Morgunblaðið - 19.04.2018, Blaðsíða 70

70 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 2018
VIÐTAL
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Þótt klukkan sé aðeins rétt rúmlega
átta að morgni þá gengur sýnilega
mikið á í skemmu í Gufunesi. Það
heyrist glamur í málmi og þegar
gengið er inn má sjá hvar neistum
rignir niður á steingólfið frá suðu-
tækjum manns sem er hátt þar fyrir
ofan, inni í í flennistóru höfði úr
járni. Á gólfinu stendur höfundur
verksins sem er þar að taka á sig
mynd, Helgi Gíslason myndhöggv-
ari, og þegar einn sveigður bútur til
hefur bæst í skúlptúrinn ræða þeir
félagi hans með suðutækið næstu
skref.
Helgi keppist hér við að ljúka við
stóran skúlptúr, nær sex metra há-
an, sem honum hefur verið boðið að
sýna í Svíþjóð í sumar, í hinum vin-
sæla skúlptúrgarði Pilane á eynni
Tjörn í Bohuslän-skerjagarðinum.
Þetta verður tólfta sumarið sem
skúlptúrsýning er opnuð í Pilane,
sem er svæði þekkt fyrir fornar graf-
ir og mannvistarleifar frá járnöld, og
þar standa meðal annars uppi skúlp-
túrar eftir heimskunna listamenn á
borð við hin breska Tony Cragg og
Spánverjann Jaume Plensa. Helgi er
einn níu listamanna sem munu eiga
verk á sýningunni í sumar en hún
verður opnuð 19. maí.
Mátum okkur við heiminn
„Sýningarstjóri skúlptúrgarðsins
bauð mér að sýna þetta verk,“ segir
Helgi þegar hann er truflaður í
vinnunni við að setja það saman.
„Þetta er hugmynd frá árinu 2012
– og vinnuheiti verksins var Mind,“
segir hann – eða Hugur. „Ég kynnti
það þá fyrst á sýningu í Gerðarsafni í
Kópavogi undir heitinu Heimur í
huga manns og útskýrði í tölvugerð-
um myndum hvernig ég sæi fyrir
mér að það ætti að vera, sex metra
hátt, og ég setti það í raunhæft sam-
hengi þar sem það stæði austur í
Hreppum, í landi Kópsvatns fyrir of-
an Hvítá þar sem hún kemur úr
gljúfrunum neðan Gullfoss. Ég sá
strax fyrir mér að þar myndi verkið
standa stakt á opnu landi, algjörlega
eitt og sér og án tenginga við mann-
inn, og næstu byggingar í órafjar-
lægð,“ segir Helgi. Hann sýnir mér
bæklinginn Heimur í huga manns –
Tillaga að höggmynd á bökkum
Hvítár, með nokkrum myndum þar
sem hann hefur komið þessu manns-
höfði úr málmneti fyrir, með víðáttur
Suðurlands í kring, og „teiknar höf-
uðform sitt í himininn,“ eins og þar
segir. Og eru himinn og jörð, sem
umlykja verkið, skoðuð í gegnum op-
in form þess. „Þannig mátum við
okkur við heiminn og finnum sam-
svörun í þeirri hugsun sem mælir
hann og ákvarðar stærð hans,“ segir
þar.
Mannshugurinn er ramminn
Helgi segir þetta verk kallast á við
þau höfuð sem hann hefur lengi verið
að móta og fólk þekkir úr listsköpun
hans. „Ég kalla það Heimur í huga
manns vegna hugleiðinga um hug-
ann og svo koma hér inn þessar pæl-
ingar mínar um stærð og þanþol
skúptúrsins,“ segir hann. „Auðvitað
er maður alltaf að reyna á sjálfan sig,
annað er ekki hægt. Það kemur
margt hér saman,“ og hann rennir
augum upp eftir járngrindinni sem
teygist upp undir loft fyrir framan
okkur. Í henni miðri er burðarsúla
sem verður fjarlægð þegar búið er að
sjóða allt höfuðið saman – enn vantar
efstu „höfuðbeinin“ – og þá halda
járnstangir sem teygjast út í veggi
og kaðlar höfðinu á sínum stað með-
an unnið er að því.
Helgi gerði fyrst smáskúlptúra,
eins og hann segir, eða skissur að
verkinu. „Þá bjó ég til úr svona neti,“
segir hann og teygir sig í litla og silf-
urbjarta útgáfu af höfðinu sem
stendur þarna á borði. „Þetta er í
raun frummyndin af skúlptúrnum.
Þegar ég hafði fengið boðið um að
sýna hann sex metra háan í Svíþjóð
þá gerði ég ekki neinar teikningar
heldur horfði bara á þessa útgáfu hér
og stækkaði hana upp og mótaði …
Sjáðu, þetta er í raun hin plat-
ónska hugmynd um frumform, þetta
eru allt ferningar“ – hann stingur
fingrum gegnum málmnetið inn í
höfuðið – „og þessar mannlegu pæl-
ingar um lengd og breidd. Og í upp-
hafi sá ég fyrir mér að stækka þetta
höfuð svona upp með þessum fern-
ingslaga formum og setja upp úti í
náttúrunni, og vekja með þeim sem
sæju spurningar um það hversu stór
hún er þessi veröld þarna úti. Þegar
horft er í gegnum ferninginn á heim-
inn getur verið að heimurinn virðist
jafn stór og hugurinn sem hugsar
um hann. Þetta er ramminn, manns-
hugurinn er alltaf ramminn. Því þar
fyrir utan hlýtur heimurinn að vera
óendanlega stór.
Auðvitað er þetta leit að hug-
myndum og merkingu, leikur að orð-
um, sú hugmynd sem er föst í hendi
er skúlptúrinn sem slíkur,“ segir
hann og lyftir þeim litla svo hann ber
við þann stóra sem er að mótast.
Nýjar reglur og ný lögmál
Þegar boðið barst til Helga um að
sýna verkið í Svíþjóð töldu Svíar að
verkið væri þegar til sex metra hátt
„En þá kom upp úr dúrnum að ég
hafði ekki gert verkið sjálft heldur
bara kynnt það sem slíkt og við
sömdum einfaldlega um að ég myndi
koma því á koppinn,“ segir hann. Þá
þurfti að leggjast yfir útreikninga,
eins og að minnka hæðina niður í
5,70 metra, svo verkið passaði í gám
og svo þurfti verkfræðing til að
skoða útfærsluna með listamann-
inum. Meðal annars vegna þess að
þótt verkið verði nú sett saman í
Gufunesi, þá þarf að búta það aftur í
þrjá hluta fyrir flutninginn.
„Verkfræðingurinn sagði þurfa
fúndament undir verkið og benti á
aðrar góðar breytingar sem þörf var
á. Svo gerði ég teikningu af verkinu
og stækkaði hana svo upp – við
„Geri þetta bara með mjólkur-
peningunum mínum“
 Nær sex metra hátt verk eftir Helga Gíslason á leið á sýningu í vinsælum skúlptúrgarði í Svíþjóð
Morgunblaðið/Einar Falur
Sköpunin „Ég er auðvitað að skapa
verk til þess að sýna – þótt umfangið
nú sé slíkt að það sé varla á færi ein-
staklings,“ segir Helgi og bætir við:
„Þörfin til að sýna er þess eðlis að
maður verður bara að sýna!“
Helgi Gíslason er einn níu skúlptúrista sem munu
eiga verk á sýningu skúlptúrgarðsins í Pilane á
eynni Tjörn við Svíþjóð í sumar. Sýningin hefur
verið opin hvert sumar frá árinu 2007 undir heit-
inu Skulptur i Pilane. Í ár verður sýningin opnuð
19. maí næstkomandi og er opin til 30. september.
Sum verkin eru varanleg á svæðinu en önnur sett
upp tímabundið. Heimsfrægir samtímalistamenn
eru meðal sýnenda, eins og Jaume Plensa og Tony
Cragg, en auk Helga og þeirra tveggja má í sumar
sjá verk eftir Laura Ford, Hanneke Beaumont, Ida
Koitila, Maria Miesenberger, Per Svensson og Hed-
vig Bergman.
Breska dagblaðið The Guardian valdi Pilane einn
af tíu áhugaverðustu skúlptúrgörðum Evrópu um þessar mundir og einn
þriggja á Norðurlöndum sem eru á þeim lista – hinir eru garður Lousiana-
safnsins í Danmörku og Vigeland-garðurinn í Osló. Um 90 þúsund gestir
heimsóttu Pilane í fyrra.
Fyrir utan frægð hinnar árlegu skúlptúrsýningar á síðustu árum er Pil-
ane-svæðið á Tjörn, sem er sjötta stærsta eyja við Svíþjóð og um klukku-
stundar akstur norðan við Gautaborg, þekkt fyrir fornar mannvistarleifar
og grafarhauga frá járnöld.
Verk víðkunnra skúlptúrista
SÝNING Í VINSÆLUM SKÚLPTÚRGARÐI Í SVÍÞJÓÐ
Anna, marmaraverk eftir
Jaume Plensa frá 2016 í
garðinum í Pilane.
Loftkæling
Funahöfða 7, 110 Reykjavík, s. 577 6666
og varmadælur