Fréttablaðið - 27.01.2018, Qupperneq 96

Íþróttasaga Íslendinga hefur að geyma frásagnir af sætum sigrum jafnt sem sárum von­brigðum. Öðru hvoru hafa íslenskir íþróttamenn unnið afrek á heimsmælikvarða og
sagan verður enn glæstari ef gripið er
til höfðatölureglunnar sívinsælu. En
það eru ekki síður mörg dæmin þar
sem velta má því fyrir sér hvað hefði
getað gerst – allar hetjudáðirnar sem
hefðu getað unnist ef tilviljanir hefðu
hagað málum örlítið öðruvísi eða ein­
stakar ákvarðanir orðið á annan veg.
Æsilegasta sagan gerist oft í þáskil­
dagatíð.
Vetrarólympíuleikar standa nú
fyrir dyrum í Suður­Kóreu. Ísland
hefur átt keppendur á öllum vetrar­
ólympíuleikum frá árinu 1948, ef frá
eru taldir leikarnir árið 1972 sem fram
fóru í Sapporo í Japan. Enn oftar hafa
Íslendingar þó verið með á sumar­
leikum eða samfleytt frá Berlínarleik­
unum árið 1936.
Þar á undan höfðu íslenskir íþrótta­
menn komið við sögu á þrennum
leikum. Í Lundúnum árið 1908 keppti
Jóhannes Jósefsson, sem síðar var
kenndur við Hótel Borg, í grísk­róm­
verskri glímu. Hann var þá í hópi
glímumanna sem hugðust kynna
gestum Ólympíuleikanna íslenska
glímu.
Fjórum árum síðar sendu Íslend­
ingar aftur glímuflokk til sýninga,
þegar Ólympíuleikarnir voru haldnir
í Stokkhólmi. Í það skiptið spreytti
Sigurjón Pétursson frá Álafossi sig á
grísk­rómversku glímunni, en einnig
tók Jón Halldórsson þátt í 200 metra
hlaupi. Hafa Íslendingar ætíð litið á þá
Jóhannes, Sigurjón og Jón sem fyrstu
keppendur Íslands á Ólympíuleikum,
þótt væntanlega séu þeir flokkaðir
sem Danir í bókum Alþjóðaólympíu­
nefndarinnar.
Undir röngum fána
Árið 1920 voru Ólympíuleikarnir
haldnir í belgísku borginni Ant­
werpen. Þótt Ísland væri orðið
fullvalda ríki, var enn ekki búið að
koma á laggirnar fullgildri íslenskri
Ólympíu nefnd. Fyrir vikið þurfti
hlauparinn Jón Kaldal að sætta sig
við að keppa undir merkjum Dan­
merkur í 5.000 metra hlaupi. Náði
Jón sér engan veginn á strik og var
hann þess fullviss að árangurinn hefði
orðið betri ef honum hefði boðist að
keppa undir fána Íslands. Samúel
Thorsteinsson var í leikmannahópi
danska knattspyrnuliðsins á leik­
unum, en kom ekki við sögu. Þá var
hópur Vestur­Íslendinga í sigursveit
Kanada í ísknattleik.
Ef horft er fram hjá þessum óopin­
beru fulltrúum Íslands á Antwerpen­
leikunum, létu Íslendingar ekkert til
sín taka í Ólympíusögu þriðja áratug­
arins. Litlu mátti þó muna að þróunin
hefði orðið allt önnur. Litlar tilviljanir
og umdeildar ákvarðanir höfðu þar
mikið að segja.
Sem fyrr segir sendu Íslendingar
glímumenn til Lundúna og Stokk­
hólms árin 1908 og 1912. Vegna vel­
vilja Svía, fékkst glíman sýnd á sjálfum
Ólympíuleikvangnum og var greinin
ásamt hafnabolta önnur aðeins
tveggja opinberra sýningargreina
leikanna. Í raun er það magnað að
sérviskuleg fangbragðaíþrótt, sem
einungis var iðkuð af Íslendingum,
öðlaðist slíkan sess og verður ekki
skilið nema sem sérstakt vinarbragð
gestgjafanna.
Íslendingar voru hins vegar höfð­
ingjadjarfir og töldu í raun sjálfsagt
að glíman yrði alheimsíþrótt, enda
öðrum glímuafbrigðum fegurri og
tignarlegri að þeirra mati. Glímufor­
kólfum Íslands tókst meira að segja að
koma því til leiðar að keppt væri um
glímubikar í Stokkhólmi, sem skyldi
verða farandgripur á komandi leikum.
Vegna fyrri heimsstyrjaldarinnar
féllu Ólympíuleikarnir 1916 niður,
en fjórum árum síðar tóku Íslend­
ingar þráðinn upp að nýju. Þeir settu
sig í samband við Alþjóðaólympíu­
nefndina, fengu vilyrði fyrir þátttöku
og staðfestingu á að glíman yrði á
dagskrá í Antwerpen og keppt um
bikarinn góða. Má ljóst vera að stjórn­
endurnir hafa talið sig bundna af lof­
orðinu átta árum fyrr.
Í Reykjavík hófst undirbúningur
fyrir þátttöku, leitað var til Alþingis
eftir ferðastyrk og farið var að huga
að því að velja glímumenn til að halda
hróðri landsins á lofti í Belgíu. Áður en
til þess kom bárust hins vegar fregnir
af fyrirhugaðri heimsókn Kristjáns
tíunda konungs Íslands og Danmerk­
ur sumarið 1920. Undirbúningsnefnd­
in óskaði eftir að konungi yrði sýnd
glíma, helst á Þingvöllum. Þá voru góð
ráð dýr. Ekki þótti sæmandi að bjóða
konungi upp á annað en bestu glímu­
menn þjóðarinnar og heimsóknin
rækist á við Ólympíuleikana.
Furðuleg ákvörðun
Íþróttaforystan ákvað að taka
konunginn fram yfir utanförina.
Alþjóðaólympíunefndinni var til­
kynnt að glímukappar Íslands væru
vant við látnir og að ekkert gæti orðið
af sýningunni. Eftir á að hyggja virðist
þessi ákvörðun óskiljanleg. Íslenskir
glímumenn höfðu látið sig dreyma
um að kynna heiminum íþrótt sína
og voru komnir með fótinn milli stafs
og hurðar í dyragátt sjálfra Ólympíu­
leikanna. Ef keppt hefði verið um
glímubikarinn á 1920­leikunum má
ætla að það sama hefði gerst í París
fjórum árum síðar. Hver veit nema
hinn fjarstæðukenndi draumur um
að glíman yrði fullgild Ólympíugrein
hefði getað orðið að veruleika?
En á það reyndi aldrei. Glímu­
menn drógu sig í hlé – til þess að
sýna sig fyrir kónginum (sem hefði
hvort sem er aldrei séð neinn mun á
afburðaglímumönnum og minni spá­
mönnum). Alþjóðaólympíunefndin
var laus af önglinum og glímubikar­
inn endaði á Ólympíusafninu í Sviss.
Og til að bíta höfuðið af skömminni,
datt Kristján kóngur af hestbaki,
meiddist á hné og frestaði Íslands­
ferðinni til ársins 1921.
Mikill hugur var í íslenskum
íþróttamönnum að láta til sín taka
á Parísarleikunum 1924. En eftir því
sem leikarnir færðust nær var sem
Íþróttasambandið missti móðinn.
Knattspyrnumenn voru hins vegar
fullir sjálfstrausts. Eftir að hafa tekið
á móti fyrsta erlenda kappliðinu
sumarið 1919 töldu þeir tímabært
að huga að keppnisferð til útlanda.
Stofnuð var sérstök Ólympíunefnd
knattspyrnumanna árið 1922 með
það að markmiði að safna fyrir
Parísar ferðinni.
Peningasöfnunin gekk vel og
munaði þar mest um vinsæla upp­
setningu á Skugga­Sveini, með fót­
boltaköppum í öllum hlutverkum. Þá
bauð nefndin skoskum knattspyrnu­
flokki til Reykjavíkur og græddi vel á
leikjunum. En þótt fjármálahliðin liti
ágætlega út, reyndist íþróttapólitíkin
þyngri í vöfum. Sífelldir árekstrar
voru á milli ÍSÍ og Knattspyrnuráðs
Reykjavíkur. Ólympíunefnd Íslands
var stofnuð árið 1921 og þar á bæ var
litið svo á að knattspyrnumenn væru
komnir langt út fyrir valdsvið sitt.
Vegna þessa ágreinings varð ekk­
ert úr því að Ísland tefldi fram sínu
fyrsta fótboltalandsliði í París sum­
arið 1924, 22 árum áður en íslenska
landsliðið þreytti frumraun sína á
Melavellinum í Reykjavík. Ísland
hefði þannig brotið blað í knatt­
spyrnusögunni með því að leika sinn
fyrsta leik á heimsmeistaramóti – en
FIFA hafði lýst því yfir að sigurvegarar
Ólympíukeppninnar myndu jafn­
framt teljast fyrstu heimsmeistarar
sögunnar.
Vart er hægt að hugsa þá hugsun til
enda hvílíka útreið íslensku fótbolta­
mennirnir hefðu hlotið í sínum fyrsta
leik á grasvelli, á móti sumum bestu
leikmönnum síns tíma. Hætt er við
að 14:2 tapið alræmda hefði bliknað
við hliðina á þeirri slátrun sem óhjá­
kvæmilega hefði átt sér stað í fyrsta
og eina leik Íslands á Parísarleik­
unum, en um útsláttarkeppni var að
ræða.
Glötuð gullverðlaun?
Segja má að Íslendingar hafi sloppið
með skrekkinn þegar hætt var við
að senda fótboltalandslið til Par­
ísar 1924. Á hinn bóginn velta ýmsir
íþróttaáhugamenn því fyrir sér hvað
hefði getað gerst á Amsterdamleik­
unum fjórum árum síðar ef íþrótta­
forystan hefði tekið aðra ákvörðun á
afdrifaríku augnabliki.
Á seinni hluta þriðja áratugar­
ins var mikill vöxtur í fimleikalífi
Íslendinga. Einkum hafði Íþrótta­
félag Reykjavíkur á að skipa öflugum
kvennaflokki í fimleikum. Flokkur­
inn hélt í sýningarferð um Norður­
löndin árið 1927 og þótti slík hóp­
ferð íþróttakvenna mikil tíðindi á
þeim árum. Fimleikastúlkurnar úr ÍR
fengu hvarvetna lof og prís í ferðinni
og varð því úr að ráðast í enn lengra
ferðalag árið eftir.
Franska fimleikasambandið
fagnaði 50 ára afmæli sínu með risa­
stórri fimleikahátíð í Calais sum­
arið 1928. Þangað mætti fimleika­
fólk frá tugum landa og íbúafjöldi
borgarinnar nálega tvöfaldaðist,
slíkur var áhorfendastraumurinn.
Í hugum fimleikafólks var hátíðin
í Calais einhver stærsti viðburður í
sögu íþróttarinnar og höfðu stjórn­
endur ÍR mikinn hug á að senda lið
sitt til leiks. En þetta sama sumar
voru Ólympíuleikar í Amsterdam,
þar sem hópfimleikar kvenna voru í
fyrsta sinn á dagskránni.
ÍR­ingar sóttu um styrk frá Alþingi
til að senda lið sitt til keppni á
Ólympíuleikunum. Afgreiðsla þings­
ins dróst hins vegar og þegar styrk­
urinn fékkst að lokum var íslenska
Ólympíunefndin búin að tilkynna
mótshöldurum að enginn keppnis­
flokkur kæmi frá Íslandi. Ekki var
talin ástæða til að breyta þessari
ákvörðun þrátt fyrir fjárveitinguna,
enda væri í raun meira grætt á að taka
þátt í hátíðinni í Calais.
Skemmst er frá því að segja að
íslensku fimleikastúlkurnar voru
ausnar lofi fyrir frammistöðu sína
í Frakklandi og ekki síður í Lund­
únum, þar sem þær höfðu við­
dvöl á leiðinni heim. Á leikunum
í Amsterdam kepptu hins vegar
fimm stúlknaflokkar, þar sem lið
heimakvenna þótti í nokkrum sér­
flokki. Hver veit nema örlítið skjót­
ari afgreiðsla þingsins hefði orðið
til þess að Íslendingar hefðu teflt
fram fimleikasveit og jafnvel unnið
til verðlauna, 28 árum á undan Vil­
hjálmi Einarssyni?
Íslenskir glímukappar sýna á Ólympíuleikunum í Amsterdam árið 1912. Mynd/Getty
Saga
til næsta
bæjar
Stefán Pálsson skrif-
ar um íþróttaafrek
sem aldrei urðu.
Glíman við ef og hefði
Hitaðu bílinn með fjarstýringu
– Webasto bílahitari
-8°
-6°
-7°
0_StH_ANZ_Snow_99,3x99,5_Island.indd 3 27.10.17 14:2
21° Tilfinning
BÍLASMIÐURINN HF
BÍLDSHÖFÐA 16
SÍMI: 567-2330
www.bilasmidurinn.is • bilasmidurinn@bilasmidurinn.is
2 7 . j a n ú a r 2 0 1 8 L a U G a r D a G U r32 H e L G i n ∙ F r É T T a B L a ð i ð
2
7
-0
1
-2
0
1
8
0
4
:2
0
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
D
8
-8
7
4
0
1
E
D
8
-8
6
0
4
1
E
D
8
-8
4
C
8
1
E
D
8
-8
3
8
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
1
2
0
s
_
2
6
_
1
_
2
0
1
8
C
M
Y
K