Fréttablaðið - 25.10.2018, Blaðsíða 54

Gullskip, Dulbreiða, Af Vo p n u m o g Hringvellir eru nöfn nokkurra íslenskra listaverka á hinni fjölradda sýningu
Einungis allir sem verður opnuð
klukkan 19 í kvöld í Gerðarsafni í
Kópavogi. Þar eru vídeóverk, skilti
og skúlptúrar, líka hljóðverk og olía
á striga. Listamennirnir eru ekki
bara af myndlistarsviðinu heldur
líka hönnuðir, tónlistarmenn og
skáld. Sýningin er liður í hátíðinni
Cycle 2018 og sækir hugmyndir sínar
meðal annars í fjölmenningu. Þemað
er þjóð meðal þjóða.
Hinn sænski en íslenskumæl-
andi Jonatan Habib Engqvist er
sýningarstjóri. Hann mætir mér í
forsal safnsins. Þar eru tvær mann-
eskjur á vinnupalli að hengja upp
stórt textíllistaverk úr mörgum
taubútum. Á það hefur listakonan
Melanie Ubaldo skrifað í flýti með
olíulitum: Er einhver Íslendingur að
vinna hérna?
Úr fordyrinu inn í stóra salinn
göngum við gegnum perluhengi
eftir Önnu Júlíu Friðbjörnsdóttur.
„Svona glerperlur eru á grænlenska
þjóðbúningnum. Þær eru frá Fen-
eyjum en hafa orðið að grænlensku
þjóðartákni,“ segir Jonatan og bendir
líka á málverkið Saumaklúbb eftir
Erlu Haraldsdóttur, þar er fólk í
íslenskum þjóðbúningum í sterkum
litum og með þekktu mynstri frá
Nble-fólkinu í Suður-Afríku.
Í stóra salnum snúast verkin mikið
um tungumál, breytingar og sam-
runa. Þar bregður fyrir páfagauk að
fljúga um íslenskt landslag. Lap-See
Lam, sem er af þriðju kynslóð Kín-
verja í Svíþjóð, er með stórt vídeó-
verk sem snýst um breytingar í sam-
félaginu. Lap-See er búin að ákveða
að vera listamaður en ekki veitinga-
maður eins og móðir hennar og
amma. „Amma Lap-See kallar hana
bananabarn, það merkir að hún sé
gul að utan en hvít að innan. Í verk-
inu eru meðal annars þrjár tíma-
línur, ein táknar 1978, ein nútíðina
og ein framtíðina þegar afgreiðslan
á veitingastaðnum er orðin tölvu-
stýrð,“ útskýrir Jonatan.
Ljóðið Evrópa eftir sænska skáldið
Athena Farrokzhad er prentað á
filmu og það heyrist lesið af Sönnu
Magdalenu Mörtudóttur þegar
gengið er yfir brúna út við gluggann.
Tyrkneska listakonan Pinar
Öğrenci á tvö verk á sýningunni.
Á myndbandi er ungur maður að
smygla sér milli Tyrklands og Grikk-
lands en hann er með mjög fallegt
hljóðfæri og verður að skilja það
eftir. Svo sést bara hafið og hljóð-
færið á reki. „Pinar fjallar oft um
erfið efni án þess að hafa ofbeldi af
nokkru tagi í verkunum. Þau snerta
samt djúpt,“ segir Jonatan og bætir
við að lokum: „Sýningin er innblásin
af hugmyndum um hið opna sam-
félag heimsins og tungumálin. Við
finnum auðvitað aldrei sameiginlegt
tungumál en vonandi sameiginlegan
hljóm.“
Bækur
rof
HHHHH
Bubbi Morthens
Útgefandi: Mál og menning
Fjöldi síðna: 64
Fátt er karlmannlegra í íslenskri
þjóðarsál en Bubbi Morthens, þessi
vöðvastælti, hranalegi rokkari, sem
vann í fiski, slóst og notaði fíkni-
efni, liggur ekki á skoðunum sínum
og hefur hátt grófri röddu um sam-
tímann, ekki síst í tónlist sinni. Þessi
staðalmynd af karlmennsku hefur
þó ekki komið í veg fyrir að Bubbi
sýni einnig á sér viðkvæmari hliðar,
fyrst á plötunni Kona sem kom út
árið 1986 og oft síðan, við mismiklar
undirtektir.
Hann var einn af þeim fyrstu til
að bæta við karlmennskuhugtakið
sýnilegri blíðu og viðkvæmni sem
hefur eflaust orðið einhverjum sem
voru læstir inni í ímyndinni lykill
til að horfast í augu við hið blíða í
sjálfum sér. Og nú sendir hann frá
sér bók um kynferðisofbeldi sem
hann varð fyrir í æsku og áhrifin sem
það hafði á líf hans. Bók þar sem ein-
mitt er fjallað um lása en líka lykla.
Hann hleypir sjálfum sér út úr þögn-
inni þar sem eina lausnin var að
„grafa dýpra“ eins og segir í ljóðinu
Boðflenna á bls. 50. Orðið Rof vísar
til þess sem gerðist: daginn eftir var
kominn/brestur þvert yfir/spegil-
myndina (bls. 7) og mörg ljóðanna
fjalla um hvernig ljóðmælandi hefur
falið sig síðan, átt erfitt með nánd,
borið skugga gerandans og þess sem
gerðist með sér hvert sem hann fór,
ekki síst inn í sambönd við annað
fólk.
Ljóðin eru meitluð, fá orð en
hvert um sig þrungið og valið, og
myndirnar skýrar og sterkar. Mynd-
málið er einfalt, hreint og áhrifa-
mikið enda er Bubbi Morthens
auðvitað ekki ókunnugur orðinu,
en það verður að segjast að þetta
knappa form klæðir hann afskap-
lega vel.
Í sumum ljóðanna er hægt að sjá
eða finna bergmál frá Bubba ann-
ars tíma, þeim sem söng um fingra-
förin á sálinni, eins og í ljóðinu Fót-
spor á bls. 17:
á yfirborði tunglsins
er fótspor
eins er fótspor
í kjarna mín sjálfs
Það er eins og það að viðurkenna
atvikið fyrir sjálfum sér opni augu
ljóðmælanda fyrir fleiri atvikum og
fleiri þolendum, þannig er ljóðið
Framheilaskaði á bls. 34 ekki endi-
lega um ljóðmælanda heldur um
sögu annarra og fleiri, og það sama
má segja um ljóðin Hófaför við alt-
arið (bls. 44) og Í felulitum (bls. 41)
Hann fjallar einnig um að þol-
andinn getur verið Hver sem er (bls.
24) og í raun er eins og þolendurnir
verði skyndilega sýnilegir í kring-
um hann, ekki ósvipað því sem
gerðist þegar #metoo-byltingin
fyrir ári gerði heiminum skyndi-
lega ljóst að nánast allar konur
og margir karlar áttu sér sárar og
stundum mjög bældar minningar
um kynferðislegt eða kynbundið
ofbeldi sem loksins fengu lit og
orð. En bókin er ekki bara myrkar
minningar og þrúgandi heims-
mynd, þar eru líka lyklar, eins og
áður sagði, von um að hægt sé að
komast út.
Kveðjustund
Biðstofan er full
Röðin er löng
Fullorðnir menn
að kveðja skemmda
drenginn inni í sér
(bls. 47)
Í seinni hluta bókarinnar er
vonin að glæðast, og tengir í upp-
hafsorð bókarinnar: Það er aldrei
of seint/að byrja að elska sjálfan sig.
Brynhildur Björnsdóttir
Niðurstaða: Sársaukafull, falleg
og mikilvæg ljóðabók, einlægt
innlegg í eitt brýnasta málefni
samtímans.
Fingraför á sálinni
Finnum vonandi sameiginlegan hljóm
Jonatan Habib er sýningarstjóri
Einungis allir. FréttaBlaðið/Ernir
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
Móðurmál nefnist þetta listaverk eftir lap-See lam & Wingsee. Það er að hluta vídeóverk. FréttaBlaðið/EyÞór ÁrnaSon
andvari, verk eftir Pinar Öğrenci. Þar er hljóðfæri á reki. FréttaBlaðið/EyÞór
Einungis allir er al-
þjóðleg sýning sem
verður opnuð í
Gerðarsafni í Kópa-
vogi. Þar veltir fólk
fyrir sér ættjarðar-
ást, tungumálum,
fólksflutningum,
frelsi og upp-
flosnun. Jonatan
Habib Engqvist er
sýningarstjóri.
Listamenn
sýningarinnar
anna Júlía Friðbjörnsdóttir,
anna rún tryggvadóttir, athena
Farrokzhad, Bryndís Björns-
dóttir, Childish Gambino, Erla
S. Haraldsdóttir , Joseph Beuys,
libia Castro & ólafur ólafsson,
Magnús Sigurðarson, Mel-
anie Ubaldo , Meric algün, Sara
Kramer, Sarah rosengarten &
Hrefna Hörn leifsdóttir, Slavs
and tatars, Steinunn Gunn-
laugsdóttir, lap-See lam &
Wingsee, Þráinn Hjálmarsson &
Brynjar Sigurðsson & Veronika
Sedlmair, Pinar Öğrenci, Julius
von Bismarck and Julian Char-
riere , Hulda rós Guðnadóttir,
Jeannette Castioni & Þuríður
Jónsdóttir.
2 5 . o k t ó B e r 2 0 1 8 F i M M t u D a G u r30 M e N N i N G ∙ F r É t t a B L a ð i ð
menning
2
5
-1
0
-2
0
1
8
0
4
:3
7
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
2
A
-F
9
F
0
2
1
2
A
-F
8
B
4
2
1
2
A
-F
7
7
8
2
1
2
A
-F
6
3
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
B

F
B
0
6
4
s
_
2
4
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K