Morgunblaðið - 17.04.2018, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. APRÍL 2018
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Síðustu vikur hefur ferskt wasabí
verið flutt út frá Íslandi til Danmerk-
ur, Noregs og Finnlands þar sem það
er notað í sushi-matargerð á hágæða-
veitingastöðum, m.a. Michelin-
stöðum. Hérlendis hefur það verið á
boðstólum á Fiskmarkaðnum og
Grillmarkaðnum og ekki aðeins verið
notað í sushi, heldur einnig með steik-
um á Grillmarkaðnum og í kokteila á
báðum stöðunum.
Það er fyrirtækið Jurt sem stendur
fyrir ræktun á wasabí í hátæknigróð-
urhúsi í Fellabæ, þar sem Barri var
áður með starfsemi. Nú er einn fastur
starfsmaður á stöðinni fyrir austan,
en að fyrirtækinu standa þeir Ragnar
Atli Tómasson og Johan Sindri Han-
sen ásamt fjárfestum.
Ragnar Atli segir að áhersla sé
lögð á að framleiða hreina vöru sem
er ræktuð með hreinu vatni og endur-
nýjanlegum orkugjöfum. Fyrirtækið
mun vera eini wasabí-ræktandinn í
Evrópu fyrir utan eitt fyrirtæki í
Bretlandi. Ræktunarskilyrði eru
ströng og hentar kalt loftslag á Ís-
landi vel til ræktunar og aðgangur að
góðu vatni.
Wasabí er eftirsótt og verðmætt
hráefni til matargerðar, en jurtin er
japönsk að uppruna og er erfið í
ræktun. Bragðið þykir ekki ósvipað
piparrót og segir Ragnar Atli að 95%
af svokölluðu wasabí á veitingahúsum
í heiminum sé í raun eftirlíking þar
sem uppistaðan sé piparrót með sinn-
epi og grænum matarlit.
Hafa tvöfaldað framleiðsluna
Fyrsta uppskeran fór í veitingahús
hérlendis í haust og segir Ragnar Atli
að uppskeran sé talin í kílóum og við-
skiptavinir fái nokkur kíló á viku.
Hann segir að framleiðslan hafi nú
þegar tvöfaldast og stefnt sé að frek-
ari aukningu á næstunni. Hann vill
hins vegar ekki tjá sig um heildar-
magn eða verð á hvert kíló.
„Það sem er sérstakt við þessa
vöru okkar er að um 100% wasabí er
að ræða. Stilkur plöntunnar er mauk-
aður og í sumum tilvikum fær við-
skiptavinur á veitingahúsi að fylgjast
með þegar það er gert. Eftir að stilk-
urinn er rifinn endist bragðið í
kannski 20 mínútur, en dofnar síðan.
Wasabí er ómissandi með sushi, en er
líka vinsælt í alls konar matargerð
þar sem ólíkum hráefnum er blandað
saman,“ segir Ragnar Atli.
Wasabí úr Fellabæ á nor-
rænum hágæðastöðum
 Plantan erfið í ræktun  Eftirsótt og verðmætt hráefni
Íslensk framleiðsla Sjaldgæft er að fá 100% wasabí en ekki eftirlíkingu.
irt
me
ðf
yri
rva
ra
um
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
rr
étt
til
lei
ðr
étt
ing
aá
slí
ku
.A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fyr
irv
ar
a.
Frá kr.
78.995
VALENCIA
HELGARFERÐ
Netverð á mann m.v. tvo í herbergi með
morgunmat.
12. október í 4 nætur
Hótel Sercotel Sorolla
Palace
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Hvalur hf. mun hefja hvalveiðar að
nýju í sumar, eftir tveggja ára hlé.
Forsendan fyrir þeirri ákvörðun er
að sögn Kristjáns Loftssonar fram-
kvæmdastjóra vonir um að dregið
verði úr innflutningshindrunum í
Japan sem er helsta markaðsland
hvalaafurða. Þá eru bundnar vonir
við að hægt verði að þróa aðferðir til
að vinna fæðubótarefni úr lang-
reyðarkjöti fyrir fólk sem þjáist af
blóðleysi og vinna gelatín úr afurðum
langreyðar til lækninga og matvæla-
framleiðslu.
Kristján Loftsson segir við Morg-
unblaðið að þau tvö ár sem hvalveiðar
voru ekki stundaðar hafi verið notuð
til að kanna hvort hægt væri að vinna
aðrar afurðir úr hvalaafurðum. Sam-
vinna hefur verið við Nýsköpunar-
miðstöð Íslands um hvernig vinna
megi langreyðarkjöt þannig að það
gagnist fólki sem þjáist af blóðleysi.
Þá er verið að skoða í samvinnu við
Háskóla Íslands hvernig vinna megi
gelatín úr beinum og hvalspiki.
Járnskortur alvarlegt mál
Kristján bendir á að það er mat Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(WHO) að járnskortur hrjái um 30%
mannkyns eða um tvo milljarða
manna í heiminum öllum, einkum í
þróunarlöndunum. Í um helmingi
þessara tilvika er um að ræða blóð-
leysi vegna járnskorts. WHO telur
járnnæringarskort vera útbreiddasta
og alvarlegasta heilbrigðisvandamál í
heiminum í dag og hefur hann víðtæk
og alvarleg áhrif á líkamlega heilsu
og félagslega virkni. Börn og konur á
barneignaraldri eru talin sérstaklega
viðkvæmur hópur í þessu tilliti. Full-
orðnir finna fyrir þreytu og skertri
starfsgetu og börn eiga á hættu að
skynhreyfiþroski þeirra líði.
Meira en 50 ára tilraunir á heims-
vísu með notkun fæðubótarefna með
járnsöltum, ólífrænu járni, til að ná
sjálfbærni í járnbúskap fólks í lönd-
um, þar sem járnskortur er vanda-
mál, hefur ekki borið árangur, sam-
kvæmt upplýsingum Hvals hf.
Meginástæða þessa er lítið lífaðgengi
ólífræns járns vegna jurtaríkrar fæðu
en hún eykur líkur á myndun flóka
með járninu sem ekki eru teknir upp í
líkamann. Þessu til viðbótar er að
nefna að til að fá nægjanlega járn-
upptöku með ólífrænum járnsöltum
fylgja oft sárir og erfiðir fylgikvillar í
maga og þörmum, svo sem ógleði og
niðurgangur.
Upptaka ólífræns járns er af
stærðargráðunni 5-12 % af inn-
teknum skammti. Til samanburðar er
upptaka náttúrulegs hemjárns sem
er lífrænt bundið járn í vefjum dýra á
bilinu 12-25% og jafnvel meiri og er
upptakan mest meðal fólks sem líður
járnskort.
Hemjárn er erfitt að búa til með
efnafræðilegum aðferðum þannig að
eina raunhæfa uppspretta þess er
matur úr dýraríkinu, aðallega kjöt,
samkvæmt upplýsingum Hvals. Í
meltingarvegi er hemjárn tekið upp
án allra aukaverkana. Hæsti styrkur
þess er í vöðva sjávarspendýra, til
dæmis um 8-10 sinnum hærra en í
nautakjöti. Af þessu leiðir að upptaka
hemjárns er umtalsvert meiri en úr
fæðu með jafnmiklu magni af ólíf-
rænu járni og krefst því minni
skammta. Ólíkt nautakjöti þá er lang-
reyðarkjötið með svo mikið hemjárn
að það má nota til að útbúa
fæðubótarefni fyrir hemjárn sem
unnt er að nota í ásættanlega stórum
skömmtum til að fullnægja járnþörf
neytandans. Þessu til viðbótar mun
slíkur skammtur af kjöti einnig sjá
neytandanum fyrir öðrum lífs-
nauðsynlegum stein- og snefilefnum,
vítamínum og próteini sem brýn þörf
er fyrir hjá stórum hópum fólks sem
líður næringarskort eða hungurs-
neyð.
Frostþurrkað og unnið í duft
Unnið er að rannsóknum við að
kortleggja styrk hemjárns og ann-
arra forma járns í langreyðarkjöti
auk ýmissa nauðsynlegra stein- og
snefilefna þess, svo sem vítamína, fitu
og próteins. Auk þess fer fram þróun-
arvinna á meðhöndlun afurða af lang-
reyði sem henta til geymslu, flutnings
og inntöku.
Að auki stendur nú yfir könnun á
möguleikum á því að nota hemjárns-
ríkt kjöt til að bæta úr og að lokum
koma í veg fyrir járnskort í heim-
inum.
Reiknað er með að kjötið sem til
fellur við veiðarnar í sumar verði
fryst, eins og hingað til hefur verið
gert. Hluti verði áfram seldur til Jap-
ans en hluti nýttur í nýjar afurðir.
Þegar rannsóknum er lokið þarf að
sögn Kristjáns að koma upp tækja-
búnaði til að frostþurrka afurðirnar
og mala í duft. Kjöt af 160 lang-
reyðum vegur 1.000 til 1.500 tonn og
því þarf mikinn búnað ef markaður
finnst fyrir fæðubótarefni úr öllum
afurðunum.
Hvalkjöt nýtt í fæðubótarefni
 Hvalur hf. hefur notað hlé á veiðunum til að gera rannsóknir á járninnihaldi hvalkjöts og mögu-
leikum þess að vinna það í járnríkt fæðubótarefni  Hugað að vinnslu gelatíns úr beinum og spiki
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hvalveiðar á ný Hvalur 8 siglir inn Hvalfjörð með hval á síðunni. Skipið fer væntanlega til veiða á ný um 10. júní.
Hvalur hf. veiddi og vann 155 langreyðar á vertíðinni
sumarið 2015. Þá unnu um 150 manns við verkefnið.
Vorið 2016 ákvað fyrirtækið að hefja ekki hvalveiðar
það árið vegna þess sem Kristján Loftsson sagði
endalausar hindranir við útflutning á hvalaafurðum
til Japans. Fólust þær í að eftirlitsaðilar þar notuðu
gamlar aðferðir við efnagreiningar sem Kristján
sagði að ekki væru notaðar annars staðar í heiminum
og gáfu misvísandi niðurstöður. Þetta gerðu þeir
þrátt fyrir að efnagreiningarvottorð fylgdi afurð-
unum héðan.
Kvótinn í ár er 161 langreyður. Að auki hefur fyrirtækið heimild til að
nýta 20% af ónýttum kvóta síðasta árs.
Kvóti ársins er 161 langreyður
150 MANNS UNNU VIÐ HVALVEIÐAR OG VINNSLU
Kristján Loftsson