Fréttablaðið - 20.02.2018, Blaðsíða 14

Fólk er kynningarblað sem býður auglýsendum
að kynna vörur og þjónustu í formi viðtala og um-
fjallana. Í blaðinu er einnig hefðbundið ritstjórnar-
efni. Blaðið fylgir Fréttablaðinu daglega.
Umsjónarmenn efnis: Elín Albertsdóttir, elin@frettabladid.is, s. 512 5349 | Ragnheiður Tryggvadóttir,
heida@frettabladid.is, s. 512 5367 | Oddur Freyr Þorsteinsson, oddurfreyr@frettabladid.is, s. 512 5368
| Sigríður Inga Sigurðardóttir, sigriduringa@frettabladid.is, s. 512 5372 | Starri Freyr Jónsson, starri@
frettabladid.is, s. 512 5358 | Þórdís Lilja Gunnarsdóttir, thordisg@frettabladid.is s. 512 5338
Útgefandi:
365 miðlar
Ábyrgðarmaður:
Elmar Hallgríms Hallgrímsson
Sölumenn: Atli Bergmann, atli@frettabladid.is, s. 512 5457 | Jón Ívar Vilhelmsson, jonivar@frettabladid.is, s. 512 5429 |
Ólafur H. Hákonarson, olafurh@frettabladid.is, s. 512 5433 | Máté Dalmay, mate@frettabladid.is, s. 512 5442 ,
Ég hef mikinn áhuga á að taka þátt í að bæta lýðheilsu þjóðar-innar og hef frá unga aldri haft
óbilandi áhuga á því hvernig fólk
tekst á við erfiðleika í lífinu, en líka
hvað við sem samfélag getum gert
til að hjálpa fólki að ná sér eftir
áföll,“ segir Edda Björk Þórðar-
dóttir, doktor í lýðheilsuvísindum.
Hún ætlar að flytja erindið
Hvernig er gott að bregðast við
áföllum? og ræða áföll og afleið-
ingar þeirra í heimspekikaffi með
Gunnari Hersveini rithöfundi og
heimspekingi í Borgarbókasafninu
í Gerðubergi annað kvöld.
„Það er mikilvægt að við hugum
vel að okkur sjálfum eftir hvers
kyns áföll,“ segir Edda. „Stuðningur
ástvina skiptir einnig miklu máli,
að vera virkur hlustandi og að sýna
skilning og samkennd.“
Flestir upplifa áföll í lífinu
Edda segir meirihluta fólks upplifa
áföll á lífsleiðinni og að samfélagið
beri mikla ábyrgð á því hvernig til
tekst með bata.
„Helstu áföll eru missir ástvina,
alvarlegur heilsubrestur, nátt-
úruhamfarir, slys og andlegt og
líkamlegt ofbeldi. Þá er kynferðis-
ofbeldi mun algengara en áður var
talið. Árið 1980 var ennþá talið að
kynferðisofbeldi meðal barna væri
eitt á móti milljón en í dag hafa
rannsóknir leitt í ljós að það er mun
algengara, eða um það bil ein af
hverjum fjórum stúlkum og einn af
hverjum tíu drengjum.“
Við Miðstöð í lýðheilsuvísindum
eru skoðuð áhrif áfalla á andlega og
líkamlega heilsu.
„Algengasta afleiðing alvar-
legra áfalla er áfallastreituröskun,“
útskýrir Edda. „Áfallastreita er
eðlilegt viðbragð við áfalli og
einkennist af endurupplifun
atburðarins, í formi martraða, og
endurteknum minningum um
atburðinn. Þeir sem þjást af áfalla-
streitu forðast einnig að hugsa um
hluti sem tengjast áfallinu og til-
finningar tengdar því. Þeir upplifa
neikvæðar breytingar á líðan sinni
og hafa minni áhuga á að taka þátt
í daglegum athöfnum. Fólk getur
orðið tilfinningadofið og á stöðugu
varðbergi, stutt er í pirring og reiði-
köst. Einkenni áfallastreiturösk-
unar skerða lífsgæði verulega, þau
hafa áhrif á nám og vinnu, heimilis-
lífið og heilsu fólks. Þess vegna er
mikilvægt að fólki standi meðferð
til boða.“
Árangursríkar meðferðir til
Edda segir mikilvægt að hafa í huga
að meirihluti einstaklinga nær
bata án meðferðar en ef einkenni
minnka ekki eða ágerast á fyrstu
vikunum eftir áfall, er mikilvægt að
leita til fagaðila.
„Í dag eigum við mjög góðar
meðferðir við áfallastreitu sem
rannsóknir sýna að skila góðum
árangri. Það er áfallamiðuð hugræn
atferlismeðferð og EMDR-meðferð.
Margir leita á heilsugæsluna vegna
kvíða, svefnvandamála og þung-
lyndis þegar rótin er áfallastreita og
margir hafa burðast með áfalla-
streitueinkenni síðan þeir voru á
barnsaldri, án þess að gera sér grein
fyrir því. Því þyrfti að skima fyrir
áfallastreitu á heilsugæslustöðv-
unum og koma fólki í réttan farveg.
Það á rétt á að vita hvaða meðferðir
skila árangri og mikilvægt að fólk
þvælist ekki lengi um í kerfinu í leit
að viðunandi meðferð og fái ekki
meðferðina sem virkar.“
Niðurstöður rannsókna sýna
tengsl á milli áfalla og líkamlegra
sjúkdóma á borð við magasár,
liðagigt og mígreni. Í gangi eru lang-
tímarannsóknir til að skoða þau
tengsl betur og í Bandaríkjunum
er unnið að stórri rannsókn sem
skoðar áföll í æsku og tengsl þeirra
við heilsufar á fullorðinsárum.
Niðurstöður sýna að börn sem búa
við ofbeldi eða við erfiðar heimilis-
aðstæður glíma við verra andlegt og
líkamlegt heilsufar.
„Við þurfum að beina athygli
okkar að þessu í enn ríkari mæli.
Við vitum að félagslegur stuðningur
gegnir veigamiklu hlutverki þegar
kemur að bata, og hvernig nær-
umhverfið og samfélagið bregst
við. Eftir því sem áföll eru alvarlegri
eykst hætta á kvíða, þunglyndi,
svefnvandamálum og áfallastreitu.
Nú vitum við hvaða meðferð virkar
við áfallastreitu og þá skiptir miklu
að hún sér aðgengileg og niður-
greidd fyrir þá sem þurfa á henni
að halda því það hafa ekki allir tök
á að greiða tíma hjá sálfræðingum,“
segir Edda.
Sjálfsalúð er mikilvæg
Þegar áföll dynja yfir geta eðlileg
viðbrögð verið mjög breytileg.
„Þá gildir að vera til staðar fyrir
fólkið okkar, vini og vinnufélaga
og láta þá vita að þeir geti leitað
til okkar,“ segir Edda. „Fólk sem
hefur lítið sem ekkert félagslegt net
að baki þarf félagslegan stuðning
og aðgengilega meðferð. Í kjöl-
far MeToo-byltingarinnar þekkja
nú margir einstaklinga sem hafa
opnað sig fyrir því að hafa orðið
fyrir kynferðislegu ofbeldi. Það þarf
mikinn kjark til að greina frá slíkri
reynslu og með því að vera virkur
hlustandi og sýna fólki skilning og
samkennd, án þess að spyrja of ítar-
lega um atburðinn, leggur maður
sitt af mörkum.“
Mikilvægt hugtak innan sál-
fræðinnar er sjálfsalúð.
„Sjálf hafði ég ekki hugsað út í
sjálfsalúð fyrr en ég fór að læra um
hana í sálfræðinni,“ segir Edda um
hugtakið sem lýtur að því hvernig
við komum fram við sjálf okkur
þegar illa gengur í lífinu.
„Þá eigum við að sýna okkur alúð
og nærgætni, á sama hátt og við
gerum við vini þegar erfiðleikar
dynja á. Við slíkar aðstæður mundi
maður hiklaust klappa honum
á öxlina, segja að hann komist í
gegnum þennan dag og að við séum
til staðar fyrir hann. En því miður er
okkur tamt að grípa til sjálfsgagn-
rýni og vera hörð við okkur sjálf.
Sem samfélag getum við öll verið til
staðar og gefið meðvitað af okkur
þegar meðborgarar okkar ganga í
gegnum erfiðleika. Það er jákvætt
fyrir alla.“
Edda segir brýnt að kenna
börnum sjálfsalúð í skólum lands.
„Í skólanum leggjum við áherslu
á samkennd með náunganum en
kennum ekki hvernig við eigum að
tala við okkur sjálf né að temja innri
rödd. Því mætti kenna börnum,
sem og fullorðnum, að sýna sjálfum
sér alúð og væntumþykju þegar
erfiðlega gengur í stað niðurrifs
sem oftar verður fyrir valinu. Sem
samfélag getum við gert það í skóla-
kerfinu.“
Rannsaka áfallasögu kvenna
Edda hlakkar til að eiga sam-
ræður við gesti heimspekikaffisins í
Gerðubergi annað kvöld.
„Þar ætlum við að ræða um hvaða
gildi koma helst við sögu í kringum
áföll. Þegar við íhugum framkomu
okkar við aðra sjáum við hversu
miklu skiptir að sýna samkennd,
umhyggju og skilning, og það sama
gildir um okkur sjálf. Það er erfitt
að takast á við erfiða atburði og því
mikilvægt að sýna sjálfum sér sömu
samkennd og öðrum.“
Edda segir óþarft að vera feiminn
eða hikandi þegar samferðamenn
okkar lenda í áföllum.
„Það þykir öllum vænt um það
þegar fólk segist hugsa til þeirra
eftir að þau hafa gengið í gegnum
erfiða reynslu. Segir að því þyki
virðingarvert og virkilega leitt að
frétta af því þegar einhver greinir
opinberlega frá erfiðri reynslu eða
lætur vita að það sé til staðar fyrir
þann sem á þarf að halda, eftir
missi eða önnur áföll, og spyr hvort
eitthvað sé hægt að gera til að létta
fólki lífið. Það geta verið praktísk
atriði, sem skipta fólk miklu en
það á erfitt með, eins og að kaupa í
matinn, taka skurk í þvottakörfunni
eða passa börnin. Allt skiptir það
máli og fólk man yfirleitt ævilangt
hver stóð við bak þess og var til
staðar á erfiðum tímum.“
Á næstu vikum fer í gang ein
stærsta rannsókn landsins í lýð-
heilsuvísindum en hún er líka ein
sú stærsta á heimsvísu á sínu sviði.
„Rannsóknin heitir Áfallasaga
kvenna og verður öllum konum
á Íslandi, 18 ára og eldri, boðið
að taka þátt. Ætlunin er að skoða
algengi áfalla á meðal íslenskra
kvenna og tengsl þeirra við and-
lega og líkamlega heilsu. Það er
nauðsynlegt fyrir okkur að þekkja
umfang vandans fyrir forvarnir og
stefnumótun framtíðar,“ segir Edda.
Heimspekikaffi með Eddu
Björk og Gunnari Hersveini hefst í
Gerðubergi klukkan 20 á morgun,
miðvikudaginn 21. febrúar. Allir
velkomnir.
Edda Björk segir rannsakað að til séu árangursríkar meðferðir við áfallastreituröskun og að brýnt sé að þær séu aðgengilegar og niðurgreiddar. MYND/ERNIR
Þórdís Lilja
Gunnarsdóttir
thordisg@365.is
Framhald af forsíðu ➛
Smart föt,
fyrir smart konur
Holtasmára 1
201 Kópavogur
(Hjartaverndarhúsið)
Sími 571 5464
Stærðir 38-52
Netverslun á tiskuhus.is
Skeifunni 8 • 108 Reykjavík • Sími: 517 6460 • www.belladonna.is
Verslunin Belladonna
Stærðir 38-58
Flott föt,
fyrir smart konur
2 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 2 0 . F E B R ÚA R 2 0 1 8 Þ R I ÐJ U DAG U R
2
0
-0
2
-2
0
1
8

0
4
:4
2
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
0
1
-7
9
9
0
1
F
0
1
-7
8
5
4
1
F
0
1
-7
7
1
8
1
F
0
1
-7
5
D
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
4
0
s
_
1
9
_
2
_
2
0
1
8
C
M
Y
K