Læknablaðið - 01.10.2017, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2017/103 411
Y F I R L I T S G R E I N
Inngangur
Á undanförnum áratugum hefur orðið mikil breyting í nýgengi
kransæðasjúkdóma á Íslandi. Um og upp úr miðri síðustu öld varð
stöðug aukning í sjúkdómnum allt fram undir 1980. Síðan þá hefur
verið stöðug lækkun í nýgengi sem endurspeglast í samsvarandi
fækkun dauðsfalla vegna kransæðasjúkdóma á Íslandi.
Þessi jákvæða þróun síðustu áratuga skýrist að mestu leyti
af breyttum lífsstíl og æskilegum áhrifum hans á áhættuþætti
kransæðasjúkdóma en einnig af framförum í læknisfræðilegri
meðferð.1 Þar eru þó blikur á lofti. Áhættuþættir sem skýrðu veru-
legan hluta kransæðasjúkdóma á síðustu öld, eins og reykingar,
hátt kólesteról í blóði og háþrýstingur, hafa verið á undanhaldi. Í
staðinn eru til komnir aðrir áhættuþættir eins og offita og sykur-
sýki, sem fara stöðugt vaxandi. Allt bendir til þess að þessir nýju
áhættuþættir muni á næstu áratugum snúa við hinni jákvæðu
þróun og að nýgengi kransæðasjúkdóma fari vaxandi á ný.2
Horfur þeirra sem fá kransæðastíflu hafa batnað mikið á
undanförnum áratugum, meðal annars vegna tæknilegra fram-
fara og bættrar lyfjameðferðar.3 Um miðja síðustu öld dó þriðji
hver sjúklingur með kransæðastíflu áður en hann náði að útskrif-
ast af sjúkrahúsi en í dag er 30 daga dánarhlutfallið um 6%, sem er
sambærilegt því sem best gerist í heiminum.4-5 Þetta hefur ásamt
öðru átt stóran því að hjartasjúklingar lifa lengur með kransæða-
sjúkdóminn en áður og stuðlar það að auknu langlífi þjóðarinn-
Kransæðasjúkdómar hafa verið algengasta dánarorsök Íslendinga frá
miðri síðustu öld allt fram undir síðasta áratug. Frá 1980 hefur staða
helstu áhættuþátta kransæðasjúkdóma farið sífellt batnandi og hefur
sú þróun skýrt 72% þeirrar fækkunar sem orðið hefur í ótímabærum
dauðsföllum vegna kransæðasjúkdóma á síðustu þremur áratugum. Hins
vegar hafa vaxandi offita og sykursýki dregið nokkuð úr þeim ávinningi.
Verði ekkert að gert má búast við því að dauðsföllum vegna kransæða-
sjúkdóma fari aftur fjölgandi á næstu áratugum. Kemur þar annars
vegar til breytt staða helstu áhættuþátta og hins vegar vaxandi öldrun
þjóðarinnar. Á sama tíma hefur lifun eftir hjartaáfall aukist. Afleiðingin
verður ekki eingöngu sú að öldruðum fjölgar og þeir verða sífellt stærra
hlutfall þjóðarinnar, heldur koma aldraðir til með að lifa með aukna
byrði langvinnra sjúkdóma á næstu áratugum. Þetta mun hafa í för með
sér verulega aukinn kostnað í heilbrigðiskerfinu. Út frá mannfjöldaspá
Hagstofunnar má áætla að fjöldi Íslendinga á vinnufærum aldri (16-66 ára)
fyrir hvern ellilífeyrisþega (67 ára og eldri) muni lækka úr 5,6 árið 2016 í 3,3
árið 2040 og í 2,6 árið 2060. Í þessari grein veður fjallað nánar um áhrifa-
þætti þessarar þróunar og staða áhættuþátta kynnt með uppfærðum
tölum fram til ársins 2013.
Úr gögnum Hjartaverndar:
Faraldsfræði kransæðasjúkdóma
á Íslandi í hálfa öld
Karl Andersen læknir1,2,3, Thor Aspelund tölfræðingur1,2, Elías Freyr Guðmundsson faraldsfræðingur1, Kristín
Siggeirsdóttir iðjuþjálfi1,4, Rósa Björk Þórólfsdóttir læknir 2, Gunnar Sigurðsson læknir1,2, Vilmundur Guðnason
læknir1,2
1Hjartavernd, 2Heilbrigðisvísindasvið Háskóla Íslands, 3Landspítali, 4Janus endurhæfing
Fyrirspurnum svarar Karl Andersen andersen@landspitali.is
https://doi.org/10.17992/lbl.2017.10.153
Greinin barst blaðinu 17. júní 2017, samþykkt til birtingar 13. september 2017.
Á G R I P
ar. Mikilvægt er að átta sig á því að lækkandi nýgengi og bætt
meðferð hefur ekki útrýmt sjúkdómnum heldur verða afleiðingar
hans síðar á ævinni. Þannig munu tveir þriðju hlutar þeirra sem fá
hjartaáfall eldri en 70 ára lifa hjartaáfallið af og allt að 40% þeirra
þróa með sér hjartabilun (óbirtar niðurstöður í Öldrunarrann-
sókn Hjartaverndar). Sömuleiðis má gera ráð fyrir að 75% aldraðra
sem fá heilablóðfall verði lifandi eftir eitt ár og um 40% lifandi
að minnsta kosti þremur árum eftir áfallið (óbirt úr rannsóknum
Hjartaverndar).
Í þessari yfirlitsgrein er fjallað um þær breytingar sem hafa
orðið á áhættuþáttum og horfum kransæðasjúkdóma á Íslandi allt
fram til ársins 2013. Rannsóknir Hjartaverndar benda til þess að
breytingar á lífsstíl þjóðarinnar muni leiða af sér vaxandi dánar-
tíðni vegna sjúkdómsins á komandi áratugum. Hjartaáföll munu
færast á eldri aldurshópa og sífellt stærra hlutfall þeirra sem fá
kransæðastíflu lifa fram á efri ár með langvinnum afleiðingum
sjúkdómsins.6
Efniviður
Í gögnum Hjartaverndar má finna faraldsfræðilegar upplýsingar
um áhættuþætti íslensku þjóðarinnar síðustu fimm áratugina.
Yfirlit um þær rannsóknir sem liggja til grundvallar þessu
gagnasafni má finna í töflu I.
Rannsóknaþýðin eru fimm. Í fyrsta lagi Reykjavíkurrannsókn
Hjartaverndar sem stóð frá stofnun Rannsóknarstofunnar 1967 til
2001. 7-9 Öllum körlum og konum sem bjuggu á stór-Reykjavíkur-
svæðinu og voru fædd 1907-1935 var boðið að koma til skoðunar
og var það almennt þýði um 55% Íslendinga á þessu aldursskeiði
á þeim tíma. Hlutfall þeirra sem komu til skoðunar var rúmlega
70%, eða nálægt 19 þúsund manns. Árið 2002 var byrjað á Öldr-
PRALUENT®:
Kólesteróllækkandi
meðferð1
Muliggjør LDL-C måloppnåelse1
alirokumab
Algengar aukaverkanir: Húð: Kláði. Öndunarfæri: Einkenni frá efri öndunarvegi þ.á.m. verkur í munnkoki,
nefrennsli og hnerri. Annað: Viðbrögð á stungustað þ.á.m. hörundsroði/roði, kláði, þroti, verkur/eymsli5
Ef fram koma alvarleg ofnæmisviðbrögð skal hætta meðferð og hefja viðeigandi einkennameðferð. Notið með varúð hjá
sjúklingum með alvarlega skerta lifrar- eða nýrnastarfsemi6
Ábending: Praluent er ætlað, til viðbótar við ákveðið mataræði, til notkunar hjá fullorðnum með frumkomna
kólesterólhækkun í blóði (arfblendna ættgenga kólesterólhækkun og kólesterólhækkun sem ekki er arfgeng)
eða blandaða blóðfituröskun: í samhliðameðferð með statíni eða statíni með öðrum blóðfitulækkandi
meðferðum hjá sjúklingum sem ná ekki viðmiðunarmörkum LDL-kólesteróls með hámarks þolanlegum
skammti af statíni eða, í einlyfjameðferð eða samhliða öðrum blóðfitulækkandi meðferðum hjá sjúklingum sem
ekki þola statín eða mega ekki nota statín. Ekki hefur enn verið sýnt fram á áhrif Praluent á hjarta-og
æðasjúkdóma og dauðsföll vegna þeirra.1 Frekari upplýsingar um lyfið má nálgast á www.serlyfjaskra.is og
verð má finna á heimasíðu lyfjagreiðslunefndar www.lgn.is
1. PRALUENT SPC. 14.11.2016 kafli 4.1. 2.PRALUENT SPC 14.11.2016 kafli 5.1. 3. Cannon CP, Cariou B, Blom D et al. Efficacy and safety of alirocumab
in high cardiovascular risk patients with inadequately controlled hypercholesterolaemia on maximally tolerated doses of statins: the ODYSSEY COMBO II
randomized controlled trial. Eur Heart J. 2015; 36(19):1186-94. 4. Robinson JG, Farnier M, Krempf M et al. Efficacy and Safety of Alirocumab in Reducing Lipids
and Cardiovascular Events. N Engl J Med 2015;372:1489-99. 5. PRALUENT SPC 14.11.2016 kafli 4.8 6. PRALUENT SPC 14.11.2016 kafli 4.4* Samanborið við lyfleysu
eða ezetimib, sem viðbót við statin.
SAIS.ALI.17.09.0001
Vistor hf, Hörgatúni 2, 210 Garðabæ, sími: 535-7000. www.vistor.is
ÖFLUG VIÐBÓT
VIÐ STATÍN TIL
LÆKKUNAR Á
LDL-C *…
… OG ENN ÖFLUGRI
MEÐFERÐ EF ÞÖRF
KREFUR2,3,4
ALLT AÐ 61% LÆKKUN Á
LDL-C BORIÐ SAMAN VIÐ
GRUNNLÍNU,
sem viðbót við hæsta skammt
af statíni sem þolist2,4