Morgunblaðið - 17.08.2018, Qupperneq 41

AFP
Frjór Hawley þykir frumlegur.Vissulega gætir eftirvænt-ingar þegar skáldsaga eftirNoah Hawley er rifin upp.Hawley hefur áður sent frá
sér fjórar skáldsögur og er handrits-
höfundur hinna mergjuðu Fargo-
sjónvarpsþátta sem eiga velgengni
sína ekki síst að þakka frjóum og
frumlegum huga Hawley.
Hawley nýtir þá styrkleika til að
dáleiða lesandann í upphafsköflum
skáldsögu sinnar Fyrir fallið. Hawley
leiðir inn í sögugöng þar sem reynd-
asti lesandi á erfitt með að átta sig á
hvað gæti mögu-
lega gerst í næstu
lotu.
Scott Burro-
ughs, villuráfandi
og draum-
órakenndur
myndlistarmaður
um fertugt, þigg-
ur far til New
York með einka-
flugvél Davids Ba-
teman, vellauðugs bandarísks stórlax
í fjölmiðlabransanum. Listamaðurinn
hefur dvalið við vinnu á eyjunni Mart-
ha’s Vineyard, sumardvalarstað þar
sem Bateman og fjölskylda hans eiga
hús. Ljúfri eiginkonunni kynnist
Burroughs lítillega á sveitamarkaði
eyjunnar og af velvild einni býður hún
honum að þiggja far til New York í
lúxuseinkaþotu þeirra hjóna. 16 mín-
útum eftir flugtak hrapar vélin með
Bateman-hjónunum, börnum þeirra
tveimur, lífverði, vinahjónum þeirra,
áhöfn og ókunnuga farþeganum.
Listamaðurinn býr yfir þjálfun sem
á eftir að koma sér vel þetta ör-
lagaríka kvöld, hann er afburðasund-
maður og nær að bjarga sér og
yngsta barni Bateman-hjónanna á
margra kílómetra sundi.
Í eðlilegu samfélagi hefði þessi
björgun þýtt heiður. Í því bandaríska
samfélagi sem Burroughs er hluti af
er þetta ekki svo einfalt, þar sem fjöl-
miðlar eru á höttunum eftir einhverju
safaríkara.
Fyrir fallið er nokkuð ódæmigerð
ráðgátubók. Lesendum eru kynntir
allir þeir sem voru um borð í vélinni
líkt og í breskri hefðarseturs-
morðgátu þar sem smám er hægt að
útiloka einn á fætur öðrum sem
ábyrgan fyrir hrapinu. Um leið er
þetta háðsádeila á bandarískt sam-
félag og fjölmiðla þar í landi, þar sem
jafnvel heiðarlegar ofurhetjur eru
dregnar niður.
Fyrir fallið fer vel af stað og nær að
halda þeim dampi nokkuð lengi. Í
henni eru margar áhugaverðar
vangaveltur um sjúk samfélög, karl-
mennsku og afbökun og framan af er
hún spennandi og frumleg. Það er þó
vöntun á ýmsu. Hún þynnist um of út
og langdregnir kaflar í frásögninni
bæta stundum engu við, hvorki
vangaveltum, spennu né skemmtun.
Töfrar fyrri hlutans dofna.
Heiðarleg hetja
dregin í svaðið
Skáldsaga
Fyrir fallið bbbnn
Eftir Noah Hawley.
Þýðandi: Ísak Harðarson.
JPV útgáfa. 2018. Kilja. 464 bls.
JÚLÍA MARGRÉT
ALEXANDERSDÓTTIR
BÆKUR
MENNING 41
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. ÁGÚST 2018
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
„Hið ófyrirséða er mikilvægt í
myndlistinni,“ segir Kees Visser þar
sem við skoðum verkin á sýningunni
sem verður opnuð á verkum hans í
BERG Contemporary á Klapparstíg
16 í dag, föstudag, klukkan 17. Og
Kees vísar í austurríska listfræðing-
inn Alois Riegl í pælingum sínum um
hið ófyrirséða og bætir við að hann
verði líka að nefna innsæi, þrá og
áhrif. „Ætli þetta fernt skipti ekki
hvað mestu máli. Riegl sagði líka að
list yrði athyglisverð þegar hún væri
margræð – það er mikið til í því,“
segir hann.
Sýning Kees nefnist Í djúpi lit-
anna og á henni má sjá ýmiskonar
afrakstur langrar könnunar lista-
mannsins á virkni lita og forma, frá
ferðalagi sem hófst á áttunda ára-
tugnum þegar verk Kees endur-
spegluðu jöfnum höndum fluxus- og
hugmyndalistina sem þá var efst á
baugi í heimalandi hans, Hollandi,
og svo eldri hefðir abstraktlistar og
strangflatarmálverks.
Flest verkanna eru máluð á papp-
ír á allra síðustu árum; verk sem við
fyrstu sýn virðast einlit, eða mónó-
króm, en þegar betur er að gáð má
sjá að undir yfirborðinu birtast
markviss form og aðrir litir sem
málað hefur verið yfir. Í innri saln-
um er verk í bláum lit í sextán hlut-
um og gegnt því lágmynd frá 1988.
Buna af pappírsverkum
Það var í Amsterdam sem Kees
kynntist íslenskum listamönnum
fyrst á áttunda áratugnum og kom
hann fyrst til Íslands árið 1976 – hér
átti hann eftir að búa og starfa um
árabil. Hann var einn stofnenda
Nýlistasafnsins árið 1978 og hefur
haldið fjölda sýninga hér á landi.
„Það var árið 1992 sem ákveðin
kúvending varð hjá mér og ég fór að
vinna á pappír,“ segir Kees. „Ég
hafði verið að gera þessi rimlaverk
og eitt slíkt sem mér fannst ekki
virka sagaði ég niður í smábúta og
sýndi það þannig. Ég fór svo að gera
skissur á pappír að fleiri slíkum en
heillaðist þá af því sem mér fannst
gerast á pappírnum. Ári síðar flutti
ég svo til Parísar og pappírsverkin
þróuðust áfram – ég held að á fyrstu
tveimur árunum þar hafi ég gert um
400 verk. Þau bunuðu út úr mér.
Listsöguleg tilvísun
Það var svo árið 1995 sem ég tók
þá ákvörðun að byrja að vinna út frá
ferhyrningi og breyta bara lóðréttu
hliðunum, snerta ekki þær láréttu.
Það er tilvísun í listsögulegt per-
spektíf þar sem maður getur ekki
breytt sjóndeildarhringnum.“
Kees segist löngum hafa einkum
unnið með seríur og þá bjó hann
lengi vel verkin sín til sérstaklega
fyrir rýmin sem þau voru sýnd í. En
pappírsverkin fór hann að mála með
þeim hætti sem sjá má á sýningunni
upp úr 1999.
„Með ákveðinni aðferð víkka ég
svo lóðréttu línurnar á hverjum fer-
hyrningi og þannig verða alltaf til 32
möguleikar af hverju verki – ég hef
gert ný form fyrir hvert málverk og
blanda nýjan lit fyrir hvert. Það má
skilgreina þetta sem málverk gerð
úr formi, lit og stærð. Þar liggur
grunnurinn.“
Verst að sitja og hugsa
Kees segir miklar breytingar hafa
orðið á verkum sínum síðustu fjögur
árin og þar skiptir undirmálunin
sem hann er farinn að beita hvað
mestu. „Þá hefur áherslan á form
kannski minnkað og áherslan á litinn
orðið sterkari.“
Það hefur verið mikið að gera hjá
Kees við sýningahald á meginlandi
Evrópu síðustu misseri og hann seg-
ir að vissulega sé það ánægjulegt.
„Ég vildi líka gjarnan hafa orku eins
og þegar ég var fertugur. Ég finn
fyrir því að ég varð sjötugur í maí,“
segir hann og brosir.
„Mig grunar að sem krakki hafi ég
verið leiðinlegur nemandi, ég var
orkumikill og einbeitingin engin –
ætli ég hafi ekki verið með athyglis-
brest. Ég hef alltaf þurft að finna
mér vinnuaðferð sem heldur mér á
teinunum, einbeitingin kemur þegar
ég er að vinna.“
Kees hefur ferðast mikið hér,
meðal annars sem leiðsögumaður.
Hefur hann enn tíma til þess?
„Já já, vinkona mín kom nú til
landsins og við ferðuðumst um í
tvær vikur og gengum mikið. Ég
geng líka um allt í Hollandi, gjarnan
í nokkra klukkutíma á dag. Ég næ
einbeitingu á göngu, að sitja og
hugsa er það versta!“
Morgunblaðið/Einar Falur
Listamaðurinn „Ég hef alltaf þurft að finna mér vinnuaðferð sem heldur mér á teinunum,“ segir Kees Visser.
Hið ófyrirséða er mikil-
vægt í myndlistinni
 Sýning Kees Visser opnuð í BERG Contemporary í dag
Rau›arárstígur 14 · sími 551 0400 · www.myndlist.is
Opið virka daga kl. 10–18, laugard. kl. 11–16
Allir velkomnir
Karólína Lárusdóttir
Boðskort
Sýningaropnun 18. ágúst kl. 13
Sýning í Gallerí Fold 18. – 26. ágúst
Fjölbreytt dagskrá í gallerí Fold á Menningarnótt kl. 13 – 19
ICQC 2018-20