Morgunblaðið - 02.02.2018, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Reynt hefurverið aðsnúa út úr
því þegar á hefur
verið bent að eng-
inn árangur hafi
orðið af því átaki
sem Reykjavíkurborg fékk
ríkisvaldið með sér í og fólst í
því að setja stóraukið fjármagn
í strætókerfið en draga úr fjár-
festingum í gatnagerð í borg-
inni. Í gær sagði Morgunblaðið
frá könnun sem Gallup gerði á
samgöngum í Reykjavík síðast-
liðið haust og þar kom skýrt
fram að það er staðreynd að
enginn árangur hefur orðið af
átakinu. Raunin er sú að 4%
ferða á höfuðborgarsvæðinu
eru farnar með strætisvagni,
sem er sama hlutfall og var ár-
ið 2014 og árið 2011. Raunar
var hlutfallið einnig 4% árið
2002, þannig að óhætt er að
fullyrða að aðgerðir til að auka
notkun strætó hafa engu
skilað.
Slíkar staðreyndir ættu að
verða til þess að efasemdir
vöknuðu um að ástæða sé til að
ausa tugum milljarða króna,
eða jafnvel enn hærri fjár-
hæðum, í að auka áherslu á al-
menningssamgöngur enn frek-
ar á kostnað þess ferðamáta
sem flestir velja, þ.e. fjöl-
skyldubílsins. Ekki er þó að sjá
af málflutningi stuðnings-
manna borgarlínunnar svoköll-
uðu að árangursleysi síðustu
ára hafi nokkur áhrif á stuðn-
ing þeirra. Frekar mætti ætla
að því minni sem árangurinn
er, þeim mun meiri sé ákafinn
að halda áfram á sömu leið.
Auk þess að horfa á árang-
ursleysi átaksins sem staðið
hefur yfir síðastliðin ár má
horfa til reynslu erlendis og
þeirrar þróunar sem líkleg er í
því ljósi. Þórarinn Hjaltason
umferðarverkfræðingur ritaði
athyglisverða grein hér í blaðið
um áhrif borgar-
línu á umferð
einkabíla, og sagði
hana ofmetna. Þór-
arinn bendir á að
áætlun í skýrslu
frá því í fyrra um
borgarlínuna, sem geri ráð fyr-
ir að hlutur strætó í ferðum
fari úr 4% nú í 12% árið 2040,
standist ekki. Hann nefnir að
reynslan sýni að þegar aukning
verði í notkun almennings-
samgangna þá verði sú aukning
ekki öll vegna minni notkunar
bíla heldur einnig vegna þess
að færri til dæmis hjóli eða
gangi.
Þetta er svo sem augljóst en
er eitt af því sem áköfum tals-
mönnum borgarlínu virðist
sjást yfir. Þeim virðist einnig
sjást yfir annað sem Þórarinn
nefnir, en það er að fjölgun far-
þega í erlendum borgum sem
farið hafa út í borgarlínur hef-
ur ekki orðið 200%, eins og
gert er ráð fyrir að verði í
óraunsæjum áætlunum hér á
landi, heldur 50-60%.
En Þórarinn bendir líka á,
sem er athyglisverðast, að
jafnvel þó að rökræðunnar
vegna væri fallist á að aukning
í almenningssamgöngum færi
úr 4% nú í 12% árið 2040 og
„fyrrverandi bílstjórar verði
helmingur af nýjum farþegum
(rausnarlega áætlað), þá myndi
tilkoma borgarlínu í besta falli
leiða til þess að umferð einka-
bíla yrði um 5% minni en ella.
Það er því deginum ljósara að
tilkoma borgarlínu myndi ekki
spara neitt að ráði í uppbygg-
ingu þjóðvega á höfuðborgar-
svæðinu á tímabilinu 2018-
2040.“
Það er sama hvernig á málið
er horft, borgarlínan er stór-
kostlega kostnaðarsöm, en
ávinningurinn af henni fyrir
umferðina yrði í besta falli
sáralítill.
Jafnvel forsendur
stuðningsmanna
borgarlínu duga ekki
sem rök fyrir henni}
Ofmetin borgarlína
Netið er orðinnsvo snar þátt-
ur í lífi fólks að það
er með nokkrum
ólíkindum að sá
rótgróni vefur
mbl.is, sem hefur
meiri útbreiðslu en
nokkur annar fjölmiðill hér á
landi, skuli vera rétt að komast
af táningsaldrinum. En þetta
er engu að síður svo, mbl.is er
tvítugur í dag. Vinsældir vefs-
ins skýrast eflaust af því að
hann hefur alla tíð haft metnað
til að segja fljótt og vel frá
helstu atburðum líðandi stund-
ar, auk þess að bjóða upp á úr-
vals afþreyingu og þróast með
breyttri tækni.
Fjölmiðlar hafa tekið mikl-
um breytingum á
þeim tuttugu árum
sem liðin eru frá
því að mbl.is fór
fyrst í loftið, en
markmið þeirra á
að vera hið sama
og fyrr, að segja
frá því sem markvert er og
koma á framfæri þeim sjón-
armiðum sem máli skipta fyrir
almenning.
mbl.is hefur sinnt þessu nær
milljón sinnum, en milljónasta
fréttin mun líta dagsins ljós
síðar á þessu ári.
Það er allnokkuð hjá ekki
eldri miðli, en er þó aðeins
byrjunin á metnaðarfullri
þjónustu mbl.is við lesendur
sína.
mbl.is er sá vefur
sem landsmenn fara
inn á þegar mikið
liggur við – og oft
þess á milli}
Tuttugu ára forysta á netinu S
íðastliðið haust birti Efnahags- og
framfarastofnunin, OECD, skýrslu
um stöðu heilbrigðismála. Skýrsl-
an tekur til OECD-ríkjanna og í
henni má finna upplýsingar um
stöðu Íslands í samanburði við hin ríkin hvað
varðar heilbrigði og árangur heilbrigðiskerfis-
ins. Skýrslan er einn af mörgum mælikvörð-
um sem við notum til þess að skoða árangur
heilbrigðiskerfisins og gæði í alþjóðlegum
samanburði.
Í skýrslunni er að finna úttektir á ýmsum
þáttum, t.d. aðgengi að heilbrigðisþjónustu,
gæðum þjónustu og mannauð. Fram kemur að
á árinu 2016 runnu 8,6% af vergri landsfram-
leiðslu úr ríkissjóði til heilbrigðismála hér-
lendis. OECD-meðaltalið var þá 9,0% af
vergri landsframleiðslu.
Ísland liggur nálægt OECD-meðaltali í flestum þeirra
þátta sem skoðaðir voru. Dánartíðni vegna hjarta- og
æðasjúkdóma, tíðni heilabilunar, áfengisneysla og offita
eru nálægt meðaltali. Sömu sögu er að segja um það
hversu stórt hlutfall landsmanna hefur aðgengi að heil-
brigðisþjónustu, hluta kostnaðar fyrir heilbrigðisþjón-
ustu af heildarútgjöldum fjölskyldna, innlagnir á sjúkra-
hús vegna krónískra lungnasjúkdóma, ávísun sýklalyfja,
dauðsföll af völdum hjartaáfalls og lífshorfur eftir ristil-
krabbamein. Ísland er í meðallagi hvað varðar alla þessa
þætti þegar árangur er skoðaður.
Ísland er aftur á móti nokkuð undir meðallagi hvað
varðar ýmsa þætti. Fjöldi legurýma er til dæmis undir
meðallagi á Íslandi. Í tilfelli brjóstakrabba-
meins hjá konum hefur dánartíðnin aukist frá
2005, gagnstætt þróun í öðrum ríkjum OECD
og Ísland liggur töluvert undir OECD-meðal-
tali varðandi bólusetningar eins árs barna.
Í skýrslunni kemur loks fram að Ísland
stendur mjög vel á ýmsum sviðum í alþjóð-
legum samanburði. Sem dæmi má nefna að
meðalævi Íslendinga er með því lengsta í
heiminum eða um 82,5 ár, þ.e. 83,8 ár hjá kon-
um og 81,2 ár hjá körlum en OECD-
meðaltalið er 80,6 ár. Ísland hefur næst-
lægsta meðaltal allra landa hvað varðar reyk-
ingar og loftmengun er undir meðaltali
hérlendis, auk þess sem tíðni ungbarnadauða
er meðal þeirra lægstu í samanburði við hin
ríkin.
Niðurstöður skýrslunnar benda til þess að
Ísland færist nær meðaltali í mörgum þáttum, frekar en
að vera meðal þeirra þjóða sem hafa bestan árangur, auk
þess sem árangur Íslands er töluvert undir meðallagi
hvað varðar árangur heilbrigðiskerfisins í ýmsum
þáttum. Markmið ríkisstjórnarinnar er að íslenska heil-
brigðiskerfið standist samanburð við það sem best gerist
í heiminum. Það á að vera okkar markmið að gera betur
frá ári til árs. Við höfum því verk að vinna á þessu sviði
en heilbrigðismál eru í forgangi hjá þeim sem landið
byggja, sóknarfærin fjölmörg og tækifærin ærin til að
gera betur með öflugu starfsfólki um allt land.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Árangur íslenska heilbrigðiskerfisins
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
förnum vegum á Suðvesturlandi, sé
hún jafnvel meiri en mest gerist í
Svíþjóð.
Í löndum þar sem vegsaltsnotkun
er mikil eins og í Svíþjóð, Noregi og
Norður-Ameríku hafa komið fram
óæskileg umhverfisáhrif af vegsölt-
un. Í skýrslunni segir að rannsóknir
hafi sýnt að vegsalt getur spillt
grunnvatni og skaðað jarðveg og
gróður. Í Svíþjóð hefur verið mark-
visst unnið að því að draga úr notkun
vegsalts til að forðast óæskileg um-
hverfisáhrif saltsins.
Þrátt fyrir aukna notkun vegsalts
hér á landi er talið að það sé líklega
bara brot af heildar loftbornu salti
sem berst frá hafinu. Ekki hafa kom-
ið fram kvartanir vegna umhverfis-
áhrifa vegsalts og ekki hefur orðið
vart víðtækra áhrifa vegsalts á
grunnvatn. Hækkaður styrkur klór-
íðs vegna vegsöltunar hefur mælst í
tveimur borholum, við Litlu kaffistof-
una og Waldorfskólann. Einungis var
um að ræða lítilsháttar hækkun á
klóríðstyrk en borholurnar eru mjög
nálægt þjóðveginum á Sandskeiði en
sá vegur er oft mikið saltaður. Ann-
ars staðar lengra frá þjóðveginum
hafa ekki komið fram greinilegar
hækkanir á klóríðstyrk vegna veg-
söltunar og svo virðist sem um-
hverfisáhrif á grunnvatn vegna veg-
söltunar hér á landi séu almennt
hverfandi.
Gæta þarf varúðar
við notkun vegsalts
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Saltburður Veruleg aukning hefur orðið á notkun vegsalts hér á landi á síð-
ustu árum. Spurningar hafa vaknað um áhrifin á náttúruna.
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Ekki hefur orðið vart mikillaeða víðtækra umhverfis-áhrifa af vegsöltun hér álandi og svo virðist sem
umhverfisáhrif á grunnvatn vegna
hennar séu almennt hverfandi. Víða
erlendis hefur aftur á móti orðið vart
neikvæðra umhverfisáhrifa af veg-
söltun og hafa erlendar rannsóknir
sýnt fram á að vegsalt getur haft
töluverð neikvæð áhrif á grunn- og
yfirborðsvatn, jarðveg og gróður.
Þetta kemur fram í nýbirtri
skýrslu um umhverfisáhrif vegsölt-
unar sem verkfræðistofan EFLA
hefur unnið fyrir Vegagerðina.
Í skýrslunni kemur fram að veg-
salt (NaCl) hefur verið notað mjög
víða í gegnum tíðina til hálkuvarna.
Hér á landi er notkunin hvað mest á
þéttbýlissvæðum og á meginleiðum á
milli þéttbýliskjarna á suðvestur-
horninu. Notkun vegsalts á Íslandi
hefur aukist töluvert á síðustu árum
eða úr 2.800 tonnum veturinn 1998-
99 í um 27.000 tonn veturinn 2011-
2012. Ekki eru til tölur frá síðustu
fimm árum.
Í skýrslunni segir að salt frá veg-
söltun dreifist út í náttúruna með
vindi, afrennsli, slettum, slabbi, úða
og snjómokstri. Saltið berst síðan
niður í jarðveginn með regni og snjó-
bráð, þaðan sem það á endanum
berst í grunnvatnið. Megnið af salt-
inu berst með afrennsli (50-80%) rétt
út fyrir vegkantinn.
Rannsóknir sýna neikvæð áhrif
Lítil umhverfisáhrif hér á landi
miðað við hvað hefur sést víða er-
lendis skýrist af því að Ísland er frek-
ar strjálbýlt með gisið veganet og
mikla úrkomu. Engu að síður er talin
ástæða til að sýna árvekni. „Þrátt
fyrir að lítil umhverfisáhrif á grunn-
vatn hafi greinst hér á landi er full
ástæða til að vera á varðbergi og
gæta varúðar við notkun á vegsalti
þar sem erlendar rannsóknir hafa
sýnt að vegsalt getur haft töluverð
neikvæð umhverfisáhrif. Ljóst er að
saltnotkun getur verið töluverð á ein-
staka vegi og þar má búast við stað-
bundnum umhverfisáhrifum í nán-
asta umhverfi vegarins,“ segir í
skýrslunni. Fram kemur að þar sem
saltnotkunin hér er hvað mest, á fjöl-
Hægt er nota efni sem að uppi-
stöðu er safi úr sykurrófum til
að verjast og eyða hálku á göt-
um og gangstígum. Það er mun
umhverfisvænni aðferð en notk-
un salts. Þetta kom fram í við-
tali við Símon Símonarson hjá
Hellubjörgum í Morgunblaðinu
á þriðjudaginn. Símon hefur í
um tvo áratugi starfað við
hálkuvarnir og snjómokstur í
Reykjavík. Fyrirtæki hans
hyggst að prófa aðferðina hér á
næstunni og kynna hana
sveitarfélögum, stofnunum og
fyrirtækjum.
Nota safa úr
sykurrófum
HÁLKUVARNIR
Ljósmynd/Úr safni.
Hálkuvörn Sums staðar er safi
úr sykurrófum notaður.