst helst í landbúnaði með
þeim af leiðingum að stór hluti
landbúnaðarverkafólks hópaðist
til Vesturheims. Um aldamótin
1900 töldu stjórnvöld þar í landi
rétt að hefja lánveitingar með op-
inberum stuðningi til húsbygginga.
Í bæjum landsins reyndu menn
að hemja óskipulegan leigumark-
að, húsaleigulög voru sett á árum
fyrri heimsstyrjaldar og lög um
lóðarleiguréttindi. Árið 1909 var
veðlánakerfi fyrir íbúðabyggingar
í þéttbýli komið á. Húsnæðislaga-
setningin var meira og minna afn-
umin á þriðja áratugi síðustu aldar
og enn einkenndi óreiðufrumskóg-
ur leigumarkaðinn.
Snemma á fjórða áratugi aldar-
innar skipaði fyrsta jafnaðar-
mannastjórn Svía nefnd um mót-
un félagslegrar húsnæðisstefnu
og starfaði hún á árunum 1933-
1947. Álit nefndarinnar lagði
grunninn að húsnæðisstefnu Svía
að lokinni síðari heimsstyrjöld.
Stjórnvöld víða í Evrópu vildu sporna við áhrifum rússnesku byltingarinnar á
róttækan verkalýð og Bretar reyndu að hindra þróunina með félagslegu húsnæði.
Ekki geta þó allar kröfur verkalýðsins talist stórkostlega róttækar.
Millistétt í útrýmingarhættu er varla aflögufær, endist
vart ævin til að greiða að fullu þau verðtryggðu lán sem
hún tók til að eignast þak yfir höfuðið, né þeim sem
síðan þarf að taka til að halda „eignunum“ við.