Morgunblaðið - 06.06.2018, Síða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JÚNÍ 2018
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Reykdælir Þeir heita allir Jóhannes Reykdal; frá vinstri talið útsendingarstjóri, blaðamaður og fyrrverandi skóla-
meistari. Þeir standa hér við styttuna af forföður sínum sem er á fallegum stað við Hamarskotslæk í Hafnarfirði.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
V
ið stífluna á Hamars-
kotslæk í Hafnarfirði
var á dögunum af-
hjúpuð stytta af braut-
ryðjandanum og at-
hafnamanninum Jóhannesi J.
Reykdal. Það var einmitt við Læk-
inn og að frumkvæði Jóhannesar
sem fyrsta virkjunin á Íslandi var
reist en hún var gangsett 12. desem-
ber 1904 og framleiddi rafmagn sem
dugði fyrir til að lýsa fimmtán íbúð-
arhús, fjögur götuljós og trésmiðju
Jóhannesar.
Mikil eftirspurn var eftir raf-
magni virkjunarinnar og fór Jóhann-
es því aftur af stað, fékk vatnsrétt-
indi ofar í læknum og reisti á eigin
spýtur rafstöð á Hörðuvöllum. Sú
rafstöð tók til starfa haustið 1906 og
var að afli 37 kW, sem fullnægði allri
eftirspurn eftir rafmagni í Hafnar-
firði. Var hún fyrsta sjálfstæða raf-
stöðin á Íslandi. Ellefu árum síðar,
það er 1917, reisti Jóhannes enn
aðra virkjun sem er ofar í læknum.
Þar með hafði teningum verið kastað
og rafvæðing Íslands var hafin.
Virkjunin við lækinn var svo
endurbyggð á árunum 2007–2008 og
kallast nú Reykdalsvirkjun. Endur-
byggingin náði til endurgerðar miðl-
unarlóns, stíflu og aðveitustokks,
auk þess sem byggt var nýtt að-
veituhús sem hýsir hverfil og rafal í
undirgöngum brúar yfir Lækjar-
götu. Var Reykdalsvirkjun formlega
endurræst snemma árs 2008 og er
uppsett afl hennar 9 Kw.
Gjöf til Hafnarfjarðarbæjar
Styttan af Jóhannesi Reykdal,
sem er eftir Ragnhildi Stefánsdóttur
arkitekt, var gjöf til Hafnarfjarðar-
bæjar frá Reykdalsvirkjun ses. Það
voru Björn Ingi Sveinsson, verk-
fræðingur og formaður félagsins, og
Jóhannes Einarsson Reykdal, fv.
skólameistari Iðnskólans í Hafn-
arfirði og dóttursonur Jóhannesar J.
Reykdal sem afhentu bænum gjöf-
ina. Sjálfseignarstofnunin Reykdals-
virkjun ses var sett á laggirnar um
mitt ár 2008 gagngert með það að
markmiði að halda nafni frum-
kvöðulsins á lofti.
Festi rætur syðra
Jóhannes J. Reykdal fæddist að
Vallarkoti í Reykjadal í Suður-
Þingeyjarsýslu 18. janúar 1874. Á
Akureyri hóf hann trésmíðanám og
fjórum árum síðar sigldi hann til
Kaupmannahafnar til frekara tré-
smíðanáms. Eftir þriggja ára nám
þar flutti hann heim til Íslands með
það í huga að setjast að norðan
heiða. Á leið sinni hitti hann þó unga
konu, Þórunni Böðvarsdóttur, sem
hann svo kvæntist og festi rætur í
Hafnarfirði og bjó þar til dánar-
dægurs árið 1946.
Þrír afkomendur og allir nafnar
komu saman á dögunum við stytt-
una, það er Jóhannes Einarsson
Reykdal sem fyrr er nefndur, Jó-
hannes Reykdal blaðamaður og son-
ur hans Jóhannes Reykdal, útsend-
ingarstjóri RÚV. Sá síðastnefndi er
langafabarn og réttum 100 árum
yngri en frumkvöðullinn.
„Að sjá þessa styttu af afa mín-
um og nafna hér er mér mikið
ánægjuefni. Ég náði ekki að kynnast
honum því hann féll frá þegar ég var
tveggja ára, en í áranna rás hef ég
fræðst betur um líf hans og störf og
hversu fjölhæfur og framsækinn
hann var,“ segir Jóhannes Reykdal
blaðamaður og heldur áfram:
„Afi minn var greinilega frum-
kvöðull frá unga aldri, bæði á sviði
iðnaðar og framkvæmda. Var fram-
sækinn í landbúnaði og fljótur að til-
einka sér tækni við störf á því sviði.
Sömuleiðis framsýnn að hagnýta sér
dráttarvélar til vinnu við jarðrækt
og slátt og eins var hann einn þeirra
fyrstu til að setja upp mjaltakerfi í
fjós. En fyrst og fremst verður hans
minnst fyrir þá framsýni að beisla
vatnsaflið til raforkuframleiðslu eins
og við sjáum á þessum stað. Á ferð-
um mínum um landið í áratugi varð
ég þess einnig var hve mikilsvirtur
hann var fyrir störf sín. Og þegar ég
kom á bæi og sagði til nafns fékk ég
til baka sögur og ummæli um þenn-
an merka afa minn og nafna. Það
þótti mér vænt um.“
Fjölhæfur og
framsækinn
Stytta af Jóhannesi Reykdal við Hamarskotslæk í
Hafnarfirði var afhjúpuð fyrir skemmstu. Jóhannes
var frumkvöðull í rafvæðingu Íslands fyrir um
öld og var maður sem markaði spor.
Afl Reykdalsvirkjun var endurbyggð fyrir um áratug. Túrbínan er í glerhúsi undir brú yfir Lækjargötu í Firðinum
og getur framleitt allt að 9 Kw. Frá stíflu er vatni veitt að virkjunni í tréstokknum sem hér sést.
„Við viljum byggja brú til betra lífs
og ná árangri með því að sjá að-
stæðurnar í broslegu ljósi,“ segir
Þórunn Ósk Sölvadóttir, fram-
kvæmdastjóri Klúbbsins Geysis.
Kynningarátaki á vegunum klúbbsins
var í gær hleypt af stokkunum en
yfirskrift þess er Geðheilsa er líka
heilsa. Inntak þess er að vekja at-
hygli á því að fólki eru ekki endilega
allir vegir færir þótt líkamleg heilsa
sé góð. Geðræn veikindi takmarka á
ýmsa lund getu fólks til að fara út í
lífið, þó að margir hafi líka með hjálp
Geysis komist á beinu brautina.
Batamiðuð nálgun og valdefling er
kjölfestan í starfi klúbbsins sem að-
stoðar fólk aftur út á vinnumark-
aðinn.
Auglýsingar frá Klúbbnum Geysi
fóru í loftið í gær og eru sýndar á
samfélagsmiðlum. Þær eru unnar af
auglýsingastofunni Hvíta húsinu og
sáu þau Sigtryggur Magnason og
Rósa Hund Kristjánsdóttir um hug-
myndavinnuna. „Við komum upp
með þá nálgun að bera saman and-
leg veikindi og líkamleg áföll. Við
komum nefnilega mjög ólíkt fram við
þá sem eru til dæmis slasaðir og þá
sem eiga við andleg vandamál að
stríða, svo sem þunglyndi, kvíða og
slíkt. Við vildum undirstrika að þegar
maður er veikur andlega þá á maður
að leita sér aðstoðar; alveg eins og
að maður læknast ekki af innvortis
blæðingum með því að hugsa já-
kvætt,“ segir Sigtryggur. Hjá Hvíta
húsinu útfærðu Dóra Jóhannsdóttir
og Oddur Júlíusson efnið í hand-
ritum og Ágúst Bent, þaulreyndur
leikstjóri, var í leikstjórastólnum við
gerð auglýsinga sem Guðmund Þór
Kárason framleiddi.
Geðheilsa er líka heilsa, segir Geysisfólk
Bati, bros og brú til betra lífs
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Átak Fólk frá Geysi og Hvíta húsinu kynnti verkefnið fyrir fjölmiðlum í gær.
56 10 000
TAXI
BSR
Góð þjónusta
yfir 90 ár10%
afsláttur
fyrir 67 ára
og eldri