Fréttablaðið - 03.01.2019, Blaðsíða 36

LEIKHÚS
 Ríkharður III
William Shakespeare
Aðlögun: Brynhildur Guðjónsdóttir
og Hrafnhildur Hagalín
Leikstjórn: Brynhildur Guðjóns-
dóttir
Leikendur: Hjörtur Jóhann Jónsson,
Hilmar Guðjónsson, Halldór Gylfa-
son, Sigrún Edda Björnsdóttir, Edda
Björg Eyjólfsdóttir, Þórunn Arna
Kristjánsdóttir, Sólbjört Sigurðar-
dóttir, Kristbjörg Kjeld, Valur Freyr
Einarsson, Jóhann Sigurðarson,
Arnar Dan Kristjánsson og Davíð
Þór Katrínarson
Leikmynd: Ilmur Stefánsdóttir
Búningar: Filippía I. Elísdóttir
Lýsing: Björn Bergsteinn Guð-
mundsson
Dramatúrg: Hrafnhildur Hagalín
Tónlist: Daníel Bjarnason
Danshöfundur: Valgerður Rúnars-
dóttir
Leikgervi: Elín S. Gísladóttir
Hljóð: Baldvin Þór Magnússon
Þýðing: Kristján Þórður Hrafnsson
Á síðastliðnum árum hafa sýningar
á leikritum Williams Shakespeare
heppnast misvel á leiksviðum lands­
ins því var eftirvæntingin örlítið
kvíðablandin á frumsýningarkvöldi
Borgarleikhússins þegar Ríkharður
III, í leikstjórn Brynhildar Guð­
jónsdóttur, var sýndur síðastliðinn
laugardag. En sá kvíði hvarf á fyrstu
mínútu sýningarinnar, þegar aðal­
persónan sagði sín ódauðlegu fyrstu
orð, og sneri aldrei aftur heldur
umbreyttist í eftirminnilega leik­
húsupplifun.
Í þetta eina skipti er kannski
ágætt að nota illvirkjann Ríkharð
sem fyrirmynd og setja sviðið strax.
Ríkharður III er fyrsta leikstjórn­
arverkefni Brynhildar í Borgarleik­
húsinu og þvílík byrjun. Nálgun
hennar að texta Shakespeares og
trú á leikarana býr til sterkar rætur
fyrir sýninguna. Þetta samband
dafnar eftir því sem líða tekur á og
blómstrar, að viðbættri fagurfræð­
inni. Útkoman verður siðferðislegt
tómarúm, þar sem skuggar leynast
í hverju horni og þjóðin á sviði
er brakið eitt, ekki síður þeir sem
landinu stjórna.
Fremst á sviðinu situr Ríkharður
sjálfur, hokinn út af hömluðum
líkama sínum og gegnumsýrður
af hatri til fjölskyldu sinnar. Með
nútímatúlkunartækjum má spyrja
hvort Ríkharður hafi fæðst rotinn
eða hvort rotna hefðarkerfið hafi
skapað hann. Er hegðun hans
sprottin af hefndarþorsta, valdafíkn
eða blöndu af hvoru tveggja? Vanga­
velturnar vakna með frammistöðu
Hjartar Jóhanns sem er sú besta sem
hann hefur sýnt á ferlinum. Í hans
túlkun er Ríkharður lævís, kankvís,
kaldrifjaður en einnig aumkunar­
verður. Hér er á ferðinni maður sem
er ekki einfaldur þorpari eða sið­
blindingi heldur sködduð manns­
skel sem drambið fellir eftir að hafa
fellt alla þá sem honum standa næst.
Líkamsbeiting Hjartar Jóhanns er
áhrifamikil og passar vel við tví­
eggja leikaravinnuna en hann tekur
bæði þátt í því sem á sviðinu gerist
og laumar blikki til áhorfenda, því
í byrjun er þetta allt leikur í hans
huga.
Leikgervi Elínar þjóna Ríkharði
einstaklega vel sem og sú einfalda
lausn að láta hann ferðast um sviðið
á forláta baklausum skrifborðsstól.
Aðlögunin er unnin af Brynhildi
og Hrafnhildi en framvindan er í
góðum takti við upphaflega text­
ann. Þær einbeita sér frekar að því
að skera í burtu aukapersónur og
málalengingar þannig að kjarninn
stendur eftir. En nóg er af persónum
um að ræða því það er ekki einungis
Hjörtur Jóhann sem athyglina gríp­
ur, heldur er allur leikhópurinn á
sömu orkuríku bylgjulengdinni.
Hægri hönd Ríkharðs er hertog­
inn af Bokkingham, leikinn af Vali
Frey, sem er lofað gulli og grænum
skógum aðstoði hann Ríkharð við
að hrifsa krúnuna. Það eina sem
hann þarf að gera er að selja sálu
sína og sjálfan sig Ríkharði. Valur
Freyr fer í þetta ferðalag, þess
albúinn  að kafa ofan í þennan
töfrandi loddara sem sér eftir öllu
þegar allt er orðið um seinan.
Á hliðarlínunni standa konurnar í
lífi Ríkharðs, leiknar af Kristbjörgu,
Sigrún Eddu, Eddu Björgu, Þórunni
Örnu og nýliðanum Sólbjörtu. Hver
af annarri stela þær senunni en sýna
samt heillandi samleik, sérstaklega
sín á milli. Kristbjörg slær tóninn
snemma í sýningunni og sannar að
ekki þurfa atriðin að vera mörg til að
setja sitt mark á sýninguna. Kuldi og
heift Margrétar svífa yfir sviðinu frá
hennar fyrsta orði til hins síðasta.
Sigrún Edda er sömuleiðis ísköld
og eftirminnileg í sínu hlutverki.
Lokaeinvígi Ríkharðs og móður
hans leiftrar af sorg, harmi og hatri.
Hertogafrúin af Jórvík jarðar son
sinn með orðunum einum. Edda
Björg finnur bæði örvæntinguna
og húmorinn í Elísabetu en á eitt
af bestu atriðum síns ferils í gripa­
kaupunum sem viðruð eru undir
lok sýningarinnar. Þórunn Arna á
ekki auðvelt verk fyrir höndum í
hlutverki lafði Önnu, kona sem er
eins og opið sár, en leysir verkefnið
vel af hendi, sérstaklega eftir hlé.
Yngsti kvenleggurinn í þessari ætt
er leikinn af Sólbjörtu en hún sýnir,
bæði í kraftmiklum dansi og leik,
örvæntingu Elísabetar yngri yfir
örlögum þjóðarinnar og komandi
kynslóða.
Karlkyns áhangendur og ætt­
menn leika þeir Hilmar, Halldór
og Jóhann, en einnig önnur smærri
hlutverk. Allir fá þeir tækifæri til
að skína. Hilmar með fínni ein­
ræðu Georgs fyrir hlé, Halldór í
bráðfyndinni innkomu í hlutverki
svallkóngsins Játvarðs IV og Jóhann
í hlutverki hins heimóttarlega Hast­
ings lávarðar. Arnar Dan og Davíð
Þór eru að stíga sín fyrstu skref á
atvinnusviði en ef áfram heldur eins
og á undan hefur gengið þá er fram­
tíðin björt.
Lítið gætu samt leikararnir gert ef
þýðingin væri unnin af hroðvirkni
en svo er aldeilis ekki. Kristján
Þórður beitir ekki einungis nýjum
bragarhætti til að koma Shake­
speare til skila á íslenskri tungu
heldur stendur fyrir einni bestu
nútímaþýðingu á hans verkum. Þess
er óskandi að textinn komi út á bók
hið fyrsta.
Ekki er listræna teymið síðra enda
valin manneskja í hverju hlutverki.
Ilmur er fyrir löngu orðin sérfræð­
ingur í möguleikum stóra sviðsins
og velur hér þann kost að minna sé
meira. Fyrsta sviðsmyndin eftir hlé
var stórkostlegt samspil sviðs­ og
ljósahönnunar, enda er Björn Berg­
steinn ekki minni sérfræðingur á
þessu sviði. Filippía klæðir hvern
karakter af kostgæfni enda eru
búningarnir einstaklega vel heppn­
aðir, klæðnaður kvennanna og hin
gyllta múndering biskupsins fá sér­
legt hrós. Hér verður aftur að lofa
umsjón Elínar með leikgervunum
því hárhönnunin í sýningunni var
líka algjörlega frábær. Valgerður,
í samvinnu við heildarsýn Bryn­
hildar, kryddar framvinduna með
hreyfihönnuninni. Hver hreyfing
bætir við litróf sýningarinnar frekar
en gera strigann yfirþyrmandi. Þar
verður sérstaklega að hrósa tveimur
atriðum eftir hlé þar sem hreyfingar
kynjanna eru speglaðar, karlarnir
lokka á meðan konurnar syrgja.
Líkt og sviðshreyfingar flæða tón­
list Daníels og hljóð Baldvins Þórs
lipurlega í gegnum framvinduna og
binda atriðin einnig saman.
Leikrit Williams Shakespeare
eru fyrir alla. Siðleysið, hömlulausa
hefndin og þeir fyrirboðar sem fyrir­
finnast í Ríkharði III minna ekki
lítið á Íslendingasögurnar. Í túlkun
Brynhildar eru það vélanir og valda­
brjálæði karlanna sem verður þeim
að falli en konurnar þjást í þöglum
harmi þangað til tækifærið býðst,
þá grípa þær valdasprotann og von
um betri framtíð fæðist. Ríkharður
III er ein af bestu leiksýningum
síðustu ára, stjórnað með öruggri
hendi Brynhildar og leidd áfram af
stórkostlegum leik Hjartar Jóhanns.
Sigríður Jónsdóttir
NIÐURSTAÐA: Hér er á ferðinni sann-
kallað listaverk sem alls ekki má missa af.
Dásamlega djöfullegar vélanir og djarft leikhús
… skuggar leynast í hverju horni og þjóðin á sviði er brakið eitt, ekki síður þeir sem landinu stjórna, segir í dómnum. MYND/GRÍMUR BJARNASON
3 . J A N Ú A R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R28 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING
0
3
-0
1
-2
0
1
9
0
4
:4
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
E
E
-9
E
B
4
2
1
E
E
-9
D
7
8
2
1
E
E
-9
C
3
C
2
1
E
E
-9
B
0
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
4
8
s
_
2
_
1
_
2
0
1
9
C
M
Y
K