Jökull - 01.12.2006, Blaðsíða 92

Oddur Sigurðsson
okkur að veruleg breyting hafi orðið þarna við mynni
Jökuldals. Nú hefur jökuljaðarinn hörfað frá klettun-
um austan við Lakahnútu og komnir grófir áraurar alla
leið inn í Jökuldalinn. Þar er bilið milli klettanna og
jökulsins varla minna en 70 m. Á þessum aurum sýn-
ist þó enn vera „dauður jökull“ á kafla því að Deildará
hverfur sums staðar í sand og einnig sáust þar smá
pyttir með ís í börmunum.
Yfir að líta hefur Breiðamerkurjökull lækk-
að áberandi í ár þegar miðað er við fjöllin í
kring: Breiðamerkurfjall, Esjufjöll, Suðursveitarfjöll,
einkum Fellsfjall og svo jökulskerin þrjú Systrasker,
Bræðrasker og Kárasker.“
Enn fremur segir Helgi um Fjallsjökul – „Þar hef-
ur kannski mesta breytingin verið á vesturjaðrinum,
þar sem hann mætir Hrútárjökli. Þar er komin íslaus
geil langt norður milli jökulstraumanna. Dálítil ár-
spræna rennur eftir henni og fellur svo austur í Fjalls-
árlón eftir djúpum farvegi eða gili sem hún byrjaði að
grafa í september 2002 gegnum haftið upp af Gamla-
seli. Yfir þetta gil liggur mælingarlínan. Nú tókst
okkur að mæla þarna með því að nota fjarlægðarmæl-
inn og mæla síðan frá gilbarminum að jökulsporðin-
um þar. Til að mæla Fjallsjökul framan við Bæjarsker
notuðum við fjarlægðarmælinn, því að Fjallsá, sem
rennur þar meðfram, var heldur erfið til að vaða. Í
janúar síðastliðinn vetur mældum við Hálfdán dýpi í
Fjallsárlóni á nokkrum stöðum, þ.e. á vestasta hlutan-
um þar sem flatur jökull lá yfir til skamms tíma. Mesta
dýpi var um 50 m nálægt jökulveggnum, en víðast var
dýpið um 45 m. Á lóninu var lagnaðarís 50–60 cm
þykkur. Lónið var leirlitað eins og venjulega, en á
talsverðu svæði langt frá landi skipti ísinn um lit og
var nærri tær og þar reyndist ísinn aðeins 5 cm þykk-
ur eða ekki meira en sæmilegt mannhald. Við sáum
ekki aðra skýringu á þessu fyrirbrigði en að þar væri
kaldaverms-uppspretta á botninum sem þessu veldur.
Hrútárjökull hefur greinilega lækkað í ár, sérstak-
lega sá hluti sem er nálægt Sauðafelli í Ærfjalli. En
syðri hlutinn er í meira jafnvægi eftir því sem séð
verður. Þó hefur í sumar á mælingarlínunni rofnað
smá spilda og myndað þar lónpoll. Annars staðar er
jaðarinn hulinn samfelldu grjótlagi.
Við könnuðum sporð Kvíárjökuls þann 19. sept-
ember og töldum ekki hægt að koma við mælingu þar
svo að gagni væri. Helstu einkenni eða breyting er
hvað suðurhluti hans lækkar og lónið þar er að stækka
og mótast. Það mældist í vetur um 15 m djúpt. Nú
mældum við hæð frá þessu lóni upp á háa grjótjök-
ulbunkann sem er þar fast norðan við á jökulsporð-
inum og reyndist hann vera um 72 m. Á einum stað
sást að jökull náði út að bakkanum á þessu jaðarlóni.
Þetta var aðeins mjór jökultangi eða aðeins um 5–10
m breiður og hæðin aðeins 1–2 m upp fyrir vatnsborð-
ið. Hann virtist vera tengdur jökulsporðinum og leit úr
fyrir að geta verið á floti.
Nú í haust blasir Hólárjökull við í allri sinni hæð
þegar farið er um veginn.“
Heinabergsjökull – Stefna vestari línunnar var nú lag-
færð þannig að Eyjólfur Guðmundsson segir mæling-
una ekki samanburðarhæfa við fyrra ár. Löng geil er
að myndast í norðanverðum jöklinum, sem veldur því
innan tíðar að mælilínan lendir ekki í jöklinum. Henni
var snúið um nokkrar gráður til að fylgja jöklinum.
Mæling frá vörðu niðri við lón gaf 25 m hop.
Rjúpnabrekkujökull – Smári Sigurðsson segir í
skýrslu sinni: „ Á liðnum vetri snjóaði mjög lítið á
umræddu svæði eins og tvo síðastliðna vetur. Til
marks um það þá var stóra, svarta öskuflekki úr Grím-
svatnagosinu frá haustdögum 2004 að sjá á austaverð-
um Dyngjujökli um miðjan mars. Askan virðist því
ásamt lítilli vetrarákomu flýta enn meira fyrir bráðnun
jökulsins. Hvað vetrarákomu varðar á þessu svæði þá
var til að mynda Trölladyngja og Dyngjuháls nánast
alveg snjólaus upp úr miðjum júní.“
TAFLA YFIR JÖKLABREYTINGAR
Nú hefur taflan yfir jöklabreytingarnar verið óbreytt
um árabil og farin að ganga sér nokkuð til húðar og
segir varla þá sögu sem ætlast má til. Tímabilinu,
sem liðið er síðan mælingarnar hófust, má skipta í
þrennt. Frá 1930–1970 má segja að flestir jöklar á
landinu hafi rýrnað til mikilla muna. Næsta aldar-
fjórðung þar á eftir, þ.e. 1970–1995 var mun kald-
ara og hófst raunar með hafísárunum á 7. áratugnum.
Þorri jökla á landinu bústnaði á þeim tíma sem glöggt
má sjá á sporðabreytingum. Síðan 1995 hefur afkoma
jökla verið afar rýr svo vandfundinn er annar áratug-
ur sem hefur verið jöklun landsins jafn harður. Þess
vegna eru breytingarnar settar upp í þessum tímabil-
90 JÖKULL No. 56, 2006