Fréttablaðið - 20.02.2018, Blaðsíða 19
Lífeyrissjóðir
Þ R I ÐJ U DAG U R 2 0 . f e b r úa r 2 0 1 8 Kynningar: Arion banki, Landssamtök lífeyrissjóða
Starri Freyr
Jónsson
starri@365.is
„Flest almennt launafólk átti engin lífeyrisréttindi önnur en úr almannatryggingum sem voru svo lág að útilokað var að draga fram lífið á þeim,“ segir Henný Hinz, deildarstjóri hagdeildar ASÍ.
MynD/Anton BRInK
Rekja má grundvöll núverandi lífeyrissjóðakerfis til ársins 1969 þegar samið var um
það í kjarasamningum milli
Alþýðusambands Íslands (ASÍ)
og Vinnuveitendasambandsins
(VSÍ) að setja á fót atvinnutengda
lífeyrissjóði með skylduaðild.
Það voru fyrst og fremst bág
kjör almenns launafólks á efri
árum sem kölluðu á stofnun
lífeyrissjóðanna að sögn Hennýjar
Hinz, deildarstjóra hagdeildar
ASÍ. „Þegar samið var um stofnun
almennra lífeyrissjóða árið 1969
voru einungis starfræktir lífeyris-
sjóðir fyrir tiltekna hópa á vinnu-
markaði. Flest almennt launafólk
átti engin lífeyrisréttindi önnur en
úr almannatryggingum sem voru
svo lág að útilokað var að draga
fram lífið á þeim. Fyrir stóra hópa
eldra fólks þýddi þetta að því stóð
ekki annað til boða en að stunda
áfram vinnu þrátt fyrir háan aldur
eða missa alfarið fjárhagslegt sjálf-
stæði sitt.“
Til að setja þetta í samhengi
segir Henný að árið 1969 hafi
mánaðarlegar greiðslur almanna-
trygginga til ellilífeyrisþega verið
innan við fimmtungur af meðal-
mánaðarlaunum fullvinnandi
verkamanns. „Ef við heimfærum
þetta á daginn í dag þá væri það
sambærilegt því að stór hluti
ellilífeyrisþega fengi innan við
100.000 krónur í lífeyri á mánuði.“
Kallaði á breytingar
Slík staða kallaði eðlilega á baráttu
fyrir breytingum og kröfuna
um stofnun lífeyrissjóða fyrir
allt launafólk á vinnumarkaði.
„Samningurinn frá 1969 skyldaði
alla launagreiðendur til þess að
taka þátt í að greiða í lífeyrissjóð
fyrir starfsmenn sína og tryggja
þeim þannig lífeyrisréttindi við
starfslok vegna aldurs eða örorku
og sömuleiðis eftirlifandi maka og
börnum lífeyri við andlát.“
Hún segir forystufólk verka-
lýðshreyfingarinnar sem barðist
fyrir þessum réttindum hafa
sýnt þar mikla framsýni því fyrir
lá að verkefnið var mjög viða-
mikið. Lífeyrissjóðakerfi sem
byggist á sjóðssöfnun, þar sem
hver kynslóð safnar réttindum á
starfsævinni, yrði ekki fullburða
á einni nóttu. Það tæki a.m.k.
heila starfsævi að fullþroska slíkt
kerfi. „Við stofnun sjóðanna voru
gerðar mikilvægar ráðstafanir til
að flýta réttindaávinnslu þeirra
sem eldri voru til að tryggja
þeim bætt kjör við starfslok. Því
veittu sjóðirnir upphaflega öllum
sjóðfélögum sömu lífeyrisrétt-
indi fyrir sömu iðgjöld án tillits
til aldurs greiðanda, þrátt fyrir
að ljóst væri að iðgjöld þeirra
sem eldri voru myndu ávaxtast
skemur í sjóðnum en þeirra sem
yngri voru.“
Í þessu fyrirkomulagi fólst hug-
mynd um samtryggingu launa-
fólks segir Henný. „Þannig var
hægt að hraða því að þeir sem
komnir voru fram yfir miðjan
aldur byggðu upp réttindi. Á móti
fékk yngra fólk afkomutryggingu
í sjóðunum ef það lenti í áföllum,
slysum eða andláti, í gegnum
örorkulífeyri og maka- og barna-
lífeyri.“
Ýmsar breytingar
Frá árinu 1969 hafa ýmsar stórar
breytingar verið gerðar á lífeyris-
sjóðakerfinu. „Árið 1974 voru fyrst
sett lög um skylduaðild allra að
lífeyrissjóðum sem var mikilvægur
áfangi. Í upphafi var aðeins greitt
af dagvinnulaunum í lífeyrissjóð
en 1990 var samið um að greitt
skyldi af öllum launum.“
Árið 1997 var sett ný heildarlög-
gjöf um skyldutryggingu lífeyris-
réttinda og starfsemi lífeyrissjóða
þar sem inntak skyldutryggingar-
innar var skilgreint, sett almenn
skilyrði fyrir starfsemi lífeyris-
sjóða og heimildum þeirra til fjár-
festinga og kveðið á um eftirlit
með lífeyrissjóðum.
Árið 2000 var í kjarasamningum
á almennum vinnumarkaði
samið um framlög í frjálsan við-
bótarlífeyrissparnað. „Þar með
gat launafólk lagt 2% af launum
sínum í viðbótarlífeyrissparnað og
var um leið tryggt 2% mótframlag
frá atvinnurekanda. Með þessu var
lagður grunnur að þriðju stoðinni
í lífeyriskerfinu.“
Á árunum 2004 og 2005 var
samið um að taka upp aldurstengd
réttindi þannig að meiri réttindi
fengust fyrir þau iðgjöld sem
greidd eru snemma á ævinni og
ávaxtast lengur í sjóðunum. Þetta
var mikilvægur liður í að tryggja
sjálfbærni sjóðanna til lengri tíma
sögn Hennýjar.
Viðamikið framfaraverkefni
bág kjör almenns launafólks á efri árum kölluðu á stofnun lífeyrissjóða á sínum tíma. Grund
völlinn að núverandi lífeyrissjóðakerfi má rekja til kjarasamninganna árið 1969 milli aSÍ og VSÍ.
Kynningarblað
2
0
-0
2
-2
0
1
8
0
4
:4
2
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
0
1
-7
9
9
0
1
F
0
1
-7
8
5
4
1
F
0
1
-7
7
1
8
1
F
0
1
-7
5
D
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B
F
B
0
4
0
s
_
1
9
_
2
_
2
0
1
8
C
M
Y
K