Ljósmæðrablaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 17

17Ljósmæðrablaðið - júní 2013
farið að öskra, blóta og orðið dónaleg. Þetta er
forsenda fyrir því að eiga auðvelda fæðingu.
Það getur verið hamlandi fyrir konur í fæðingu
að vera siðmenntaðar.
Tungumálið er sérstakur mannlegur
örvunarþáttur fyrir heilann sem þýðir að forð-
ast ber að nota tungumál í fæðingu. Þess vegna
getur þögnin verið mikilvæg. Það þarf að fara
varlega í notkun tungumálsins í fæðingu, t.d.
hvernig talað er um sentimetra í útvíkkun.
Dæmi um óheppilegar umræður er þegar
fólk er að hafa samfarir og annar aðilinn fer
í miðjum klíðum að spyrja hvað sé í matinn.
Ekki mjög heppilegt eða hvað?
Ljósið er annar þáttur sem skiptir máli í
fæðingu þar sem birta hefur örvandi áhrif
á heilann. Oft er talað um oxytocínið sem
„myrkrahormónið“. Þegar við förum að sofa
þá slökkvum við ljósin og við förum að losa
melatonin sem verður aftur til þess að minnka
taugaörvunina. Merki um þetta er þegar kona í
fæðingu forðast birtu, hún fer á fjórar fætur og
felur andlit sitt.
Það að finnast eins og einhver sé að fylgjast
með manni hefur einnig áhrif á fæðingar. Þá er
verið að örva heilann. Til dæmis er munur á því
þegar ljósmóðir stendur yfir konu í fæðingu og
horfir á hana eða þegar hún situr úti í horni en
er til staðar. Mikilvægt er að lesa í aðstæður
hjá hverri og einni konu. Einnig getur verið
truflandi að hafa alls kyns tæki og búnað til
þess að fylgjast með konunni í fæðingunni,
t.d. myndavél og monitor. Odent talar um að
það sé ekkert náttúrulegt við margar heima-
fæðingar sem birtast á netinu. Þar sjást konur
sem eru að fæða heima með fullt af fólki yfir
sér og myndatökumenn, þannig að þrátt fyrir
að þær séu í vatni og á fjórum fótum þá sýni
þetta ekki eðlilegar kringumstæður.
Hann nefnir þessi þrjú atriði þar sem það
virðist vera tenging milli tilfinningaástands
og losun adrenalíns þar sem að við getum
ekki verið fullkomlega afslöppuð ef við
erum í kringum taugastrekkta eða stressaða
manneskju. Aðalmarkmið hjá áreiðanlegri
ljósmóður er að halda eigin adrenalínhor-
mónalosun í lágmarki. Odent tók eftir því að á
árunum 1953‒1954 lækkaði til dæmis adrena-
lín hjá ljósmóður að prjóna.
Hann segir að það sé kaldhæðnislegt að í dag
þurfum við á háþróuðum rannsóknum að halda
sem einfaldlega leiða í ljós að þegar kona er í
fæðingu þá þurfi að senda þann sem er að losa
mikið magn af adrenalíni langt í burtu.
Hæsta magn oxytocíns hjá konu á lífsleið
hennar er þegar hún er nýbúin að fæða barn.
Það er meira að segja hærra en í fæðingunni
sjálfri. Þetta er mikilvægt þar sem þetta
tryggir öryggi konunnar í fæðingu varð-
andi blóðmissi og fæðingu fylgjunnar. Þar
sem losun oxytocíns er mikið háð umhverfi
konunnar þá verður að taka tillit til þess hvað
getur haft áhrif á þennan topp strax eftir
fæðingu. Fyrsta atriðið er að passa upp á að
móðurinni verði ekki kalt. Annað atriði er
að trufla ekki konuna þegar hún er að skoða
og kynnast barninu sínu. Hún verður að hafa
barnið við húð sína og horfa í augu þess og
finna lyktina af því. Hvaða truflun sem er
getur komið henni aftur niður á jörðina og
hindrað losun oxytocíns. Önnur truflunin er
sú að fara strax í að klippa á naflastrenginn
og að leyfa fylgjunni ekki að fæðast á nátt-
úrulegan hátt. Besta leiðin til þess að bjarga
mannslífum er að láta konuna vera sem mest
ótruflaða segir Odent.
Feimna hormónið oxytocín
Odent talar um oxytocínið sem „feimna
hormónið“. Aðalhormónið í fæðingu sé eins
og feimin manneskja sem vilji ekki hitta
ókunnuga og vera undir eftirliti.
Umhverfisþættir hafa áhrif á losun
oxytocíns. Brjóstagjöf getur einnig verið notuð
sem hliðstæða hvað þetta varðar. Mjólkin
losnar ekki úr brjóstunum ef oxytocín losnar
ekki. Öll önnur spendýr fylgja einfaldri reglu.
Öll hafa þau að markmiði að halda athygli í
lágmarki þegar þau eru að fæða afkvæmi sín.
Þau haga sér eins og að oxytocín sé feimna
hormónið.
Mæður eða móðurfyrirmyndir hafa verið
til í öllum frumstæðum samfélögum og voru
viðstaddar fæðingu aðallega til þess að vernda
hina fæðandi konu fyrir mönnum og dýrum.
Odent telur að enginn vafi sé á því að það sé
upphaf ljósmóðurfræðanna.
Þessar móðurímyndir voru oftast frænka
eða amma sem voru að vernda fæðingarstað-
inn og umhverfið, sem hafi síðan þróast út
í að vera meira sú sem stjórnaði aðstæðum,
sérfræðingurinn sem stýrði konunni ásamt
því að vera fulltrúi menningarumhverfis sem
miðlaði ákveðnum hugmyndum og hefðum.
Starfshættir hinnar hefðbundnu ljósmóður
voru viðhafðir kynslóð eftir kynslóð.
Odent segir að ef við skiljum mikilvægi
hugtaksins „feimna hormónið“ þá öðlumst við
nýjan skilning á fæðingunni og barneignarferl-
inu. Það þarf að skilja list ljósmóðurfræðinnar
eins og þá list að búa til ákveðnar aðstæður. Í
mörg ár hafa siðmenntuð samfélög meira og
minna stjórnað lífeðlisfræðilegri framvindu
fæðingarinnar. Það hefur verið gert þannig að
konan telur sig ekki geta fætt barn án hjálpar,
að hún þurfi að fá hjálp við að halda stjórn.
Það sem við þurfum að vita um nútíma
lífeðlisfræði er að framgangur fæðingar er
ósjálfrátt ferli sem er tengt virkni heilastarf-
seminnar og erfitt er að hjálpa ósjálfráðu ferli
en hins vegar er hægt að trufla það. Odent
segir að fæðandi konur þurfi ekki beint á hjálp
að halda heldur þurfi þær aðallega vernd gegn
þáttum sem geta aukið adrenalínmagn eða
örvun á heilann, þ.e. ekki grípa inn í eðlilegt
ferli.
Iðnvæðing meðgöngunnar
Odent varpar þeirri spurningu fram hvort
til sé kona í eðlilegri meðgöngu í dag þar sem
búið sé að sjúkdómsvæða meðgönguna oft á
tíðum. Það er vel skiljanlegt að forsenda þess að
fæðing fari sjálf af stað sé lágt magn af stress-
hormónum. Með öðrum orðum því meira sem
þunguð kona er í streituvekjandi aðstæðum
því erfiðari getur fæðingin orðið. Lágt magn
streituhormóna eru bestu aðstæður fyrir vöxt
og þroska fóstursins í legi móðurinnar. Því er
mikilvægt að huga að tilfinningalegu ástandi
móðurinnar á meðgöngunni. Í okkar daglega lífi
fer að verða ómögulegt að hitta konu í eðlilegri
meðgöngu. Mörgum konum hafa verið gefnar
ástæður til þess að hafa áhyggjur af því að vera
of ungar eða of gamlar, að blóðþrýstingurinn
sé of hár eða sykurinn o.s.frv. Greinilegt er að
ríkjandi meðgöngueftirlit er stöðugt að einblína
á hugsanleg vandamál sem felast í „nocebo“
Höfundur með Odent