Fréttablaðið - 29.12.2018, Blaðsíða 22

inn verulega og loks handsama rað-
morðingjann.
Lamaðir fá hreyfigetu á ný
Svissneskir vísindamenn kynntu
einstakar niðurstöður nýrrar til-
raunar þar sem nýstárleg aðferð
við raförvun var notuð til að lækna
að hluta varanlega lömun þriggja
manna.
Markmið tilraunarinnar var að
efla getu þremenninganna til að
taka þátt í sjúkraþjálfun. Aðferðin
sem vísindamennirnir beittu bygg-
ist á því að virkja stöðu- og hreyfi-
skynjun í rauntíma með markvissri
raförvun skaddaðra svæða mæn-
unnar. Frekari tilraunir eru fyrirhug-
aðar á komandi ári, að þessu sinni í
Bandaríkjunum og með mun fleiri
þátttakendur.
Jómfrúarflug Fálkans
Geimvísindafyrirtæki Elons Musk,
SpaceX, skaut Falcon Heavy-eld-
flauginni á loft í febrúar. Eldflaug-
inni verður skotið á loft á nýju ári,
en hún er hönnuð til að ferja mann-
eskju til Tunglsins, og jafnvel til
Mars.
Ævaforn ættingi
Svo virðist sem tengsl hinna marg-
víslegu tegunda mannskepnunnar
sem uppi voru á árum áður hafi
verið flóknari en áður var talið. Vís-
indamenn birtu einstakar niður-
stöður í ágúst eftir að hafa raðgreint
erfðaefni úr stúlku sem var uppi
fyrir 90 þúsund árum. Í ljós kom
að hún tilheyrði fyrstu afkomenda-
kynslóð neanderdalskonu sem var
af evrópsku bergi brotin og karls af
annarri ættkvísl frummanna sem
kallast Denisovan.
Þessi uppgötvun er sögð renna
stoðum undir þá kenningu að hinar
margvíslegu tegundir mannanna,
sem allar eru útdauðar, fyrir utan
hinn viti borna mann (okkur), hafi
átt nokkuð mikil samskipti.
Baráttan við loftslagsbreytingar
Loftslagsbreytingar og tilheyrandi
breytingar á veðrakerfum og líf-
kerfum Jarðar eru vafalaust stærsta
vísindafrétt þeirrar kynslóðar sem
uppi er í dag. Í ár tók loftslagsum-
ræðan á sig nýja og dekkri mynd.
Nokkrar yfirgripsmiklar skýrslur
frá helstu sérfræðingum heims í
loftslagsmálum um stöðu mála í
baráttunni við loftslagsbreytingar
voru gefnar út. Þar á meðal var
skýrsla Vísindanefndar Sameinuðu
þjóðanna um loftslagsmál (IPCC)
sem sýndi fram á að það verður
gríðarlega erfitt fyrir mannkyn
að forðast hnattræna hlýnun sem
nemur 1,5 gráðum miðað við tím-
ann fyrir iðnbyltingu. Hækkunin í
dag nemur 1,1 gráðu. Slík hækkun
mun hafa meiriháttar breytingar í
för með sér. Breytingar sem munu
raska lífi og möguleikum milljóna
manna um víða veröld. Þessar
breytingar eru hins vegar smávægi-
legar í samanburði við hækkun upp
á tvær gráður, sem er raunverulegur
möguleiki í dag.
Á sama tíma og áhrif loftslags-
breytinga af mannavöldum raun-
gerast með hækkandi sjávarstöðu,
tíðari og öflugri fellibyljum og
mannskæðari skógar- og kjarr-
eldum, þá heldur losun gróður-
húsalofttegunda áfram að aukast.
Bandaríkin hafa sagt sig frá Par-
ísarsamkomulaginu og hafa tekið
höndum saman við önnur ríki sem
reiða sig á framleiðslu og sölu olíu til
að grafa undan alþjóðlegu samstarfi
um aðgerðir til að stemma stigu við
losun.
Þó er að finna vonarglætu. Á lofts-
lagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna
í Póllandi sammæltust þjóðir heims
um hvernig skuli innleiða staðla og
aðgerðir til að hrinda Parísarsam-
komulaginu í framkvæmd árið 2020.
Það sem koma skal árið 2019
Við höfum orðið þeirrar gæfu að-
njótandi að hvert nýtt ár undan-
farna áratugi hefur borið í skauti
sér nýjar og sögulegar framfarir
í vísindum. Ljóst er að árið 2019
verður engin undantekning.
Þann 1. janúar 2019 verður út-
stirni í fyrsta skipti kannað í návígi
þegar geimfarið New Horizons
myndar og rannsakar 30 kílómetra
breiðan steinhnullung í Kuiper-belt-
inu. Útstirni eru smáhnettir sem eru
handan Neptúnusar.
Fyrsta mannaða geimskot geim-
ferðafyrirtækisins SpaceX verður
í júní 2019 þegar hópur geim-
fara heldur til Alþjóðlegu geim-
stöðvarinnar. Samningur NASA við
rússnesku geimvísindastofnunina
rennur út árið 2019. SpaceX
og Boeing munu í sameiningu
þjónusta bandarísku geimvísinda-
stofnunina.
Vonir standa til að á nýju ári muni
djúpnámskerfi aðstoða lækna og
sérfræðinga við greiningu á hinum
ýmsu sjúkdómum. Algrím sem
skima fyrir ákveðnum breytum
munu gera vísindamönnum kleift
að greina sjúkdóma á borð við ein-
hverfu mun fyrr, með tilheyrandi
ávinningi fyrir foreldra og börn.
Á sama tíma og borgir og ríki um
víða veröld halda áfram baráttu
sinni við losun gróðurhúsaloft-
tegunda er von á áframhaldandi ný-
sköpun í lausnum á loftslagsvand-
anum. Þar á meðal eru verkefni
sem taka til jarðsköpunar (e. geo-
engineering) þar sem vísindamenn
freista þess að kæla Jörðina með
tilbúnum hætti.
Á íslenskum vettvangi
Lokatilraun til að sigrast á Alzheimer
Fréttablaðið greindi frá því í maí að tvö
hundruð Íslendingar, sem eru með auknar
líkur á Alzheimer, munu á næstu fimm árum
taka þátt í umfangsmikilli og sögulegri
lyfjatilraun. Rannsóknin mun skera úr um
það hvort nýtt og byltingarkennt lyf geti
hægt á framþróun sjúkdómsins og jafnvel
komið í veg fyrir hann. Lyfjatilraunin, sem
kölluð hefur verið Kynslóðarannsóknin, því
arfgerðin er forsenda þátttöku, á sér langan
aðdraganda og tekur til lyfsins CNP520. Hún
er þriðja stigs lyfjarannsókn og undanfari
markaðssetningar reynist lyfið árangursríkt.
VÍSINDAANNÁLL 2018
Stephen Hawking
kvaddi á árinu
Breski eðlisfræðingurinn, heims-
fræðingurinn og vísindamiðlarinn
Stephen Hawking lést á árinu,
76 ára að aldri. Framlag hans til
heimsfræðanna var margþætt og
magnað, en áræðni hans og hug-
rekki í ljósi veikinda hans voru
mörgum fyrirmynd.
Hawking var lagður til hinstu
hvílu í Westminster Abbey, en
mun hvíla þar um ókomna tíð
við hlið þeirra Isaacs Newton og
Charles Darwin.
Geimferðafyrirtækið SpaceX skaut hinni risavöxnu Falcon Heavy-eldflaug á loft. Á nýju ári mun SpaceX ferja geimfara í alþjóðlegu geimstöðina. Kílógrammið var endurskilgreint á árinu.
Stjórnmálamenn, vísindamenn og mótmælendur í Póllandi. Áhrif loftslagsbreytinga héldu áfram að stigmagnast á árinu. Í Kaliforníu geisuðu verstu skógar- og kjarreldar síðustu ára.
2 9 . D E S E M B E R 2 0 1 8 L A U G A R D A G U R22 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
9
-1
2
-2
0
1
8

0
4
:2
1
F
B
0
9
6
s
_
P
0
7
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
7
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
E
C
-1
C
D
4
2
1
E
C
-1
B
9
8
2
1
E
C
-1
A
5
C
2
1
E
C
-1
9
2
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
9
6
s
_
2
8
_
1
2
_
2
0
1
C
M
Y
K